Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Parmako kartusia, Stendhal / Jon Muñoz (Elkar/Alberdania, 2007
)
eu
Zer izugarrikeria handia, ordea!".
es
?pero eso ser?a horrible!"
fr
mais ce serait une horreur!"
en
but it would be a horrible thing to do!"
eu
X. KAPITULUA
es
X
fr
CHAPITRE X
en
CHAPTER TEN
eu
Bere burua onbidera ekarri nahian ari zela, Lonbardiatik Suitzara doan errege-bidera jauzi egin zuen Fabricek, basoa baino lauzpabost oin beheraxeago baitago leku hartan bidea.
es
Sin dejar de moralizar, Fabricio salt? a la carretera general que va de Lombard?a a Suiza; en aquel lugar est? cuatro o cinco pies m?s baja que el bosque.
fr
Tout en se faisant la morale, Fabrice sautait sur la grande route qui de Lombardie va en Suisse: en ce lieu, elle est bien ? quatre ou cinq pieds en contrebas de la for?t.
en
Moralising thus, Fabrizio sprang down on to the high road which runs from Lombardy into Switzerland: at this point, it is fully four or five feet below the level of the forest.
eu
"Gizona beldurtzen bazait-ari zen bere artean Fabrice-, lauhazka abiatuko da puska batean, eta hortxe geldituko naiz ni, musu-huts, erabateko txotxolo-plantan".
es
"Si mi hombre coge miedo-se dijo Fabricio-, sale al galope y yo me quedo aqu? plantado como un idiota."
fr
"Si mon homme prend peur, se dit Fabrice, il part d'un temps de galop, et je reste plant? l? faisant la vraie figure d'un nigaud."
en
"If my man takes fright," he said to himself, "he will go off at a gallop, and I shall be stranded here looking the picture of a fool."
eu
Une hartan, gelazainaren hamar pausora zegoen Fabrice;
es
En este momento se hallaba a diez pasos del lacayo;
fr
En ce moment, il se trouvait ? dix pas du valet de chambre qui ne chantait plus:
en
At this moment he found himself only ten yards from the footman, who had stopped singing:
eu
kantatzeari utzia zion jadanik gelazainak, eta beldurra sumatu zion Fabricek begietan; zaldiak birarazteko zorian egongo zen, beharbada, morroia.
es
ya no cantaba, y Fabricio le vio el miedo en los ojos; iba quiz? a volverse con sus caballos.
fr
il vit dans ses yeux qu'il avait peur; il allait peut-?tre retourner ses chevaux.
en
Fabrizio could see in his eyes that he was frightened, he was perhaps going to turn his horses.
eu
Artean ezer erabaki gabe oraindik, jauzi egin, eta bridatik heldu zion Fabricek zaldi argalari.
es
Todav?a sin una decisi?n determinada, Fabricio dio un salto y agarr? la brida del caballo flaco.
fr
Sans ?tre encore d?cid? ? rien, Fabrice fit un saut et saisit la bride du cheval maigre.
en
Still without having come to any decision, Fabrizio made a bound, and seized the thin horse by the bridle.
eu
-Adiskidea-esan zion Fabricek gelazainari-, ez naiz lapur arrunta, eta, hasteko, hogei libera emango dizkizut, baina zure zaldia hartu beharrean naukazu.
es
-Buen amigo-dijo al lacayo-, no soy un vulgar ladr?n, pues comenzar? por darte veinte francos, pero me veo obligado a tomar prestado tu caballo;
fr
-Mon ami, dit-il au valet de chambre, je ne suis pas un voleur ordinaire, car je vais commencer par vous donner vingt francs, mais je suis oblig? de vous emprunter votre cheval;
en
"My friend," he said to the footman, "I am not an ordinary thief, for I am going to begin by giving you twenty francs, but I am obliged to borrow your horse;
eu
Berehala hanka egiten ez badut, jo eta akabatuko naute.
es
si no me pongo en salvo con la mayor rapidez, me matar?n.
fr
je vais ?tre tu? si je ne f... pas le camp rapidement.
en
I shall be killed if I don't get away pretty quickly.
eu
Orpoz orpo dabilzkit Rivatar lau anaiak, zuk, inondik ere, ondo ezagutuko dituzun ehiztari handiak;
es
Me vienen pisando los talones los cuatro hermanos Riva, esos grandes cazadores que sin duda conoces.
fr
J'ai sur les talons les quatre fr?res Riva, ces grands chasseurs que vous connaissez sans doute;
en
I have the four Riva brothers on my heels, those great hunters whom you probably know;
eu
arestian, haien arrebaren gelan harrapatu naute;
es
 
fr
 
en
 
eu
nik, berriz, leihotik behera jauzi egin, eta hementxe naukazu.
es
Acaban de sorprenderme en el cuarto de su hermana, salt? por la ventana y aqu? estoy.
fr
ils viennent de me surprendre dans la chambre de leur s?ur, j'ai saut? par la fen?tre et me voici.
en
they caught me just now in their sister's bedroom, I jumped out of the window, and here I am.
eu
Zakurrak eta fusilak hartuta, basora irten dira Rivatarrak.
es
Han salido al bosque con sus perros y sus escopetas.
fr
Ils sont sortis dans la for?t avec leurs chiens et leurs fusils.
en
They dashed out into the forest with their dogs and guns.
eu
Gaztainondo lodi barne-huts horretan ezkutatu naiz, haietako bat bidea zeharkatzen ikustean.
es
Me hab?a escondido en ese gran casta?o hueco, porque vi a uno de ellos atravesar la carretera, pero sus perros me van a descubrir.
fr
Je m'?tais cach? dans ce gros ch?taignier creux, parce que j'ai vu l'un d'eux traverser la route, leurs chiens vont me d?pister!
en
I hid myself in that big hollow chestnut because I saw one of them cross the road; their dogs will track me down.
eu
Aztarna hartuko didate haien zakurrek!
es
Voy a montar en tu caballo y a galopar hasta una legua m?s all? de Como;
fr
Je vais monter sur votre cheval et galoper jusqu'? une lieue au-del? de C?me;
en
I am going to mount your horse and gallop a league beyond Como;
eu
Zure zaldi gainera igo, eta lauhazka joango naiz Comotik legoa bat urrunagoraino, Milanera bainoa erregeordearen aurrean belaunikatzera.
es
voy a Mil?n a arrojarme a los pies del virrey.
fr
je vais ? Milan me jeter aux genoux du vice-roi.
en
I am going to Milan to throw myself at the Viceroy's feet.
eu
Hango postan utziko dizut zaldia, zuretzat bi napoleon erantsita, baldin eta onginahiz mesede hori egiten badidazu.
es
Y si consientes de buen grado dejar? tu caballo en la posta con dos napoleones para ti.
fr
Je laisserai votre cheval ? la poste avec deux napol?ons pour vous, si vous consentez de bonne gr?ce.
en
I shall leave your horse at the post-house with two napoleons for yourself, if you consent with good grace.
eu
Niri aurre egiteko keinuren bat egiten baduzu, ordea, jo eta bertan hilko zaitut honako pistola hauekin.
es
Si opones la menor resistencia, te mato con las pistolas que aqu? ves.
fr
Si vous faites la moindre r?sistance, je vous tue avec les pistolets que voici.
en
If you offer the slightest resistance, I shall kill you with these pistols you see here.
eu
Alde egiten dudan orduko, jendarmeak bidaltzen badizkidazu atzetik, nire lehengusu Alari kondeak, enperadorearen zalditegizain nagusiak, gogotik zanpatuko dizkizu hezurrak.
es
Si, una vez que me aleje, echas tras de m? pista a los gendarmes, mi primo, el bravo conde Alari, caballerizo del emperador, se cuidar? de que te rompan los huesos.
fr
Si, une fois parti, vous mettez les gendarmes ? mes trousses, mon cousin, le brave comte Alari, ?cuyer de l'empereur, aura soin de vous faire casser les os.
en
If, after I have gone, you set the police on my track, my cousin, the gallant Conte Alari, Equerry to the Emperor, will take good care to break your bones for you."
eu
Esan ahala asmatzen ari zen Fabrice hizketa hura, doinu erabat baketsuan.
es
Fabricio inventaba este cuento a medida que lo iba diciendo en un tono muy pac?fico.
fr
Fabrice inventait ce discours ? mesure qu'il le pronon?ait d'un air tout pacifique.
en
Fabrizio invented the substance of this speech as he went on, uttering it in a wholly pacific tone.
eu
-Gainerakoan-esan zion, barrez, gelazainari-, nire izena ez da, inondik inora, isilpekoa:
es
-Por lo dem?s-dijo sonriendo-, mi nombre no es un secreto;
fr
-Au reste, dit-il en riant, mon nom n'est point un secret;
en
"As far as that goes," he went on with a laugh, "my name is no secret;
eu
Ascanio del Dongo marchesinoa nauzu, eta hemendik oso gertu daukat gaztelua, Griantan.
es
soy el marchesino Ascanio del Dongo, y mi castillo est? muy cerca de aqu? en Grianta.
fr
je suis le Marchesino Ascanio del Dongo, mon ch?teau est tout pr?s d'ici, ? Grianta.
en
I am the Marchesino Ascanio del Dongo, my castle is quite close to here, at Grianta.
eu
Alde!
es
?L?rgate!
fr
 
en
 
eu
-esan zion, ahotsa ozenduz-, askatu zaldia! Gelazain txundituak ez zuen hitzik esaten.
es
-dijo alzando la voz-, ?suelta ese caballo! El lacayo, estupefacto, no dec?a una palabra.
fr
F..., dit-il, en ?levant la voix, l?chez donc le cheval! Le valet de chambre, stup?fait, ne soufflait mot.
en
Damn you!" he cried, raising his voice, "will you let go the horse!" The servant, stupefied, never breathed a word.
eu
Fabricek, berriz, eskuineko eskura aldatu pistola, bridari heldu-hantxe jaregin baitzuen besteak-, jauzi batez zaldira igo eta lauhazka abiatu zen.
es
Fabricio pas? la pistola de la mano derecha a la izquierda, cogi? la brida que el otro le solt?, mont? de un salto el caballo y sali? al trote.
fr
Fabrice passa son pistolet dans la main gauche, saisit la bride que l'autre l?cha, sauta ? cheval et partit au galop.
en
Fabrizio transferred the pistol to his left hand, seized the bridle which the other dropped, sprang into the saddle, and made off at a canter.
eu
Handik hirurehun pausora zegoenean, Fabrice konturatu zen ez zizkiola agindutako hogei liberak eman gelazainari.
es
Cuando estaba ya a trescientos pasos, se dio cuenta de que hab?a olvidado dar los veinte francos prometidos.
fr
Quand il fut ? trois cents pas, il s'aper?ut qu'il avait oubli? de donner les vingt francs promis;
en
When he had gone three hundred yards, it occurred to him that he had forgotten to give the man the twenty francs he had promised him;
eu
Bat-batean gelditu zen:
es
Se detuvo.
fr
il s'arr?ta:
en
he stopped;
eu
artean ez zebilen inor bidean, gelazaina izan ezik, beraren atzetik lauhazka.
es
En la carretera no hab?a a?n nadie m?s que el criado que le segu?a al galope;
fr
il n'y avait toujours personne sur la route que le valet de chambre qui le suivait au galop;
en
there was still no one upon the road but the footman, who was following him at a gallop;
eu
Aurreratzeko keinua egin zion Fabricek musuzapiarekin, eta, gelazaina berrogeita hamar pausora ikustean, Fabricek txanpon mordoa bota zion lurrera, eta berriz lotu zitzaion bideari.
es
le hizo se?a con el pa?uelo de que se acercara y, cuando le vio a cincuenta pasos, arroj? en la carretera un pu?ado de dinero y arranc? de nuevo.
fr
il lui fit signe avec son mouchoir d'avancer, et quand il le vit ? cinquante pas, il jeta sur la route une poign?e de monnaie, et repartit.
en
he signalled to him with his handkerchief to come on, and when he judged him to be fifty yards off, flung a handful of small change on to the road and went on again.
eu
Urrundik ikusi zuen gelazaina, zilarrezko txanponak biltzen.
es
De lejos vio al lacayo recoger las monedas.
fr
Il vit de loin le valet de chambre ramasser les pi?ces d'argent.
en
>From a distance he looked and saw the footman gathering up the money.
eu
"Zinez gizon zentzuduna, alajaina!
es
 
fr
 
en
 
eu
-egin zuen bere artean Fabricek, barrez-, ez du alferrikako hitzik esan". Ziztu bizian abiatu zen.
es
"?ste es un hombre verdaderamente razonable-se dijo Fabricio sonriendo-; ni una palabra in?til."
fr
"Voil? un homme vraiment raisonnable, se dit Fabrice en riant, pas un mot inutile."
en
"There is a truly reasonable man," Fabrizio said to himself with a laugh, "not an unnecessary word."
eu
Eguerdi aldera, etxe bakartu batean gelditu, eta, handik ordu gutxira, abian zen berriz mutila.
es
Galop? hacia el sur, se detuvo en una casa extraviada y reanud? el camino a las pocas horas.
fr
Il fila rapidement vers le midi, s'arr?ta dans une maison ?cart?e, et se remit en route quelques heures plus tard.
en
He proceeded rapidly southwards, halted, towards midday, at a lonely house, and took the road again a few hours later.
eu
Goizeko ordu bietan, Aintzira Nagusiaren ertzean zegoen;
es
A las dos de la ma?ana estaba a orillas del lago Mayor;
fr
A deux heures du matin il ?tait sur le bord du lac Majeur;
en
At two o'clock in the morning he was on the shore of Lake Maggiore;
eu
berehala ikusi zuen bere txalupa, uretan kulunkan, eta han joan zitzaion ontzia lehorrera bila, hitzartutako seinalea egin ondoren.
es
no tard? en divisar su barca batiendo el agua a la se?al convenida.
fr
bient?t il aper?ut sa barque qui battait l'eau, elle vint au signal convenu.
en
he soon caught sight of his boat, which was tacking to and fro;
eu
Fabricek ezin izan zion zaldia inori eman, ez baitzuen nekazaririk ikusi inguruan;
es
No vio a ning?n campesino para entregarle el caballo y dej? en libertad al noble bruto.
fr
Il ne vit point de paysan ? qui remettre le cheval;
en
at the agreed signal, it made for the shore.
eu
aske utzi zuen, horrenbestez, abere prestua, eta, handik hiru ordu barru, Belgiraten zen Fabrice.
es
Al cabo de tres horas estaba en Belgirate.
fr
il rendit la libert? au noble animal, trois heures apr?s il ?tait ? Belgirate.
en
He could see no contadino to whom to hand over the horse, so he gave the noble animal its liberty, and three hours later was at Belgirate.
eu
Han atseden hartu zuen, erresuma adiskidetsua baitzuen hura.
es
Como ?ste era ya un pa?s amigo, se tom? alg?n descanso.
fr
L?, se trouvant en pays ami, il prit quelque repos;
en
There, finding himself on friendly soil, he took a little rest;
eu
Oso alai zegoen gure heroia, dena ondo atera baitzitzaion.
es
Estaba muy contento, pues todo le hab?a salido satisfactoriamente.
fr
il ?tait fort joyeux, il avait r?ussi parfaitement bien.
en
he was exceedingly joyful, everything had proved a complete success.
eu
Ausartuko al gara haren alaitasunaren benetako arrazoiak esaten?
es
?Nos atreveremos a descubrir las verdaderas causas de su alegr?a?
fr
Oserons-nous indiquer les v?ritables causes de sa joie?
en
Dare we indicate the true causes of his joy?
eu
Bikain hazten ari zen bere zuhaitza, eta aita Blanesen besoetan aurkitutako zirrara sakonak arima goxatu zion.
es
Hab?a encontrado su ?rbol espl?ndidamente lozano, y sent?a el alma refrescada por la honda ternura que hallara en los brazos del abate Blan?s.
fr
Son arbre ?tait d'une venue superbe, et son ?me avait ?t? rafra?chie par l'attendrissement profond qu'il avait trouv? dans les bras de l'abb? Blan?s.
en
His tree showed a superb growth, and his soul had been refreshed by the deep affection which he had found in the arms of Priore Blan?s.
eu
"Benetan sinesten ote ditu hark-zioen Fabricek bere artean-egin dizkidan iragarpen guztiak, edo, bestela, jukutriaren bat egingo didan astakirtenen bati burua txikitzeko tentaldian eror ez nadin esan ote dizkit esandakoak aita Blanesek, bai baitaki anaiak jakobinoaren ospea eman didala, edozertarako gauza den federik zein legerik gabeko gizonaren ospea, alegia?". Biharamunagoan, Fabrice Parman zegoen;
es
"?Cree realmente-se dec?a-en todas esas predicciones que me ha hecho, o es que, como mi hermano me ha creado fama de jacobino, de hombre sin fe ni ley, capaz de todo, ha querido el abate ?nicamente inducirme a no ceder a la tentaci?n de romper la cabeza a cualquier mentecato que me juegue una mala partida?" Al d?a siguiente Fabricio estaba en Parma, donde entretuvo mucho a la duquesa y al conde cont?ndoles minuciosamente, como siempre lo hac?a, toda la historia de su viaje.
fr
"Croit-il r?ellement, se disait-il, ? toutes les pr?dictions qu'il m'a faites; ou bien comme mon fr?re m'a fait la r?putation d'un jacobin, d'un homme sans foi ni loi, capable de tout, a-t-il voulu seulement m'engager ? ne pas c?der ? la tentation de casser la t?te ? quelque animal qui m'aura jou? un mauvais tour?" Le surlendemain Fabrice ?tait ? Parme o? il amusa fort la duchesse et le comte, en leur narrant avec la derni?re exactitude, comme il faisait toujours, toute l'histoire de son voyage.
en
"Does he really believe," he asked himself, "in all the predictions he has made me? Or was he, since my brother has given me the reputation of a Jacobin, a man without law or honour, sticking at nothing, was he seeking simply to bind me not to yield to the temptation to break the head of some animal who may have done me a bad turn?" Two days later, Fabrizio was at Parma, where he greatly amused the Duchessa and the Conte, when he related to them, with the utmost exactitude, which he always observed, the whole story of his travels.
eu
a zer barreak egin zituzten dukesak eta kondeak mutilak bere bidaldiaren nondik norakoa zehatz-mehatz kontatu zienean, ohi zuen bezala.
es
 
fr
 
en
 
eu
Iritsitakoan, erabateko dolu-jantzian aurkitu zituen Fabricek Sanseverina jauregiko atezaina eta morroi guztiak.
es
A su llegada, Fabricio encontr? al portero y a todos los dom?sticos del palacio Sanseverina con las insignias de un luto riguroso.
fr
A son arriv?e, Fabrice trouva le portier et tous les domestiques du palais Sanseverina charg?s des insignes du plus grand deuil.
en
On his arrival, Fabrizio found the porter and all the servants of the palazzo Sanseverina wearing the tokens of the deepest mourning.
eu
-Noren galera izan dugu? -galdetu zion Fabricek dukesari.
es
-?Qui?n se nos ha muerto? -pregunt? a la duquesa.
fr
-Quelle perte avons-nous faite? demanda-t-il ? la duchesse.
en
"Whom have we lost?" he inquired of the Duchessa.
eu
-Nire senarra esaten zioten gizon bikain hori Badenen hil berri da.
es
-El excelente hombre que se llamaba mi marido acaba de morir en Barden.
fr
-Cet excellent homme qu'on appelait mon mari vient de mourir ? Baden.
en
"That excellent man whom people called my husband has just died at Baden.
eu
Jauregi hau utzi dit, hala genuenez hitzartua, baina, adiskidetasunezko seinale gisa, hirurehun mila liberako dirusaria ere utzi dit;
es
Me deja este palacio, como estaba convenido, pero en prueba de buena amistad, agrega un legado de trescientos mil francos que me embaraza mucho;
fr
Il me laisse ce palais; c'?tait une chose convenue, mais en signe de bonne amiti?, il y ajoute un legs de trois cent mille francs qui m'embarrasse fort;
en
He has left me this palazzo, that had been arranged beforehand, but as a sign of good fellowship he has added a legacy of 300,000 francs, which embarrasses me greatly;
eu
dirutza hori, ordea, buruhauste handi samarrak sortzen ari zait.
es
no quiero renunciar a ?l a favor de su sobrina, la marquesa Raversi, que me juega unas partidas dignas de la horca.
fr
je ne veux pas y renoncer en faveur de sa ni?ce, la marquise Raversi, qui me joue tous les jours des tours pendables.
en
I have no desire to surrender it to his niece, the Marchesa Raversi, who plays the most damnable tricks on me every day.
eu
Ez diot dirusari horri uko egin nahi, duke zenaren iloba Raversi markesa andrearen mesederako litzatekeelako, eta ondo jokaldi makurrak egiten dizkit egunero emakume horrek.
es
T? que eres aficionado tendr?s que buscarme un buen escultor:
fr
Toi qui es amateur, il faudra que tu me trouves quelque bon sculpteur;
en
You are interested in art, you must find me some good sculptor;
eu
Zu zalea zaitudanez, bilaidazu eskultore on bat, hirurehun mila liberako hilobi bat egin nahi baitiot dukeari.
es
le har? al duque un mausoleo de trescientos mil francos.
fr
j'?l?verai au duc un tombeau de trois cent mille francs.
en
I shall erect a tomb to the Duca which will cost 300,000 francs."
eu
Kondeak Raversi andreari buruzko pasadizoak kontatzeari ekin zion.
es
El conde se puso a contar an?cdotas de la Raversi.
fr
Le comte se mit ? dire des anecdotes sur la Raversi.
en
The Conte began telling anecdotes about the Raversi.
