euskaraespañol

UPV/EHUko ikertzaileek dinosauro haragijale espezie berri bat aurkitu dute Errioxan

Lanak agerian utzi du duela 120 milioi urte bizi izan zen "Riojavenatrix lacustris" espinosaurido espezie berri bat

  • Ikerketa

Lehenengo argitaratze data: 2024/02/26

Irudia
Xabier Pereda eta Erik Isasmendi. | Argazkia: Alberto Labrador/Equipo Garras.

Errioxan deskribatutako lehen dinosauroa 7-8 metro luze den espinosaurido bat da, eta 1,5 tonako gorputz-masa zuela estimatzen da. Forma bipeda bat da, batez ere arrain-azturak dituena, nahiz eta – harrapari on gisa – lurreko harrapakinak hartu eta horiekin elikatzeko gai ere izango litzatekeen. Orain dela 120 milioi urte bizi izan zen Riojavenatrix espeziari buruzko ikerketa Zoological Journal of the Linnean Society aldizkari ingelesean argitaratu da. Ikerlan hori Erik Isasmendi Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) doktoratu aurreko ikertzailearen doktorego-tesiaren parte da.

Honako hauek ere parte hartu dute artikuluan: Elena Cuesta (doktoratu ondoko ikertzailea Argentinako Egidio Feruglio Paleontologia Museoan eta Alemaniako Ludwig Maximilian Unibertsitatean), Ignacio Díaz-Martínez (Kantabriako Unibertsitatea), Julio Company (Valentziako Unibertsitate Politeknikoa), Luis I. Viera eta Pachi Sáez-Benito (Errioxako Interpretazio Paleontologikoko Zentroa Igean), Angélica Torices (Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea) eta Xabier Pereda Suberbiola (UPV/EHU).

Espinosauridoak dinosauro haragijaleen (teropodoak) parte dira, tamaina ertainetik handira bitartekoak, oso ezaugarri anatomiko bereziak dituztenak: garezur baxu eta luzexka bat dute, hortz konikoz hornitutako barailekin, krokodilo modernoen antzekoa, eta beso luze eta sendoak, hiru hatzetako eskuekin, atzapar sendoetan amaituak, eta beren tamaina handiagatik nabarmentzen dira lehen hatzarena, gure hatz lodiaren baliokidea. Espinosaurido batzuek bizkarrean bela bat zuten. Igean (Errioxa hegoaldean) aurkitutako lehen espinosaurido fosilak 1983an aurkitutako masailezur zati bat eta hortz isolatuak izan ziren. Hondakin horiek, 2005ean berreskuratutako hezurdura partzial batekin batera, Baryonyx dinosauro ingeles ikonikoari esleitu zitzaizkion. Hala ere, material horren berrikuspenak genero eta espinosaurido espezie berri baten presentzia adierazten du, Riojavenatrix lacustris izen zientifikoa eman zaiona, Errioxan deskribatutako lehen dinosauroa bihurtuz.

"Genero eta espezie berria, lagunartean Britney esaten dioguna, hezurdura partzial batean oinarrituta dago; hezurdura hori atzeko gorputz-adarren (femurra, epela, fibula, orkatilako hezurrak eta oineko falangeak) eta pelbisaren (pubisa eta iskion-a) hondarretan datza", adierazi du Erik Isasmendi UPV/EHUko ikertzaileak. "Karaktere anatomikoen konbinazioa du, bakarra egiten dute eta beste espinosaurido batzuetatik bereizteko aukera ematen dute", gehitu du.

Riojavenatrix espeziearekin bost dira Iberiar Penintsulako Behe Kretazikoan deskribatutako espinosauridoak. Iberiar penintsulako beste espinosauridoak Camarillasaurus Aragoin, Vallibonavenatrix eta Protathlitis Valentziako Erkidegoan eta Iberospinus Portugalen dira. Argitaratutako azterlanak agerian uzten du ezin dela baieztatu Baryonyx erregistro iberikoan egon denik. Hondakin fosilen arabera, Iberiar penintsulan dinosauro haragijale horien multzo zabala eta askotarikoa zegoen. Elena Cuestaren ustez, talde ikoniko horretako aurkikuntzek "galdera berri asko planteatzen dituzte" animalia horien ekologiari buruz. "Nola bizi izan ziren espezie horiek elkarrekin? Horrelako galderek espinosauridoei buruzko etorkizuneko azterketa zehatzagoak berriz planteatzera garamatzate, eta ziur gaude horietatik emaitza garrantzitsuak lortuko direla ", azaldu du.

Errioxako espezie berria funtsezkoa izango da horretarako eta teropodo horien jatorriari eta bilakaerari buruz gehiago ulertzeko. Xabier Pereda Suberbiola, UPV/EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultateko Geologia Saileko irakasle eta ikertzailea, Erik Isasmendiren doktore-tesiaren zuzendarietako bat da, eta indusketa-zuzendaria Igean. "Aurkitutako fosilak interes paleontologiko handikoak dira, eta Igea espinosauridoen eta dinosauro haragijaleen munduko mapan jartzeko aukera ematen digute, oro har", adierazi du Peredak.

Igea da gaur egun munduko aztarnategi eta espinosauridoen hondakin fosil gehien dituen eremuetako bat. Egoera hori "Garras" ikertaldeak garatutako jardueren emaitza da. Talde horrek paleontologoen eta zaleen talde bat biltzen du, Igeako eta Errioxako ondare paleontologiko aberatsa ezagutarazteko.

Taldearen hurrengo urratsa Igean aurkitutako beste espinosaurido fosil batzuk argitaratzea da, hala nola Peña Cárcenaren "Garras" izeneko eskeleto partziala eta azken urteetan "Virgen del Villar 2”-n induskatutakoa ("Virgen del Villar 1" -tik oso gertu), zeinari "Villar" izena eman baitzaio. Azken hori "Europako eta munduko erregistroan ezagutzen den hezurdurarik osatuenetakoa da". "Garras"-en materiala azken azterketa-fasean dago argitaratu aurretik, eta "Villar"-ena laborategiko taldeko kideek prestatzen ari dira.

Dinosauro haragijale ohikoenak

Iberiar Penintsulan, espinosauridoak dinosauro haragijaleak dira ohikoenak Behe Kretazeoko formazioetan, eta bereziki aintzira-inguruneetan eratutako harkaitzetan dira nagusi. Ohikoa da fosilak (batez ere hortzak) arro sedimentario desberdinetan aurkitzea, hala nola Cameros (Burgos eta Errioxa), Maestrazgo (Teruel eta Castelló) eta arro lusitanikoa Portugalen. Talde honen jatorria Europa mendebaldeko Goi Mailako Jurasikoan egongo litzateke; izan ere, haren hondakinak Espainian, Portugalen eta Erresuma Batuan agertu dira batez ere, Europa eta Afrika iparraldearen arteko Behe Kretazeoan hainbat fauna-trukerekin.

"Garras" lantaldeaz gain, egindako indusketa eta ikerketa paleontologikoetan zenbait erakundek parte hartu dute: Errioxako Interpretazio Paleontologikoko Zentroak Igean, Euskal Herriko, Kantabriako, Madrilgo Complutenseko eta Ludwig Maximilianeko unibertsitateekin batera, bai eta Egidio Feruglio Museo Paleontologikoak ere. Hondeaketa-kanpainak diruz lagundu dira, eta Errioxako Gobernuaren Hezkuntza, Kultura eta Turismo Sailaren (Kultura eta Turismo Zuzendaritza Nagusia, Ondare Historiko Artistikoa Zaindu eta Sustatzeko Zerbitzua) jarduera-baimenak izan dituzte.

Erreferentzia bibliografikoa