Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Peloponesoko gerraren historia, Tuzidides / Josu Naberan (Klasikoak, 2005
)
eu
Knidokoek eskatuta, tripulazioa lehorreratu barik geratu behar izan zen eta berehala irten behar izan zuen, formazioa aldatu barik, Peloponesotik zetozen eta Astioko biltzeko zen hogeita zazpi ontziak Karmino, Samosko jeneraletako baten agindupean zaintzen zeuden atenastarren hogei ontzien kontra.
es
Procedente de Cos lleg? a Cnido durante la noche, donde se vio obligado, a instancias de los cnidios, a no desembarcar a sus marineros y a dirigirse inmediatamente, seg?n ven?a, contra las veinte naves atenienses con las que Carmino, uno de los estrategos de Samos, estaba apostado en espera de estas veintisiete naves que ven?an del Peloponeso y a cuyo encuentro iba el propio Ast?oco.
fr
Parti de C?s, il arriva pendant la nuit ? Cnide, mais il dut s'incliner devant les instances des Cnidiens, qui voulaient qu'au lieu de faire descendre ses hommes ? terre, il se port?t imm?diatement et sans d?semparer contre les vingt navires ath?niens avec lesquels Charminos, l'un des Strat?ges de Samos, guettait au passage les vingt-sept navires p?loponn?siens qu'allait justement rejoindre AStyochos.
en
From Cos arriving in the night at Cnidus he was constrained by the representations of the Cnidians not to disembark the sailors, but to sail as he was straight against the twenty Athenian vessels, which with Charminus, one of the commanders at Samos, were on the watch for the very twenty-seven ships from Peloponnese which Astyochus was himself sailing to join;
eu
Samoarrek Melostik jakin zuten ontzien etorreraren berri, eta Karminok hartu zuen Sima, Kalka, Rodas eta Lizia inguruak zaintzeko ardura, bazekielako ontziak Kaunon zeudela.
es
Los atenienses de Samos, en efecto, hab?an recibido noticias de su llegada procedentes de Melos y hab?an encargado a Carmino vigilarlas en las proximidades de Sima, Calca, Rodas y las costas de Licia, pues sab?a que se encontraban ya en Cauco.
fr
Les Ath?niens de Samos avaient en effet appris par des gens venus de M?los que ces navires ?taient en route et Charminos les attendait en croisant dans les eaux de Sym?, de Chalk?, de Rhodes et de Lycie, car il savait qu'ils se trouvaient maintenant ? Caunos.
en
the Athenians in Samos having heard from Melos of their approach, and Charminus being on the look-out off Syme, Chalce, Rhodes, and Lycia, as he now heard that they were at Caunus.
eu
42. Gauza da Astioko formazioa aldatu barik joan zela Simara, bera Knidon zegoela inork esan baino lehenago, ea moduren batean lortzen zuen etsaien ontziak itsaso handian ustekabean harrapatzea; baina euriek eta lainoz beteriko zeruak ontziak iluntasunean sakabanatu eta desordena eragin zuten.
es
42. As? pues, Ast?oco se dirigi?, seg?n ven?a, hacia Sime, antes de que se percataran de su presencia, a fin de sorprender en alg?n punto de alta mar a las naves, pero la lluvia y el cielo nuboso provocaron la dispersi?n y la confusi?n de la flota en medio de la oscuridad.
fr
(42) . AStyochos reprit donc aussit?t la mer et fit voile vers Sym? avant qu'on n'e?t signal? son arriv?e. Il esp?rait surprendre la flotte ennemie quelque part en pleine mer.
en
Astyochus accordingly sailed as he was to Syme, before he was heard of, in the hope of catching the enemy somewhere out at sea.
eu
Egunsentian, ontziak sakabanatuta eta Astiokoren ezkerreko hegala atenastarrek ikusteko moduan zegoela eta gainerako ontziak, berriz, irlaren inguruan noraezean zebiltzala, Karmino eta atenastarrak azkar itsasoratu ziren euren bila hogei ontzi baino gutxiagorekin, usterik haiexek zirela Kaunotik noiz etorri zain zeuden ontziak.
es
Al amanecer, encontr?ndose la flota dispersa ac? y all?, con el ala izquierda visible ya para los atenienses y la derecha a?n err?tica en torno a la isla, Carmino y los atenienses se lanzaron sobre ella a toda prisa, con s?lo una parte de las veinte naves de que dispon?an, creyendo que se trataba de las naves que ven?an de Caunos y a cuyo acecho estaban.
fr
Mais il rencontra de la pluie et du brouillard et ses navires s'?parpill?rent en pleine confusion dans les t?n?bres.
en
Rain, however, and foggy weather encountered him, and caused his ships to straggle and get into disorder in the dark.
eu
Erasoa jo baino ez, hiru hondoratu zituzten, beste batzuk matxuratu, eta abantaila handia izan zuten itxaropen guztien kontra, ontzi guztiak agertu eta norabide guztietatik inguratuta geratu arte.
es
Cayeron de s?bito sobre ellas y hundiendo tres, da?aron algunas otras, obteniendo la victoria en esta acci?n hasta que, inesperadamente, apareci? ante ellos el grueso de la flota y quedaron copados por todas partes.
fr
Quand le jour se leva, sa flotte ?tait dispers?e et l'aile gauche se trouvait d?j? en vue de l'ennemi, tandis que le reste errait encore autour de l'?le. Charminos et les Ath?niens crurent qu'il s'agissait des navires de Caunos qu'ils guettaient au passage et ils se port?rent en avant ? toute allure, avec une partie seulement de leurs vingt navires. Tombant sur l'adversaire, ils lui coul?rent aussit?t trois vaisseaux et lui en endommag?rent quelques autres.
en
In the morning his fleet had parted company and was most of it still straggling round the island, and the left wing only in sight of Charminus and the Athenians, who took it for the squadron which they were watching for from Caunus, and hastily put out against it with part only of their twenty vessels, and attacking immediately sank three ships and disabled others, and had the advantage in the action until the main body of the fleet unexpectedly hove in sight, when they were surrounded on every side.
eu
Gero, ihesari emanik, sei ontzi galdu zituzten, baina gainerakoekin Teutlusa uhartean babestea lortu zuten eta handik gero Halikarnason.
es
A continuaci?n emprendieron la retirada y perdieron seis naves, mientras que con el resto se refugiaron en la isla de Teutlusa, desde donde marcharon a Halicarnaso.
fr
Ils prirent alors la fuite et perdirent six navires. Avec ceux qui leur restaient, ils parvinrent ? gagner l'?le de Teutloussa et, de l?, Halicarnasse.
en
Upon this they took to flight, and after losing six ships with the rest escaped to Teutlussa or Beet Island, and from thence to Halicarnassus.
eu
Gertaera horien ostean, peloponesoarrak Knidora heldu ziren eta Kaunotik etorritako hogeita zazpi ontziak gehituta, Simara joan ziren flota guztiarekin, eta handik Knidora itzuli ziren ainguratzera, trofeo bat eraiki eta gero.
es
Despu?s de esto, los peloponesios llegaron a Cnido, y al incorpor?rseles las veintisiete naves procedentes de Cauno, se hicieron a la mar con todas las naves en direcci?n a Sime, donde erigieron un trofeo. Luego regresaron a Cnido y anclaron.
fr
? la suite de cet engagement, les P?loponn?siens all?rent jeter l'ancre ? Cnide, o? ils furent rejoints par les vingt-sept navires venant de Caunos. Les deux flottes r?unies firent voile vers Sym?, y ?rig?rent un troph?e et revinrent mouiller ? Cnide.
en
After this the Peloponnesians put into Cnidus and, being joined by the twenty-seven ships from Caunus, sailed all together and set up a trophy in Syme, and then returned to anchor at Cnidus.
eu
43. Atenastarrek itsas borrokako zertzeladen berri izan zutenean, Simara joan ziren Samosko ontzi guztiak hartuta;
es
43. Por su parte, los atenienses, al tener noticia de la batalla naval se dirigieron a Samos con todas las naves que ten?an en Sime;
fr
Ils n'offrirent pas la bataille ? la flotte p?loponn?sienne de Cnide et celle-ci ne chercha pas non plus ? les attaquer. Ils se content?rent de r?cup?rer les agr?s qui avaient ?t? d?pos?s ? Sym? et, apr?s avoir fait rel?che ? L?ryma, sur le continent, ils rentr?rent ? Samos.
en
As soon as the Athenians knew of the sea-fight, they sailed with all the ships at Samos to Syme, and, without attacking or being attacked by the fleet at Cnidus, took the ships' tackle left at Syme, and touching at Lorymi on the mainland sailed back to Samos.
eu
Knidoko ontzidiari erasorik jo barik, berak ere ez baitzion erasorik jo, Siman zeuden ontzi hornidura guztiak bildu ondoren, Lorimasen, kontinentean, geldialdi bat eginda, Samoserako bidea hartu zuten berriz.
es
pero ni atacaron a la flota que estaba en Cnido ni fueron atacados por ?sta. Recogieron los pertrechos de las naves que hab?an dejado en Sime, recalaron en L?rimas, en el continente, y regresaron a Samos.
fr
Tous les navires p?loponn?siens se trouvaient maintenant rassembl?s ? Cnide, o? on leur faisait subir les r?parations dont ils avaient besoin.
en
Meanwhile the Peloponnesian ships, being now all at Cnidus, underwent such repairs as were needed;
eu
Peloponesoarren ontzi guztiei, Knidon bilduta, behar zituzten konponketak egiten ari ziren bitartean, hamaika lazedemondarrek elkarrizketak izan zituzten bertan zegoen Tisafernesekin, bete arren gustatzen ez zitzaizkien puntu guztiei buruz eta, halaber, etorkizuneko gerra operazioak burutzerakoan bi aliatuentzat onena eta egokiena zatekeenari buruz.
es
Una vez congregadas todas las naves peloponesias en Cnido, procedieron a reparar las que lo necesitaban, mientras los once comisionados lacedemonios mantuvieron conversaciones con Tisafernes (que hab?a acudido all?) tanto sobre algunos hechos ya sucedidos (ciertos aspectos de ellos no fueron de su agrado) como sobre la mejor manera de conducir la guerra en el futuro de acuerdo con los intereses de ambas partes.
fr
Pendant ce temps, les onze commissaires spartiates conf?raient avec Tissaphern?s, qui ?tait venu pour les rencontrer.
en
while the eleven Lacedaemonian commissioners conferred with Tissaphernes, who had come to meet them, upon the points which did not satisfy them in the past transactions, and upon the best and mutually most advantageous manner of conducting the war in future.
eu
Burutu ziren gauzak gogoan gehien hartzen zituena Likas zen eta, gainera, esaten zuen hitzarmenetariko bat ere, ez Kaltzideorena, ez Terimenesena, ez zela eurentzat ona, eta gehiegikeria bat zela Pertsiako erregeak gura izatea orain berak gobernatzen dituen eta bere asabek lehen gobernatu zituzten lurraldeen jabe bera izatea, horrek esan gura zuelako uharte guztiek, eta Tesalia, Lokride eta Beoziarainoko lurralde guztiek berriro ere bere menpekoak izan behar zutela, eta, horrek, lazedemondarrek heleniarrei askatasuna eskaini beharrean, inperio pertsiarra indartzea ekarriko zuela.
es
Era Licas quien m?s detalladamente examinaba la situaci?n real, y afirm? que ninguno de los dos tratados-ni el de Calc?deo ni el de Ter?meneseran satisfactorios. Por el contrario, resultaba escandaloso que el Rey pretendiese ejercer su dominio ahora sobre todos los territorios que hab?an estado anteriormente bajo su dominio o el de sus antepasados, ya que ello implicaba de nuevo la sumisi?n de todas las islas, as? como de Tesalia, L?cride y todo el territorio hasta Beocia, de suerte que los lacedemonios, en vez de traer a Grecia la libertad, les estar?an imponiendo el dominio del medo.
fr
Ils s'entretinrent avec lui de tout ce qu'ils n'approuvaient pas dans ce qui avait ?t? fait ant?rieurement, ainsi que de la meilleure fa?on de mener ? l'avenir les op?rations en servant autant que possible les int?r?ts des deux parties.
en
The severest critic of the present proceedings was Lichas, who said that neither of the treaties could stand, neither that of Chalcideus, nor that of Therimenes;
eu
Beraz, beste itun hobe batzuk hitzartzera gonbidatzen zituen edo, behintzat, horiek ez aplikatzea eta, jakina, tropak baldintza horietan mantentzeko ez eskatzea.
es
As? pues, solicitaba se estipulase un tratado nuevo y en condiciones m?s satisfactorias; pues de otra manera, ni aceptaban ?stos ni sent?an ninguna necesidad de contar con los subsidios medos en tales condiciones.
fr
Il ?tait selon lui monstrueux que le roi de Perse p?t maintenant revendiquer la possession de tous les territoires autrefois soumis ? son autorit? ou ? celle de ses anc?tres, c'est-?-dire en somme de toutes les ?les, de la Thessalie, de la Locride et de tout le pays grec jusqu'? la B?otie, qui devaient ainsi retomber sous le joug, si bien que les Lac?d?moniens, loin d'offrir la libert? aux Grecs, allaient faire d'eux les sujets du M?de.
en
it being monstrous that the King should at this date pretend to the possession of all the country formerly ruled by himself or by his ancestors-- a pretension which implicitly put back under the yoke all the islands-- Thessaly, Locris, and everything as far as Boeotia-- and made the Lacedaemonians give to the Hellenes instead of liberty a Median master.
eu
Tisafemes, haserre, berdatuta eta ezer hitzartu barik joan zen.
es
Tisafernes, enojado, se apart? de ellos, preso de ira y sin haber logrado nada.
fr
Lichas r?clama donc la conclusion d'un nouveau trait? plus acceptable, en d?clarant que dans tous les cas, les P?loponn?siens ne tiendraient nul compte du pr?c?dent et qu'il n'?tait pas question pour eux d'accepter des subsides ? de telles conditions.
en
He therefore invited Tissaphernes to conclude another and a better treaty, as they certainly would not recognize those existing and did not want any of his pay upon such conditions.
eu
44. Eurei zegokienez, itzal handiena zuten Rodasko biztanleen proposamenak heldu zitzaizkienez, hara joateko asmoa zeukaten, hala marinel gutxi nola lehorreko tropa gutxi zeukalako indarrik ez zeukan uharte hura erakartzeko esperoan, eta, gainera, uste zutelako euren aliantzakoen baliabideekin euren ontziak mantentzeko gai izango zirela, Tisafernezi dirurik eskatu barik.
es
44. Por su parte, ellos ten?an la intenci?n de zarpar hacia Rodas, reclamados por algunos rodios de la clase influyente, pues confiaban en atraerse a su bando a esta isla, que gozaba de notable influencia tanto por el gran n?mero de marineros como por sus fuerzas de tierra.
fr
Tissaphern?s se f?cha et s'en alla furieux, sans avoir rien conclu.
en
This offended Tissaphernes so much that he went away in a rage without settling anything.
eu
Beraz, berehala, negu berean, atera ziren Knidotik;
es
Confiaban adem?s con ser capaces, gracias a los recursos de esta alianza, de mantener por s? mismos la escuadra sin pedir dinero a Tisafernes.
fr
Ils esp?raient faire ainsi passer dans leur camp cette ?le consid?rable par le nombre de ses marins et de ses troupes de terre. Us se disaient en outre que la ligue aurait d?s lors des ressources suffisantes pour entretenir la flotte sans qu'il f?t besoin de demander de l'argent ? Tissaphern?s.
en
The Peloponnesians now determined to sail to Rhodes, upon the invitation of some of the principal men there, hoping to gain an island powerful by the number of its seamen and by its land forces, and also thinking that they would be able to maintain their fleet from their own confederacy, without having to ask for money from Tissaphernes.
eu
Kamirora, Rodasko lurraldera, hurreratu zirenean, harremanen berririk ez zeukan biztanleria izutu egin zen laurogeita hamalau ontzi ikustean;
es
As? pues, zarparon al punto de Cnido, en este mismo invierno, y recalaron en primer lugar con noventa y cuatro naves en Camiro, en territorio rodio.
fr
Ils partirent donc bient?t de Cnide, ce m?me hiver, avec quatre-vingt-quatorze navires et abord?rent tout d'abord devant la cit? rhodienne de Cam?iros. La grande majorit? des habitants ignoraient tout des n?gociations en cours et l'arriv?e de cette flotte les effraya d'autant plus que la ville ?tait d?pourvue de remparts. Aussi prirent-ils la fuite.
en
They accordingly at once set sail that same winter from Cnidus, and first put in with ninety-four ships at Camirus in the Rhodian country, to the great alarm of the mass of the inhabitants, who were not privy to the intrigue, and who consequently fled, especially as the town was unfortified.
eu
eta, orduan, biztanleek ihes egin zuten, hiriak harresirik ez zeukalako batez ere.
es
Aterrorizaron a la mayor parte de sus habitantes que, desconocedores de la situaci?n real, emprendieron la fuga, dado sobre todo que la ciudad carec?a de murallas.
fr
Mais, par la suite, les Lac?d?moniens r?unirent en une assembl?e commune les citoyens de Cam?iros et ceux des deux autres cit?s, Lindos et Ialysos.
en
They were afterwards, however, assembled by the Lacedaemonians together with the inhabitants of the two other towns of Lindus and Ialysus;
eu
Gero, lazedemondarrek horiei eta Kindos eta lalisos hirietakoei dei egin zieten bilera batera eta Rodaskoak konbentzitu zituzten atenastarrak alde batera uzteko.
es
A continuaci?n los lacedemonios convocaron a una asamblea a los habitantes de Camiro, as? como a los de otras dos ciudades, Lindo y Yaliso, y persuadieron a los rodios a hacer defecci?n de Atenas.
fr
Us d?cid?rent alors les Rhodiens ? rompre avec Ath?nes et c'est ainsi que Rhodes se rangea aux c?t?s des P?loponn?siens.
en
and the Rhodians were persuaded to revolt from the Athenians and the island went over to the Peloponnesians.
eu
Horrela, bada, Rodas peloponesoarren aldera pasatu zen. Oraingo honetan, atenastarrek horren berri izan zutenean, bertara joan ziren Samosko ontziekin, lehenago heltzeko asmoarekin, eta hodeiertzean agertu ziren; baina belu heldu zirenez, nahiz eta asko beranduago ez, mementoz Kalkara joan ziren eta handik Samosera.
es
As? pas? Rodas al bando peloponesio. Por su parte los atenienses, informados entonces de la situaci?n, se hicieron a la mar con la flota de Samos, con la intenci?n de adelantarse al enemigo, pero fueron divisados en alta mar. Y al llegar con un cierto retraso, se retiraron de momento hacia Calca y desde all? a Samos.
fr
Mais quand ils arriv?rent en vue de l'?le, il ?tait d?j? un peu trop tard. Ils se retir?rent donc pour gagner d'abord Chalk? et, de l?, rentr?rent ? Samos. Ult?rieurement, ils ouvrirent les hostilit?s contre Rhodes, en lan?ant contre l'?le des attaques par mer ? partir de Chalk? et de C?s.
en
Meanwhile the Athenians had received the alarm and set sail with the fleet from Samos to forestall them, and came within sight of the island, but being a little too late sailed off for the moment to Chalce, and from thence to Samos, and subsequently waged war against Rhodes, issuing from Chalce, Cos, and Samos.
eu
Gero Kalka, Kos eta Samos erabili zituzten Rodasen kontrako operazioen basetzat.
es
M?s adelante hac?an la guerra contra los rodios lanzando sus incursiones desde Calca, Cos [y desde Samos].
fr
 
en
 
eu
Peloponesoarrek, euren aldetik, hogeita hamabi talentura arte bildu zituzten Rodasen, baina gainerako guztian geldi mantendu ziren laurogei egunetan, ontziak lehorreratuta.
es
Por su parte, los lacedemonios impusieron a los rodios una exacci?n de treinta y dos talentos; por lo dem?s sacaron sus naves a tierra y se mantuvieron inactivos durante ochenta d?as.
fr
Les P?loponn?siens lev?rent sur les Rhodiens une contribution de trente-deux talents et, apr?s avoir tir? leurs navires ? sec, rest?rent pendant quatre-vingts jours dans l'ina?ion.
en
The Peloponnesians now levied a contribution of thirty-two talents from the Rhodians, after which they hauled their ships ashore and for eighty days remained inactive.
eu
45. Une honetan, eta gertaera horiek baino lehenago ere, peloponesoarrek Rodas matxinatu aurretik, hurrengo jazoera hauek eman ziren:
es
45. Por estas fechas, e incluso con anterioridad a que ellos partieran hacia Rodas, tuvieron lugar los acontecimientos siguientes.
fr
(45) . Ce fut au cours de cette p?riode et m?me quelque temps avant le d?part pour Rhodes de la flotte p?loponn?sienne, que se d?velopp?rent les intrigues rapport?es ci-apr?s.
en
During this time, and even earlier, before they removed to Rhodes, the following intrigues took place.
eu
Kaltzideo hil eta Miletoko borrokaren ostean, Altzibiades susmagarri gertatu zitzaien peloponesoarrei;
es
Alcib?ades, tras la muerte de Calc?deo y de la batalla de Mileto, apareci? como sospechoso ante los peloponesios;
fr
Au lendemain du combat livr? devant Milet et de lamort de Chalkideus, Alcibiade ?tait devenu suspeft aux P?loponn?siens.
en
After the death of Chalcideus and the battle at Miletus, Alcibiades began to be suspected by the Peloponnesians;
eu
eta Lazedemondik Astiokori zuzenduriko gutun bat hura hiltzeko aginduarekin heldu zenean-Agisi zion etsaigotik aparte, beste arrazoi batzuengatik fidagarria ez omen zelako-, beldurturik, Tisafernesen gortean babesten hasi zen, eta gero peloponesoarrekin zeuzkaten negoziazioei ahal zenik eta kalterik handiena egiten saiatu.
es
llegaron los lacedemonios incluso a enviar una carta a Ast?oco con ?rdenes de matarlo (en efecto, adem?s de ser malquisto por Agis, resultaba tambi?n indigno de confianza por otras razones).
fr
C'est ainsi que, de Lac?d?mone, on envoya une lettre ? AStyochos pour qu'il le f?t p?rir, car, outre qu'il ?tait l'ennemi personnel d'Agis, toute sa conduite semblait fort louche. Pris de peur, Alcibiade commen?a par se r?fugier aupr?s de Tissaphern?s.
en
and Astyochus received from Lacedaemon an order from them to put him to death, he being the personal enemy of Agis, and in other respects thought unworthy of confidence.
eu
Arazo guztietarako aholkulari bihurtuz, soldata gutxitzea lortu zuen, Atikako drakma baten ordez hiru obolo ematera arte, eta, gainera, ez modu jarraian, baizik etenekin;
es
Sinti? miedo y fue a refugiarse primeramente junto a Tisafernes, dedic?ndose acto seguido a perjudicar lo m?s posible los intereses de los peloponesios.
fr
Il s'attacha d?s ors ? nuire autant qu'il le pouvait ? la cause des P?loponn?siens.
en
Alcibiades in his alarm first withdrew to Tissaphernes, and immediately began to do all he could with him to injure the Peloponnesian cause.
eu
Tisafernesi aholkatzen zion peloponesoarrei zera esateko:
es
Pas? a ser su consejero universal y le aconsej? redujera el sueldo de los soldados de una dracma ?tica a tres ?bolos, abonados adem?s no regularmente.
fr
Devenu l'instigateur de toute la politique du satrape, il fit r?duire la solde d'une drachme attique ? trois oboles, qui ne devaient m?me pas ?tre vers?es r?guli?rement.
en
Henceforth becoming his adviser in everything, he cut down the pay from an Attic drachma to three obols a day, and even this not paid too regularly;
eu
atenastarrek, itsasoan esperientzia denbora gehiago izan arren, beren soldaduei hiru obolo ordaintzen zietela, eta ez horrenbeste diru faltagatik, baizik euren marinelek, oparotasunak harrotuta, euren egoera fisikoa honda ez zezaten osasunerako txarrak diren gauzetan dirua gastatuta, eta beste batzuek ontziak bertan behera utzi ez zitzaten zor zitzaien ordaina berme gisa utzi gabe.
es
Aconsejaba a Tisafernes que les dijera que los atenienses, cuya experiencia con la mariner?a era mucho m?s antigua que la de ellos, no abonaban m?s que tres ?bolos a sus tripulaciones, y ello no tanto por falta de dinero como para evitar que sus marineros se insolentaran con el exceso de dinero (exponi?ndose unos a arruinar su salud en aquel tipo de gastos que acarrean enfermedades y los otros a desertar de las naves al no existir la garant?a del sueldo que se les adeudaba).
fr
Suivant ses conseils, Tissaphern?s d?clara ? ce sujet aux P?loponn?siens que les Ath?niens, qui avaient, pour ce qui ?tait de la marine, une exp?rience beaucoup plus longue qu'eux, ne donnaient que trois oboles ? leurs matelots et cela non pas par manque d'argent, mais pour ?viter que l'esprit d'insubordination ne se d?velopp?t parmi les ?quipages trop pay?s et pour emp?cher les hommes de compromettre leur sant? en d?pensant leur argent dans des plaisirs malsains ou de d?serter leurs navires, comme ils seraient tent?s de le faire s'ils ne devaient pas ainsi renoncer ? toucher les arri?r?s de solde qu'on leur devait et qui garantissaient leur bonne conduite.
en
and told Tissaphernes to say to the Peloponnesians that the Athenians, whose maritime experience was of an older date than their own, only gave their men three obols, not so much from poverty as to prevent their seamen being corrupted by being too well off, and injuring their condition by spending money upon enervating indulgences, and also paid their crews irregularly in order to have a security against their deserting in the arrears which they would leave behind them.
eu
Bere irakaspenak halako motakoak ziren non Tisafernesek, eroskeriari esker, hiri aliatuetako trierarkoak eta jeneralak konbentzitzea lortu baitzuen puntu honetan arrazoia eman ziezaioten;
es
Le instruy? sobre la manera de convencer mediante soborno a los trierarcos y estrategos de las ciudades para que se mostraran de acuerdo con sus planes.
fr
Alcibiade avait sugg?r? aussi ? Tissaphern?s d'acheter le consentement des tri?rarques et des g?n?raux des cit?s alli?es, si bien que, ? l'exception des Syracusains, aucun d'eux ne fit d'objeftion. Hermocrat?s seul ?leva une protestation au nom de toute la ligue.
en
He also told Tissaphernes to bribe the captains and generals of the cities, and so to obtain their connivance-- an expedient which succeeded with all except the Syracusans, Hermocrates alone opposing him on behalf of the whole confederacy.
eu
guztiak konbentzitu zituen Sirakusakoak salbu, Hermokrates jenerala baitzen kontra zegoen bakarra aliantza osoan.
es
La ?nica excepci?n fueron los siracusanos, en cuanto que su estratego Herm?crates fue el ?nico que se le opuso en nombre de toda la alianza.
fr
Comme d'autre part certaines cit?s alli?es sollicitaient une aide financi?re, Alcibiade se chargea d'?conduire lui-m?me leurs repr?sentants en leur r?pondant au nom de Tissaphern?s. Il d?clara notamment aux gens de Chios que leur cit?, qui ?tait la plus riche de Gr?ce et qui se trouvait prot?g?e par des troupes ?trang?res, ne manquait pas d'impudence en demandant ainsi ? d'autres de risquer leur vie et de d?penser leur argent pour sa libert?.
en
Meanwhile the cities asking for money Alcibiades sent off, by roundly telling them in the name of Tissaphernes that it was great impudence in the Chians, the richest people in Hellas, not content with being defended by a foreign force, to expect others to risk not only their lives but their money as well in behalf of their freedom;
eu
Hiriek dirua eskatzen zutenean, Altzibiadesek berak urruntzen zituen Tisafemesen izenean, erantzunez kiostarrak lotsagabe hutsak zirela, heleniarren artean aberatsenak eurak izanik eta euren bizitzak tropa mertzenarioen eskuetan utzita, nahi zutelako beste batzuek arriskatzea bizitza eta dirua euren askatasunaren alde.
es
Personalmente ?l se encarg? de rechazar la solicitud de dinero de ciertas ciudades aliadas, respondiendo en nombre de Tisafernes que los quiotas eran la gente m?s sinverg?enza, pues siendo los m?s ricos de entre los griegos y disponiendo de protecci?n por parte de tropas extranjeras, todav?a pretend?an que fueran otros hombres los que arriesgaran sus vidas y su hacienda por la libertad de ellos.
fr
Quant aux autres cit?s, elles avaient bien pu, disait-il, avant leur r?volte, verser des contributions aux Ath?niens et il serait abusif qu'elles ne consentissent pas aujourd'hui ? faire dans leur propre int?r?t un effort financier comparable ou m?me sup?rieur.
en
while the other cities, he said, had had to pay largely to Athens before their rebellion, and could not justly refuse to contribute as much or even more now for their own selves.
eu
Beste hiriengatik esaten zuen makur jokatzen zutela lehen atenastarren kontra matxinatu beharrean zergak ordaintzen zizkietenek, orain, euren onerako zenean, gura ez bazuten lagundu kopuru berdinekin edo handiagoekin.
es
Y respecto a las dem?s ciudades que antes de la revuelta pagaban sus tributos a los atenienses, dec?a que su comportamiento era injusto si no se mostraban dispuestas ahora a destinar una cantidad igual y aun mayor en su propio inter?s.
fr
Il expliqua enfin que Tissaphern?s faisait pour l'instant la guerre avec ses revenus personnels et qu'il ?tait donc bien naturel qu'il limit?t ses d?penses, mais que, le jour o? le roi de Perse enverrait des fonds, il verserait la solde int?gralement et ferait tout ce qui serait raisonnable pour aider les cit?s.
en
He also pointed out that Tissaphernes was at present carrying on the war at his own charges, and had good cause for economy, but that as soon as he received remittances from the king he would give them their pay in full and do what was reasonable for the cities.
eu
Ikustarazten zien Tisafernesek orain arrazoi osoz begiratzen zituela ondasunak, gerrari bere jabetzako baliabideekin eusten ziolako, baina egunen batean itsasertzera helduko balira tropak mantentzeko ondasunak, soldata osoa ordainduko ziela eta hiriei emango ziela itxarotekoa zen laguntza.
es
Justific?, en fin, que Tisafernes escatimara ahora los gastos, ya que sosten?a la guerra con su propio peculio, y que si alguna vez llegaban recursos de parte del Rey, se les reintegrar?a entonces a ellos su sueldo completo y ayudar?a a las ciudades de manera razonable.
fr
(46) . Alcibiade conseillait en outre ? Tissaphern?s de ne pas trop se h?ter de terminer la guerre et de ne pas chercher ? donner la supr?matie ? la fois sur terre et sur mer ? un seul et m?me ?tat, en faisant venir les navires ph?niciens qu'on ?quipait pour lui ou en augmentant encore le nombre des Grecs ? sa solde.
en
Alcibiades further advised Tissaphernes not to be in too great a hurry to end the war, or to let himself be persuaded to bring up the Phoenician fleet which he was equipping, or to provide pay for more Hellenes, and thus put the power by land and sea into the same hands;
eu
46. Tisafernesi aholkatzen zion ez lehiatzeko larregi gerrari amaiera ematen eta ez saiatzeko lehorraren eta itsasoaren agintea herri bakar bati ematen, armatzen ari ziren Feniziako ontziak ekarrita edo Heladeko tropen kopuru handiago bati soldata emanda, baizik eta utzi behar zuela lehiakide batak eta besteak, biek, izatea bakoitzak bere nagusitza eremua, eta, horrela, beti izango zitzaiola posible erregeari deitzea gainerakoei gogait eragiten zietenen kontra.
es
46. Exhortaba tambi?n a Tisafernes a que no se diera prisa en concluir la guerra y a que no buscara conceder la supremac?a por tierra y por mar a una misma potencia (haciendo venir las naves fenicias que se estaban equipando o contratando a sueldo a un n?mero mayor de griegos); por el contrario, deb?a dejar que ambos contendientes se repartieran el poder en sus respectivos campos y permitir as? que el Rey pudiera en cada ocasi?n llevar a cualquiera de los dos contra el que le resultara m?s molesto.
fr
Si, disait-il, on faisait en sorte que les deux adversaires conservassent, chacun dans son ?l?ment, la sup?riorit?, le roi de Perse pourrait toujours, lorsqu'il aurait ? se plaindre des uns, faire contre eux appel aux autres ;
en
but to leave each of the contending parties in possession of one element, thus enabling the king when he found one troublesome to call in the other. For if the command of the sea and land were united in one hand, he would not know where to turn for help to overthrow the dominant power;
eu
Baina lehorreko eta itsasoko nagusitza lehiakide bakar baten eskuetan geratuko balitz, erregeak ez lukeela edukiko inoren laguntzarik nagusitza zeukaketenoi aurre egin gura izatean, nahi ez balu behintzat berak bakarrik bere kontura, eta gastu eta arrisku askorekin gainera, borroka erabakigarri bat ematea.
es
Ya que si el dominio por mar y por tierra llegaban a confluir en un mismo bando, tendr?a dificultades en encontrar aliados para abatir a quienes poseyeran la supremac?a, a menos que tuviera la intenci?n de alzarse ?l mismo un d?a, con grandes dispendios y grandes riesgos, para dar la batalla final. Mucho m?s econ?mico resultaba lo siguiente:
fr
au contraire, si les deux avantages venaient ? se trouver r?unis dans les m?mes mains, il ne saurait plus o? trouver des alli?s pour abattre la puissance pr?dominante, ? moins qu'il ne se d?cid?t, pour en finir, ? s'engager lui-m?me dans un conflit dispendieux et plein de p?ril.
en
unless he at last chose to stand up himself, and go through with the struggle at great expense and hazard.
eu
Asko ere errazagoa zen heleniarrek elkarren artean erretzea berarentzat gastu gutxirekin eta bere segurtasuna arriskuan ipini barik.
es
dejar que los griegos se agotaran entre s?, no teniendo que contribuir m?s que con una peque?a parte del gasto y desde una posici?n de gran seguridad para s? mismo.
fr
La solution la plus ?conomique pour lui consistait donc ? laisser les Grecs s'user les uns les autres, lui-m?me ne contribuant que pour une faible part aux d?penses de la guerre et, qui plus est, ne courant aucun risque.
en
The cheapest plan was to let the Hellenes wear each other out, at a small share of the expense and without risk to himself.
eu
Altzibiadesek esaten zuen, halaber, atenastarrak egokiagoak zirela erregearen inperioaren partaide izateko, lur barruko lurraldeak gutxiago bilatzen zituztelako.
es
Afirmaba adem?s que los atenienses representaban la potencia m?s id?nea para compartir con ?l el imperio, ya que aspiraban s?lo muy moderadamente al dominio terrestre, y tambi?n porque su proyecto y su modo de ejecutar la guerra coincid?an con sus intereses.
fr
Il assurait que, pour partager l'empire, c'?tait avec les Ath?niens que le Roi s'entendrait le mieux, puisque ceux-ci ne cherchaient pas tellement ? faire des conqu?tes sur le continent et que leurs buts de guerre ainsi que les moyens qu'ils mettaient en ?uvre s'accordaient parfaitement avec les int?r?ts du Perse.
en
Besides, he would find the Athenians the most convenient partners in empire as they did not aim at conquests on shore, and carried on the war upon principles and with a practice most advantageous to the King;
eu
Eta hala pentsatzeko moduagatik nola jokatzekoagatik ere asko komenigarriagoak zirela gerra bati eusteko, zeren haiek erregearen laguntzaz itsasaldea atenastarren inperioaren mende jarriko bailukete eta erregearen lurraldeen mende zeuden heleniar guztiak Pertsiako erregearen mende.
es
En efecto, los atenienses unidos a los persas someter?an bajo su dominio las zonas pr?ximas al mar, y bajo dominio del Rey a los griegos instalados en su territorio; en cambio los lacedemonios vendr?an, por el contrario, a liberar estos territorios.
fr
Un arrangement entre eux et lui ?tait possible : Ath?nes r?tablirait sa domination sur la mer et permettrait au Roi d'imposer son autorit? aux Grecs install?s sur son territoire.
en
being prepared to combine to conquer the sea for Athens, and for the King all the Hellenes inhabiting his country, whom the Peloponnesians, on the contrary, had come to liberate.
eu
Lazedemondarrak, ostera, askatzaile gisa zetozen eta inork ezin pentsatu, jakina, heleniarrak beraiek bezalako heleniar zirenengandik askatzeko etorriko zirenik, eta ez, berriz, eurengandik-barbaroengandik-, askatzaileok halakorik egin ez zezaten eliminatu ezean lehenago edo geroago.
es
Y no era veros?mil que despu?s de haber liberado los lacedemonios a estos griegos del yugo de otros griegos, fueran a renunciar a liberarles de ellos [de unos b?rbaros], a menos que el Rey encontrara en alg?n momento la manera de eliminarlos.
fr
Les Lac?d?moniens au contraire avaient entrepris une guerre de lib?ration et il ?tait peu vraisemblable qu'apr?s avoir affranchi les Grecs du joug que leur imposait un peuple de m?me race, ils ne les d?livrassent pas aussi de la tutelle des Barbares, ? moins que le Roi ne trouv?t un moyen de se d?barrasser d'eux.
en
Now it was not likely that the Lacedaemonians would free the Hellenes from the Hellenic Athenians, without freeing them also from the barbarian Mede, unless overthrown by him in the meanwhile.
eu
Labur esateko, aholkatzen zion lehenengo, bi lehiakideak ahultzeko eta gero, Atenasko inperioa ahal zenik eta gehien murriztu ostean, peloponesoarrak aberritik aldenaraztea.
es
Por tanto, le exhortaba a dejar primero que ambos bandos se desgastaran y que luego, una vez reducida al m?ximo la potencia de Atenas, expulsara del territorio a los peloponesios.
fr
11 fallait donc, selon Alcibiade, user tout d'abord les forces des deux adversaires, puis, lorsqu'on aurait amoindri autant que possible la puissance d'Ath?nes, se retourner contre les P?loponn?siens pour les chasser de la r?gion.
en
Alcibiades therefore urged him to wear them both out at first, and, after docking the Athenian power as much as he could, forthwith to rid the country of the Peloponnesians.
eu
Eta Tisafernesen asmoa ere, gutxi gorabehera, berori zen, behintzat bere jokabidetik atera zitekeenez, zeren, bere konfiantza Altzibiadesengan jarrita, usterik gai horietan aholkulari ona zela, laguntza gutxi ematen baitzien peloponesoarrei mantenua emateko orduan eta ez baitzien uzten itsas borrokarik egiten;
es
Por su parte Tisafernes pensaba de manera muy parecida, a menos seg?n cabe conjeturar por su comportamiento. Concedi? en efecto a Alcib?ades la m?xima confianza, por entender que le hab?a aconsejado correctamente en este asunto; procuraba irregularmente los subsidios a los peloponesios y no les dejaba entablar combate naval.
fr
Comme les conseils que lui donnait Alcibiade sur ces questions lui paraissaient bons, il d?cida de lui faire confiance.
en
In the main Tissaphernes approved of this policy, so far at least as could be conjectured from his behaviour;
eu
alderantziz, Feniziako ontziak heltzen zirenean, borroka erosoagoa izango zela aitzakiatzat jarrita, peloponesoarren egoera ahultzen zuen, hauen ontzidiaren entzutea, garrantzitsua benetan izan zena, itzaltzen eta, oro har, gerran gogo handirik barik laguntzen zuen; eta hori guztia ez zuen egiten ez konturatzeko moduan, argi eta garbi baino.
es
Dici?ndoles que las naves fenicias estaban a punto de llegar y que entonces podr?an combatir con ventaja, compromet?a su situaci?n, y anul? la eficacia del mejor momento de su flota, que hab?a llegado a ser verdaderamente enorme. Adem?s, desde cualquier punto de vista y de modo demasiado claro para pasar desapercibido, participaba en la guerra sin grandes entusiasmos.
fr
Il mesura chichement les subsides accord?s aux P?loponn?siens et les emp?cha de livrer bataille sur mer en pr?tendant que les navires ph?niciens allaient arriver et qu'ils pourraient alors engager le combat avec des forces tr?s sup?rieures. C'est ainsi qu'? cause de lui la situation des P?loponn?siens se d?t?riora et que le moral de leurs ?quipages, extr?mement ?lev? jusque-l?, commen?a ? d?cliner. D'une fa?on g?n?rale, le satrape manifestait si peu d'empressement ? les aider dans la guerre qu'on ne pouvait se tromper sur ses intentions.
en
since he now gave his confidence to Alcibiades in recognition of his good advice, and kept the Peloponnesians short of money, and would not let them fight at sea, but ruined their cause by pretending that the Phoenician fleet would arrive, and that they would thus be enabled to contend with the odds in their favour, and so made their navy lose its efficiency, which had been very remarkable, and generally betrayed a coolness in the war that was too plain to be mistaken.
eu
47.-Altzibiadesek aholku horiek Tisafemesi eta erregeari eman zizkien ez bakarrik, bere gortean babesturik zegoenez, uste zuelako haientzat hoberenak zirela, baizik eta baita aberrira bere itzulera prestatzeko ere, zeren ondo baitzekien, aberria desegingo ez balute, egunen batean konbentzi zitzakeela atenastarrak dei egin ziezaioten, eta uste zuen konbentzituko zituela, batez ere Tisafernes bere lagun legez agertuz gero, eta gertatu ere horixe gertatu zen.
es
47. Alcib?ades daba estos consejos a Tisafernes y al Rey, con quienes viv?a, fuera porque cre?a que era lo que mejor pod?a aconsejarles, fuera porque preparaba su propio regreso a su patria, pues sab?a que si no provocaba su ruina, tendr?a ?l alg?n d?a la posibilidad de convencerla para que le reclamara. A su juicio, la mejor manera de llegar a convencerla consist?a en hacerle ver que era amigo de Tisafernes. Y as? ocurri? realmente.
fr
(47) . En donnant ces conseils ? Tissaphern?s et au Roi, dont il ?tait l'h?te, Alcibiade estimait sans doute que c'?tait le meilleur service qu'il pouvait leur rendre, mais il songeait aussi ? pr?parer son retour dans sa patrie. Il savait que, s'il ?vitait de provoquer la chute d'Ath?nes, il pourrait un jour d?cider ses concitoyens ? le rappeler et il pensait que le meilleur moyen de les y amener ?tait de passer ? leurs yeux pour l'ami de Tissaphern?s.
en
Alcibiades gave this advice to Tissaphernes and the King, with whom he then was, not merely because he thought it really the best, but because he was studying means to effect his restoration to his country, well knowing that if he did not destroy it he might one day hope to persuade the Athenians to recall him, and thinking that his best chance of persuading them lay in letting them see that he possessed the favour of Tissaphernes.
eu
Samosko soldadu atenastarrak konturatu zirenean hark Pertsiako gortean eragina eta ukondoa zuela, hala Samosko trierarkoak nola Atenasko pertsonalitate garrantzitsuenak demokrazia botatzeko prestatu ziren, zati batean Altzibiadesek Tisafernesen adiskidetasuna bere bidez eskuratuta atzerritik itzuli eta herrikideen artean erregimen oligarkikoan eta ez bera kaleratu zuen zital eta demokratiko hartan bizitzeko proposamenak egin zizkielako euren artean itzal handiena zeukatenei horren berri eman ziezaieten berak nahi zituen ohoragarrienei, baina, batez ere, sentimendu pertsonalagatik.
es
En efecto, los soldados atenienses que estaban en Samos se enteraron de que ejerc?a una gran influencia sobre ?l; adem?s, por su parte, Alcib?ades estableci? contacto con los individuos m?s influyentes a fin de que en su nombre recordaran a los m?s nobles ciudadanos que su deseo era regresar bajo un r?gimen olig?rquico, en vez de en este malvado r?gimen democr?tico que le hab?a exiliado, para vivir entre sus conciudadanos tras haberles granjeado la amistad de Tisafernes. Por todo esto, y sobre todo por sus sentimientos personales, los trierarcos y los atenienses m?s influyentes de cuantos se hallaban en Samos estaban resueltos a derribar la democracia.
fr
Et c'est en effet ce qui arriva. Les soldats ath?niens de Samos apprirent qu'Alcibiade jouissait d'un grand cr?dit aupr?s du satrape et lui-m?me se mit en rapport avec quelques uns d'entre eux, des citoyens de la plus haute naissance, pour les prier de parler de lui aux hommes de bien servant avec eux et de leur dire qu'il ?tait pr?t ? rentrer ? Ath?nes ? condition d'y trouver un gouvernement oligarchique, et non plus cette d?mocratie corrompue qui l'avait banni, et qu'il se chargerait alors de leur procurer l'amiti? de Tissaphern?s.
en
The event proved him to be right. When the Athenians at Samos found that he had influence with Tissaphernes, principally of their own motion (though partly also through Alcibiades himself sending word to their chief men to tell the best men in the army that, if there were only an oligarchy in the place of the rascally democracy that had banished him, he would be glad to return to his country and to make Tissaphernes their friend), the captains and chief men in the armament at once embraced the idea of subverting the democracy.
eu
48. Mugimendu hori lehenengo armadan sortu zen eta handik gero hirira zabaldu.
es
48. Este movimiento surgi? primero entre el ej?rcito, y desde aqu? alcanz? luego la ciudad.
fr
Du reste, les tri?rarques et les citoyens les plus riches de l'arm?e avaient d?j?, d'eux-m?mes, form? le projet d'abattre le r?gime d?mocratique.
en
The design was first mooted in the camp, and afterwards from thence reached the city.
