Euskal narratibak XX. mendean izan duen bilakaera aztertuko da irakasgai honetan, generoaren ezaugarri eta berezitasunetan sakonduz. 1980ko hamarkada arteko euskal narratiba idazle, eta lan esanguratsuenak aztertuko ditugu, bere testuinguru sozio-kulturalean azalduz. Ikuspuntu konparatzailea egingo dugu geure eta literaturaren kritika eta teoria garaikidean ohikoak diren tresna metodologikoez baliatuko gara.

GAITASUNAK



1. Euskal Literaturako aroak, egileak eta lanak sakontasunez deskribatzea eta aztertzea, eta inguruko literaturaren eta literatura-teorien testuinguruan euskal lanak modu kritikoan baloratzea. (M03CM01)

2. Euskal literaturari buruzko hainbat informazio eta ezagutza mota transmitizen jakitea publiko espezializatuari (M03CM02)

3. Euskal literaturako testuak irakurtzetik abiatuta, modu zehatzean argumentatzea zenbait alderdi ezagutzeko maila erakutsi izana. (M03CM05)



HELBURU OROKORRAK:



1. XX. mendeko narratibaren ibilbidea izango da aztergai, eta beraz, Euskal Literaturaren sormen-eskola nagusiak eta proposamen estetiko esanguratsuenen irakurketa kritikoak landuko dira.

2. Horretarako, ezinbestekoa izango da Mundu Literaturako lan garrantzitsuenen berri eman eta hainbat egile eta obra unibertsalen irakurketa konparatzailea egitea.

3. Literatura-testuen irakurketa eta hurbilketa kritikorako metodologia landu eta praktikan jartzea.

4. Narratiba-lanen gaineko erreseina eta iruzkin kritikoak egiteko baliabideak eta gaitasunak lantzea.

5. Gaur egun kultura ikasketetan ohikoak diren hainbat kontzeptu, hala nola, “identitatea”, “hibridotasuna”, “periferia”, … euskal literaturara aplikatu eta iruzkinak egiten jakitea.

6. Euskal narratiba Modernitatea/Posmodernitatea bezalako kontzeptuen argitan aztertzen ikastea.

7. Euskal narratiba genero ikasketen argitan aztertzea.

1. GAIA: XX. MENDEKO EUSKAL NARRATIBA. SARRERA OROKORRA

i. Euskal herritarren literaturak. Historiografia auziak.

ii. Euskal Literatur sistemaren bilakaera XX. mendean.

iii. Genero narratiboak eta bere bilakaera XX. mendean.

iv. Literatur Kanona: erdiguneak eta periferiak.

v. Modernitatea/posmodernitatea euskal literaturan.

vi. Testu narratiboen azterketa kritikoa: Narratologia.



2. GAIA: OHITURAZKO ELEBERRIA ETA NAZIOAREN MUGAK

i. Euskal eleberriaren sorrera berantiarraz. Nazionalismoaren eragina sorkuntza kulturalean.

ii. Ohiturazko literatura. Txomin Agirreren eleberriak.

iii. Ohiturazko narratiba laburra: Juan Bautista Bilbao “Batxi”, Kirikiño, Urruzuno.



3. GAIA: EMIGRAZIOA ETA EXILIOA EUSKAL NARRATIBAN



i. Testuinguru sozio-historikoa.

ii. Kritika postkoloniala. Euskal literaturaren "Beste"az.

iii. Amerikaren errepresentazioa euskal narratiban. Ardi galdua (2018), Resurrección María Azkue.

iv. 1936ko Gerra eta exilioa.

v. Martin Ugalderen narratiba. Iltzalleak (1961) eta Itzulera baten historia (1990)



4. GAIA: ELEBERRI MODERNOA



i. Jose Luis Alvarez Enparantza, “Txillardegi”, eta eleberri existentzialista euskaraz.

ii. Modernitatea eta heterodoxia Jon Miranderen narratiban. Haur besoetakoa (1970) eta Gauaz parke batean (1984)

iii. Ramon Saizarbitoriaren eleberriak: Berrikuntza eta esperimentazioa. Ehun metro (1976), euskal gatazkari buruko lehenengo eleberria.



5. GAIA: GENEROA ETA SEXUALITATEA. ARANTXA URRETABIZKAIAREN ELEBERRIAK.

i. Modernitate osteko eleberriak euskaraz.

ii. Genero Ikasketak euskal literaturan.

iii. Literatura femeninoa/feminista: Amaia Lasa, Mariasun Landa, Laura Mintegi…

iv. Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik Panpox (1979). Amatasuna, gorputza eta desberdintasunaren feminismoa.



6. GAIA: EUSKAL IPUINGINTZA XX. MENDEAN



i. Heterodoxo modernoengandik (Mirande, Aresti) POTT bandara.

ii. Bernardo Atxagaren narratiba.

a. Munduaren euskal mapa: globalizazioa, itzulpenak eta harrera kritikoa.

b. Obabatik Hamburgora: testuarteko bidaia.

c. Literatura fantastikoa.

Eskoletan, irakasgai bakoitzari dagokion edukien aurkezpena egingo du irakasleak, unitate bakoitzaren helburuak eta berauek lortzeko burutu beharreko irakurketa, solasaldi, aurkezpen, talde lan edo iruzkinak zehaztuz.



Literatur lanen eta berauei buruzko lan kritikoen irakurketa izango da beti irakaskuntza/ikaskuntza prozesuaren oinarri, eta ikaslearen parte hartze aktiboa funtsezkoa izango da eskoletan.



Literatur lanen, kasu honetan, narratibaren azterketarako egokiak diren baliabide kritiko eta kontzeptu teorikoez jabetuko dira ikasleak, irakaslearen eskutik jasoko dituzten Literatura Konparatuko nahiz Literatur Kritikako kontzeptu eta giltza metodologikoen bitartez (Ikasketa Kulturalak, Ikasketa Sistemikoak, Narratologia, Genero Ikaskeak…) .



Baliabideei dagokienez, irakasgaiaren bibliografian zehaztuko direnez gain, euskarri desberdinetako baliabide digitalak erabiliko dira eskoletan

• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 50
  • Praktikak egitea (ariketak, kasuak edo buruketak) (%): 25
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 25

ETENGABEKO EBALUAZIOA:



Ikasgaiaren ebaluazio sistema “etengabeko ebaluazioa” deritzona izango da.



Kalifikazio moduak (gutxienez 9 astetan klaseetan egon direnak):



a) Eskoletara etortzea, parte hartzea eta idatzizko jarduera kritiko eta iruzkinak burutzea baloratuko da. Klaseko jarrera eta ekarpenez gain, ikasleek lan laburrak (3-4 orrikoak) aurkez ditzakete, irakasleak hala iradokita. Atal honetan lor daitekeen gehienezko puntuazioa % 25ekoa da.

b) Lan luzeak: klasean landutako egile eta lanei buruzkoak izango dira. Atal honetan lor daitekeen gehienezko puntuazioa % 25ekoa izango da eta beti irakaslearekin adostutuako lanak izango dira, maiatza hasierarako bukatu beharko direnak, irakasleak zehazten duen egunerako. Bai ikasgelan egiten diren iruzkinetan, baita lan luzeetan ere, idazle eta mugimenduei buruzko edukiak lotu eta erlazionatu behar dira gaitasun kritikoarekin, baina, gisa berean, baloratuko da bibliografia eta informazio iturriak baliatzen jakitea eta lanak aurkezterakoan metodologia egokiaz egitea. Lan idatzietan bereziki baloratuko da, zuzentasuna eta egokitasunaz gain, sintesi gaitasuna nahiz argumentazio gaitasuna. Irakasleak lan hauen aurkezpena gelan egiteko eska diezaieke ikasleei, horretarako egokia litzakeen power point edo gidoia erabiliz.

c) Azterketa: gehienezko puntuazioa % 50ekoa izango da. Azterketan klaseetan ikusitako edukiei nahiz testuei buruzko galderak egingo dira, eta derrigorrezko irakurketei buruzkoak ere bai.



Ezinbestekoa da amaierako azterketa gainditzea gainerako lan edo ariketekin bataz bestekoa egiteko.



Etengabeko ebaluazioari uko egin eta azken ebaluazioaren sistema jarraitu nahi duen ikasleak, lehenengo 9 asteen barruan adierazi beharko dio idatziz irakasleari.





Taldekako lan luzeei buruzko oharrak:

a) Iruzkin kritikoaren metodologia baliatuz egingo dira, eta irakaslearekin aldez aurretik adostutako edukiei buruzkoak izango dira.

b) Ezinbestekoa izango da lan horretan erdia eskaintzea testu konkretu baten azterketari. Artikulu akademiko baten itxura izango du lanak. Atalei dagokienez: “Sarrera/ Helburuak/Egilea-obraren testuingurua/analisia/ondorioak/bibliografia)”, izan liteke eredu egoki bat. Luzerari dagokionez, Times New Roman 12 letraz eta bat eta erdiko lerroarearekin idatzitako 12-15 orrikoa izango da.

Etengabeko ebaluazioaren deialdiari uko egin nahi dion ikasleak azken eskola baino hilabete lehenago adierazi beharko dio idatziz irakasleari.





a) Eskoletara jarraikortasunez etortzerik ez duten ikasleek ikastaroaren hasieran aurkeztu behar dituzte araudiak eskatzen dituen agiriak eta eskabidea. Hala egiten dutenek azken azterketa batean frogatu ahal izango dituzte edukien ezagutza eta gaitasun kritikoen garapena. Azterketan urtean zehar landu diren testuan iruzkina egitea eska daitekeela derrigorrezko irakurketa lbiuruei buruzko galdere ere egongo dira.



b) Etengabeko ebaluazioari uko egin diezaioke ikasleak ikastaroaren bederatzigarren astera arteko epean, irakasleari idatziz adieraziz.

Kurtsoko derrigorrezko irakurgaiak (irakurketa hurrenkeran):

Agirre, Txomin: Garoa, Euskal Editoreen Elkartea, 1990.
Ugalde, Martin, Itzulera baten historia, Donostia: Elkar, 1990.
Saizarbitoria, Ramon, Ehun metro, Donostia: Erein, 1976.
Urretabizkaia, Arantxa, Zergatik Panpox, Donostia: Erein, 1979.
Atxaga, Bernardo, Obabakoak, Donostia: Erein, 1988.

Oinarrizko bibliografia

Aldekoa, Iñaki (2008) Euskal Literaturaren Historia, Donostia, Erein.

Kortazar, J. (2000) Euskal Literatura XX. mendean, Zaragoza, Prames.

Olaziregi, M.J. (1998) Bernardo Atxagaren irakurlea, Donostia, Erein.

Olaziregi, M.J. (1999) Intimismoaz harandi: Emakumezkoek idatzitako euskal literatura, Donostia: Eusko Ikaskuntza.

Olaziregi, M.J (2002) Euskal eleberriaren historia, Labayru-Amorebieta-Etxanoko Udala.

Olaziregi, M.J. (2011) XX. mendeko narratiba, www.basqueliterature.com

Gehiago sakontzeko bibliografia

Askoren artean (2008) Literatura Terminoen Hiztegia, Bilbo, Euskaltzaindia.
Askoren artean (2009) Gerra Zibila eta euskal literatura, Euskera 52.2, 2009.
Aldekoa, Iñaki (1998) Mendebaldea eta narraziogintza, Donostia, Erein.
Gabilondo, Joseba (2006) Nazioaren hondarrak. Euskal literatura garaikidearen historia postnazional baterako hastapenak, Bilbo, EHU.
Hernandez Abaitua, Mikel (2008) Ramon Saizarbitoriaren lehen eleberrigintza, Bilbo, EHU.
Kortazar, Jon (2017) Pott banda (1977-1980). Ekilibrista bihotza, Sorzain.
Olaziregi, Mari Jose (2000) Intimismoaz harandi. Emakumezkoek idatzitako euskal Literatura, Donostia, Eusko Ikaskuntza.
Olaziregi, Mari Jose (2012) Basque Literary History, Reno, Center for Basque Studies.
Otaegi, Lourdes (1999) Bernardo Atxaga: Egilearen hitza, Bilbo, Labayru.
Otaegi, Lourdes (2000) Joseba Sarrionandia: marinel zaharraren kantua, Bilbo, Labayru.
Ravelli, Alvaro (zuz) (2011) Egungo euskal ipuingintzaren historia, Bilbo, EHU.
Retolaza Gutierrez, Iratxe (arg) (2007) Egungo euskal eleberriaren historia, Bilbo, EHU.
Rodriguez, Eider (2014) Joseba Sarrionandiaren lanetako itsas irudien irakurketa proposamen bat, Donostia, Utriusque Vasconiae.
Toledo, Ana (1989) Domingo Agirre: Euskal eleberriaren sorrera, Bilbo, Bizkaiko Foru Aldundia
Uribe, Kirmen (bil.) (2001) Azken aldiko euskal narratiba, Iruñea, UEU.
Urkizu, Patri (2000) Historia de la Literatura Vasca, Madrid, Uned.

Aldizkariak

ASJU; Lapurdum; Euskera, Riev; Egan, Fontes, Oihenart, Uztaro, Senez, Igela, Ustela, POTT, Susa, Oh Euzkadi!... (cf. http://andima.armiarma.com)

Web helbideak

• Euskal Literatura Ataria: www.basqueliterature.com
• Euskal Literaturaren Zubitegia: http://zubitegia.armiarma.com
• Kritiken hemeroteka: www.armiarma.com/kritikak.htm
• Klasikoen Gordailua: www.klasikoak.armiarma.eus
• Etxepare Euskal Institutua: www.etxepare.eus/argitalpenak
• EIZIE: www.eizie.eus
• EIE: www.idazleak.eus
• Galtzagorri: www.galtzagorri.eus
• EEE: www.editoreak.eus
• Center for Basque Studies: https://www.basque.unr.edu/books.html
• Auñamendi Eusko Entziklopedia: http://www.euskomedia.org/aunamendi