Bilaketa aurreratua

Ogi apurrak

Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)


Historiak, Tazito / Xabier Amuriza (Klasikoak, 2005 )
aurrekoa | 87 / 13 orrialdea | hurrengoa
eu
 
es
 
fr
il lui en d?roba d'autres, sous pr?texte de les mettre en prison.
en
Vitellius accordingly commended the zeal of the troops.
eu
58. Beraz, soldaduen berotasuna goraldu ondoren, Viteliok zaldunen artean banatzen ditu Printzipatuko zerbitzuak, libertoek eramaten zituztenak, zenturioiei lizentziamenduak fiskotik ordaintzen dizkiete, askorentzat suplizioa eskatzen zuten soldaduen ankerkeria maizegi onesten du, gutxitan saihesten ditu kateatzearen aitzakiaz.
es
58 As? pues, Vitelio, despu?s de celebrar el entusiasmo de los soldados, dispone que la burocracia del Principado, que tradicionalmente gestionaban los libertos, pase a manos de los caballeros, asigna al fisco el pago a los centuriones por las exenciones de servicios y condesciende con la crueldad de los soldados que exig?an numerosas penas de muerte, burl?ndola s?lo en contados casos con la excusa de encarcelamientos.
fr
Pomp?ius Propinquus, procurateur de Belgique, fut un de ceux qu'il laissa tuer sur-le-champ.
en
He distributed among Roman knights the court-offices which had been usually held by freedmen, paid the centurions their furlough-fees out of the imperial purse, and for the most part conceded the soldiers' savage demands for one execution after another, though he occasionally cheated them by pretending to imprison their victims.
eu
Ponpeio Propinkuo Belgikako prokuradorea berehalaxe hil zuten; Julio Burdon, germaniar flotako komandantea, maltzurtasunez libratu zuen.
es
El procurador de B?lgica, Pompeyo Propincuo, es ejecutado inmediatamente; a Julio Burd?n, prefecto de la flota de Germania, lo salva con argucias:
fr
Il sauva par ruse Julius Burdo, commandant de la flotte romaine en Germanie.
en
Thus Pompeius Propinquus, the imperial agent in Belgica, was promptly executed, while Julius Burdo, who commanded the fleet on the Rhine, was adroitly rescued.
eu
Armadaren haserrea haren aurka sutu zen, Fonteio Kapitonen aurkako salaketa eta, gero, azpikeriak bilbatu ei zituelako.
es
el ej?rcito estaba encolerizado contra ?l porque supon?an que hab?a urdido la acusaci?n y la posterior celada contra Fonteyo Capit?n.
fr
Ce chef ?tait en butte ? la col?re de l'arm?e, qui l'accusait d'avoir suppos? des crimes ;
en
The indignation of the army had broken out against him, because he was supposed to have intrigued against Fonteius Capito, and to have accused him falsely.
eu
Kapitonen gomuta atsegingarria zen eta, haserretuen artean, publikoki erailtzea zilegi zen, ez, ostera, barkatzea, engainuz ez bazen;
es
Guardaban un grato recuerdo de Capit?n y, frente a gente sin piedad, se pod?a condenar abiertamente, pero al perd?n no le quedaba m?s camino que el secreto.
fr
puis dress? des emb?ches ? Font?ius Capiton. La m?moire de Capiton ?tait ch?rie ;
en
Capito's memory was dear to the army, and when violence reigns murder may show its face, but pardon must be stealthy.
eu
hala, zaintzapean eduki eta, azkenean, garaipenaren ondoren, soldaduen gorrotoak bareturik, alde egiten utzi zioten.
es
As? que se le tuvo bajo custodia y s?lo tras la victoria, aplacado ya el rencor de los soldados, fue puesto en libertad.
fr
et avec ces furieux, si l'on pouvait tuer ouvertement, il fallait se cacher pour faire gr?ce, Burdo fut gard? en prison ;
en
So Burdo was kept in confinement and only released after victory had allayed the soldiers' rancour.
eu
Bitartean, Krispino zenturioia eskaintzen dute ordain-biktimatzat.
es
Entretanto, como chivo expiatorio, se les arroja al centuri?n Crispino:
fr
et apr?s la victoire, quand les haines furent calm?es, on le rel?cha.
en
Meanwhile a centurion, named Crispinus, was offered as a scape-goat.
eu
Kapitonen odolez beratu zen eta eskatzaileentzat konbiktuago eta zigortzailearentzat doilorrago izan zen.
es
se hab?a manchado con la sangre de Capit?n y por ello resultaba m?s aparente para los demandantes y menos gravoso para el justiciero.
fr
En attendant on livra pour victime expiatoire le centurion Crispinus, qui avait tremp? ses mains dans le sang de Capiton, et qui par l? ?tait mieux d?sign? ? la vengeance et co?ta moins ? sacrifier.
en
He had actually stained his hands with Capito's blood, so his guilt seemed more obvious to those who clamoured for his punishment, and Vitellius felt he was a cheaper sacrifice.
eu
 
es
 
fr
LIX. Julius Civilis fut sauv? du m?me p?ril.
en
Julius Civilis was the next to be rescued from danger.
eu
59. Gero Julio Zivil, batavoen artean eragintsua, arriskutik salbatua izan zen, haren suplizioagatik herri gerrazale hura alden ez zedin.
es
59 Se libr? luego de peligros a Julio Civil, hombre de gran influencia entre los b?tavos, a fin de no provocar con su ejecuci?n la hostilidad de un pueblo tan belicoso.
fr
Cet homme ?tait puissant parmi les Bataves, et l'on craignit que sa mort n'ali?n?t une nation si fi?re.
en
He was 59 all-powerful among the Batavi, and Vitellius did not want to alienate so spirited a people by punishing him.
eu
Lingoien hirian baziren, izan ere, batavoen zortzi kohorte, XIV. legioko tropa laguntzaile, garai hartako indiziplinagatik legiotik orduantxe apartatu zirenak, indar handia bera, norantz makur zitezen kontu, aliatu ala etsaienganantz.
es
Adem?s, en territorio de los l?ngones estaban ocho cohortes de b?tavos, auxiliares de la XIVa Legi?n y separadas de ella en ese momento por la discordia reinante, cuya actitud, favorable u hostil, pod?a inclinar seriamente la balanza.
fr
Or, il y avait au pays des Lingons huit cohortes de ce peuple, formant les auxiliaires de la quatorzi?me l?gion, dont elles ?taient s?par?es par le d?sordre des temps ;
en
Besides, eight cohorts of Batavian troops were stationed among the Lingones.
eu
Aurrerago aipatu ditugun Nonio, Donazio, Romilio, Kalpurnio zenturioiak erailtzeko agindu zuen, matxinatuen artean larriena zen desleialtasun salaketaz kondenaturik.
es
A los centuriones Nonio, Donacio, Romilio y Calpumio, a quienes mencionamos m?s arriba, orden? matarlos despu?s de condenarlos bajo la acusaci?n de lealtad, el cargo m?s grave para unos renegados.
fr
et elles ne pouvaient manquer, amies ou ennemies, de mettre un grand poids dans la balance.
en
They had been an auxiliary force attached to the Fourteenth, and in the general disturbance had deserted the legion. Their decision for one side or the other would be of the first importance.
eu
Bandora bildu ziren Valerio Asiatiko, Belgikako probintziako legatua, gero Viteliok suhitzat hartu zuena, eta Junio Bleso, Galia Lugdunenseko gobernadorea, Lugdunon kanpaturik zeuden italiar legio eta hegal taurianoarekin batera.
es
Se unieron a su bando el legado de la provincia de B?lgica Valerio Asi?tico, a quien m?s tarde tomar?a Vitelio por yerno, y Junio Bleso, gobernador de la Galia Lugdunense, junto con la Legi?n It?lica y el Ala Tauriana, que estaban acantonadas en Lyon.
fr
Les centurions Nonius, Donatius, Romilius, Calpurnius, dont j'ai parl? plus haut furent mis ? mort, comme coupables de fid?lit?, le plus grand des crimes aux yeux de la r?bellion.
en
Nonius, Donatius, Romilius, and Calpurnius, the centurions mentioned above, were executed by order of Vitellius.
eu
Tropa retikoetan ere ez zen atzerapenik izan, berehalaxe bil zitezen.
es
Las tropas de la Recia tampoco tardaron lo m?s m?nimo en sumarse.
fr
Les troupes de Rh?tie ne tard?rent pas un instant ? suivre cet exemple, et m?me en Bretagne personne n'h?sita.
en
They had been convicted of loyalty, a heinous offence among deserters.
eu
Britanian ere ez zen dudarik izan.
es
Ni siquiera hubo dudas en Britania.
fr
LX. Cette province avait pour chef Tr?bellius Maximus, m?pris? et ha? de l'arm?e pour sa sordide avarice ;
en
The forces in Raetia lost no time in joining his standard, and even the troops in Britain showed no hesitation.
eu
60. Hango buru Trebelio Maximo zen, diru-gose eta doilorkeriagatik armadarentzat arbuiatua eta gorrorrotagarria.
es
60 Al frente de esa provincia estaba Trebelio M?ximo, a quien el ej?rcito despreciaba y detestaba por su mezquina cicater?a.
fr
et cette haine, Roscius C?lius, commandant de la vingti?me l?gion, l'enflammait de plus en plus.
en
Trebellius Maximus, the governor of Britain, had earned by his meanness and cupidity the contempt and hatred of the army, which was further inflamed by the action of his old enemy Roscius Coelius, who commanded the Twentieth legion, and they now seized the opportunity of the civil war to break out into a fierce quarrel.
eu
Harenganako gorrotoa Roszio Zeliok pizten zuen, XX.
es
Atizaba el rencor contra ?l Roscio Celio, legado de la XXa Legi?n.
fr
D?s longtemps ennemi du g?n?ral, C?lius avait profit? des guerres civiles pour ?clater avec plus de violence.
en
Trebellius blamed Coelius for the mutinous temper and insubordination of the army:
eu
legioko legatua bera, lehendik ere konpontzen ez zena, baina, gerra zibilak zirela eta, bortizkiago lehertu zena.
es
Su enfrentamiento ven?a ya de antiguo, pero con ocasi?n de las contiendas civiles estall? con m?s furia:
fr
Tr?bellius lui reprochait un esprit s?ditieux et le camp livr? ? la confusion ;
en
Coelius complained that Trebellius had robbed his men and impaired their efficiency.
eu
Trebeliok Zeliori sedizio-jitea eta diziplina-ordenaren nahasmena aurpegiratzen zizkion;
es
Trebelio acusaba a Celio de sedici?n y de violaci?n de la jerarqu?a;
fr
et ? son tour il reprochait ? Tr?bellius la mis?re des l?gions d?pouill?es par ses rapines.
en
Meanwhile their unseemly quarrel ruined the discipline of the forces, whose insubordination soon came to a head.
eu
Zeliok Trebeliori, legioen espoliazioa eta pobretasuna, noiz eta tarte horretan, buruzagien arteko borroka nazkagarrien erruz, armadaren errespetua andeatu eta hainbesteko desordenara iritsi zirenean, ezen Trebeliok, indar laguntzaileko soldaduen laidoek ere errefusaturik, kohorteek eta zaldieriak abandonaturik, Vitelioren babespera ihes egin baitzuen.
es
Celio a Trebelio, de haber expoliado y arruinado a las legiones. Como resultado de las bochornosas disputas de los legados la disciplina del ej?rcito se degrad? y el enfrentamiento lleg? a tal extremo, que Trebelio tuvo que aguantar hasta los insultos de los soldados auxiliares.
fr
Au milieu de ces honteuses querelles des chefs, la subordination p?rit dans l'arm?e ;
en
The auxiliary horse and foot joined in the attacks on the governor, and rallied round Coelius.
eu
Legatu kontsularra aldendu aren, Probintziaren lasaitasunak jarraitu zuen.
es
Cuando se vio solo, porque cohortes y alas-se alineaban con Celio, huy? a ver a Vitelio.
fr
et le d?sordre fut tel que Tr?bellius, poursuivi par d'insolentes clameurs, m?me par les auxiliaires, abandonn? des cohortes et de la cavalerie qui se rang?rent autour de son rival, se r?fugia aupr?s de Vitellins.
en
Trebellius, thus hunted out and abandoned, took refuge with Vitellius.
eu
Legioen komandanteek gobernatu zuten, eskubidez berdinak, baina Zelio ausardiagatik ahaltsuago zela.
es
la reg?an los legados de las legiones, iguales por ley, y a los que Celio dominaba por su osad?a.
fr
La province resta paisible, malgr? l'?loignement du chef consulaire.
en
The province remained quiet, despite the removal of the ex-consul.
eu
 
es
 
fr
Les lieutenants des l?gions gouvernaient avec des droits ?gaux et une puissance in?gale : celle de C?lius s'augmentait de son audace.
en
The government was carried on by the commanding officers of the legions, who were equal in authority, though Coelius' audacity gave him an advantage over the rest.
eu
61. Britaniar armadaren atxikimenduarekin indar eta balibaideetan eskerga, Viteliok bi buruzagi, bi ibilbide izendatu zituen gerrarako.
es
61 Despu?s de que se sumara el ej?rcito de Britania, contando con fuerzas y recursos ingentes, Vitelio design? para la guerra dos jefes y dos caminos:
fr
LXI. Accru de l'arm?e de Bretagne, muni de forces redoutables et d'immenses ressources, Vitellius d?signa deux chefs de guerre et deux routes ? tenir.
en
Thus reinforced by the army from Britain, Vitellius, who now 61 had an immense force and vast resources at his disposal, decided on an invasion by two routes under two separate generals.
eu
Fabio Valentek Galiak erakartzeko edo, ukatzen baziren, suntsitzeko eta Alpe Kotianoetatik Italian sartzeko agindua hartu zuen;
es
Fabio Valente recibi? la orden de convencer a las Galias o, si rehusaban, arrasarlas y penetrar en Italia por los Alpes Cotianos;
fr
Valens eut ordre de gagner les Gaules au parti, ou, si elles r?sistaient, de les ravager, et de p?n?trer en Italie par les Alpes Cottiennes.
en
Fabius Valens was to lure the Gauls to his standard, or, if they refused, to devastate their country, and then invade Italy by way of the Cottian Alps.
eu
Zezinak, gailur peninoetatik jaisteko igarobiderik hurbilenetik.
es
C?cina, por un trayecto m?s corto, descender por los desfiladeros peninos.
fr
C?cina, prenant le chemin le plus court, devait descendre par les Alpes Pennines.
en
Caecina was to follow the shorter route and descend into Italy over the Pennine Pass.
eu
Valenteri Behereko armadako destakamenduak eman zitzaizkion, V. legioko arranoarekin eta kohorte eta hegal laguntzaileekin;
es
A Valente se le dan tropas de ?lite del ej?rcito de la Germania Inferior junto con un ?guila de la Va Legi?n, cohortes y alas de caballer?a, hasta unos cuarenta mil hombres armados.
fr
L'?lite de l'arm?e du Bas-Rhin, avec l'aigle de la cinqui?me l?gion et les auxiliaires tant ? pied qu'? cheval, form?rent ? Valens un corps de quarante mille hommes.
en
Valens' column comprised the Fifth legion with its 'eagle', and some picked detachments from the army of Lower Germany, together with auxiliary horse and foot, amounting in all to 40,000 men.
eu
berrogei bat mila gizon armatu.
es
C?cina conduc?a treinta mil de la Superior, cuyo m?sculo era la XXIa Legi?n.
fr
C?cina en conduisit trente mille tir?s de l'arm?e sup?rieure, et dont la force principale consistait dans la vingt-uni?me l?gion.
en
Caecina's troops from Upper Germany numbered 30,000, their main strength consisting in the Twenty-first legion.
eu
Zezinak hogeita hamar mila zeramatzan Germania Garaitik, zeintzuen bermea XXI.
es
A los dos se a?adieron tropas auxiliares de germanos, con los que tambi?n complement? sus propias fuerzas Vitelio:
fr
A chacun de ces deux corps furent ajout?s des auxiliaires germains, dont Vitellius recruta aussi les troupes que lui-m?me allait mener ? cette grande entreprise, voulant y peser de tout le poids de la guerre.
en
Both columns were reinforced by German auxiliaries, whom Vitellius also recruited to fill up his own army, intending to follow with the main force of the attack.
eu
legioa zen.
es
?l ir?a tras ellos con toda su potencia b?lica.
fr
LXII. Il y avait entre l'arm?e et le g?n?ral un merveilleux contraste.
en
Strange was the contrast between Vitellius and his army.
eu
Biei germaniarren tropa laguntzaileak gehitu zitzaizkien, zeintzuekin Viteliok ere indarrak osatu zituen, gerraren tamaina guztiarekin jarraitzeko gertu.
es
 
fr
Le soldat impatient demande ? combattre, tandis que la Gaule est en alarme, tandis que l'Espagne balance. Il veut :
en
The soldiers were all eagerness, clamouring for battle at once, while Gaul was still frightened and Spain still undecided.
eu
 
es
 
fr
"Qu'on brave l'hiver, qu'on ne s'arr?te point ? de l?ches n?gociations ;
en
Winter was no obstacle to them;
eu
62. Kontraste harrigarria armadaren eta jeneralaren artean:
es
62 El contraste que hab?a entre el ej?rcito y su general era sorprendente:
fr
c'est l'Italie qu'il faut envahir, c'est Rome qu'il faut prendre ;
en
peace and delay were for cowards: they must invade Italy and seize Rome:
eu
soldadua bultzaka, gudu eske;
es
los soldados apremiaban, reclamaban el combate ahora que las Galias temblaban y las Hispanias vacilaban.
fr
rien dans les discordes civiles n'est plus s?r que la c?l?rit? :
en
haste was the safest course in civil war, where action is better than deliberation.
eu
Galiak dardar, Hispaniak zalantzan zireno, ez ei ziren oztopo ez negua, ez bake traketsaren atzerapenak;
es
El invierno no era obst?culo, dec?an, ni hab?a que demorarse en una paz cobarde:
fr
il y faut des actions bien plus que des conseils."
en
Vitellius was dully apathetic, anticipating his high station by indulging in idle luxury and lavish entertainments.
eu
Italia inbaditu behar zen, Hiria okupatu;
es
hab?a que invadir Italia y conquistar la Capital.
fr
Vitellius, dans un stupide engourdissement, pr?ludait par l'affaissement de la mollesse et les exc?s de la table aux jouissances du rang supr?me, ivre d?s le milieu du jour et gorg? de nourriture.
en
At midday he would be drunk and drowsy with over-eating.
eu
ez ei zegoen azkartasuna baino segurragorik liskar zibiletan, non ekintza aholkua baino beharrago zen.
es
En las contiendas civiles nada hab?a m?s seguro que la prisa, porque lo que se necesitaba eran acciones y no deliberaciones.
fr
Et cependant l'ardeur et l'enthousiasme des soldats, suppl?ant ? l'inaction du chef, animaient tout, comme si, pr?sent lui-m?me, il e?t excit? les braves par l'esp?rance, les l?ches par la crainte, Les appr?ts termin?s et chacun ? son poste, on demande le signal du d?part.
en
However, such was the zeal of the soldiers that they even did the general's duties, and behaved exactly as if he had been present to encourage the alert and threaten the laggards.
eu
Vitelio, berriz, taket zegoen eta printzegoaren pribilegioa aurretiaz hartzen zuen nagikeria zabarrez eta oturuntza mardulez, eguerdirako mozkor eta asearen astunez, soldaduen berotasunak eta kemenak buruzagi lana mukuruz betetzen zuela, jenerala bertan balego bezala, kementsuei edo koldarrei itxaropena edo beldurra sartuz.
es
Vitelio, en cambio, andaba aletargado y disfrutando por adelantado de la suerte del Principado a base de lujos embrutecedores y suculentos banquetes. Ebrio en pleno d?a y empachado, el celo y energ?a de sus soldados se bastaba sin embargo para cumplir tambi?n con los deberes del jefe: era como si la mera presencia del emperador sirviese para infundir a valientes y cobardes esperanza o miedo.
fr
Vitellius re?ut d?s cet instant le surnom de Germanicus ; quant au nom de C?sar, il le refusa m?me apr?s la victoire.
en
They promptly fell in and began to clamour for the signal to start. The title of Germanicus was then and there conferred on Vitellius: Caesar he would never be called, even after his victory.
eu
Formaturik eta erne, abiatzeko seinalea eskatzen dute.
es
Formados y atentos, requer?an la se?al de marchar.
fr
Un signe d'heureux augure apparut ? Valens et ? l'arm?e qu'il menait aux combats.
en
On the very day of departure a happy omen greeted Fabius Valens and the army under his command.
eu
Viteliori laster erantsi zitzaion Germaniko izena, baina, garaile zela ere, Zesar dei zezaten debekatu zuen.
es
al ponerse en marcha la columna, un ?guila la sobrevol? apaciblemente, como si guiase su ruta.
fr
Le jour m?me du d?part, un aigle, planant doucement devant les bataillons en marche, semblait par son vol leur indiquer la route ;
en
As the column advanced, an eagle flew steadily ahead and seemed to lead the way.
eu
Fabio Valente eta gerrara zeraman armadarentzako augurio dohatsu gisan, abiatzeko egunean bertan, arrano bat, birunda leunez, zutabeak aurrera egin ahala, aurretik hegatu zen bide-erakusle gisan, eta soldadu poztuen oihuak, bidaldi luzean, eta hegazti izukaitzaren patxada ere hainbestekoak izan ziren, ezen gertaera handi eta prosperoaren seinaletzat hartu baitzituzten.
es
Y durante un largo trecho tal fue el clamor de alegr?a de los soldados, tal el sosiego del ave impert?rrita, que a nadie qued? duda de que presagiaba algo grande y favorable.
fr
et tels furent pendant un long espace les cris de joie du soldat, telle la s?curit? de l'intr?pide oiseau, qu'on en tira le pr?sage infaillible d'un grand et favorable succ?s.
en
Loudly though the soldiers cheered, hour after hour the bird flew undismayed, and was taken for a sure omen of success.
eu
 
es
 
fr
LXIII. On passa chez les Tr?vires, comme chez des alli?s, sans la moindre inqui?tude.
en
They passed peaceably through the country of the Treviri, who were 63 allies.
eu
63. Eta treveroengana beldur gabe hurreratu ziren, noski, aliatuengana bezala.
es
pero en Metz (plaza fuerte de los mediom?tricos), aunque hab?an sido acogidos con total simpat?a, les asalt? un p?nico repentino.
fr
A Divodurum, ville des M?diomatriques, malgr? l'accueil le plus obligeant, une terreur subite emporta les courages, et l'on courut aux armes pour ?gorger un peuple innocent.
en
At Divodurum, the chief town of the Mediomatrici, although they were welcomed with all courtesy, the troops fell into a sudden panic.
eu
Divoduron (mediomatrikoen hiria berau), deneriko abegi onez hartuak izan arren, bat-bateko ikarak izutu zituen, armak arrapataka hartuz hiri errugabearen sarraskirako, ez harrapaki bila edo espolio gogoz, baizik sumin eta amorru eta arrazoi ezkutuengatik eta, beraz, erremedio zailagokoengatik, harik eta, buruzagiaren erreguek mantsoturik, hiria suntsitzea baztertu zuten.
es
De pronto tomaron las armas para diezmar a un vecindario inocente no por ansia de bot?n y de saqueo, sino por un ataque de locura, y al ser las causas desconocidas, m?s dif?ciles eran los remedios.
fr
Sans les pri?res du g?n?ral qui les calm?rent enfin, la ville ?tait an?antie.
en
Hastily seizing their arms, they began to massacre the innocent citizens.
eu
Hala ere, lau bat mila gizon hil ziren.
es
Cuando, apaciguados finalmente por las s?plicas de su comandante, cejaron en el exterminio de la poblaci?n, hab?an muerto cerca de cuatro mil personas.
fr
Encore n'y eut-il pas moins de quatre mille hommes massacr?s.
en
Their object was not plunder. They were seized by a mad frenzy, which was the harder to allay as its cause was a mystery.
aurrekoa | 87 / 13 orrialdea | hurrengoa

Nodoa: liferay1.lgp.ehu.eus