Artikulu hau jatorriz The Conversation argitalpenean aurki daiteke.

Haur baten aurpegia ikus daiteke bere gorputz txikiaren zati bat estaltzen duten izara urdinen artean. Bost urte ere ez ditu izango. Bere buruan oraindik ere garezurra inguratzen duten bendak bustitzen dituzten odol orbanak ikus daitezke. Bost gizonen artean daramate mutikoaren gorpua etzanda dagoen ohatila metalikoa, ospitaleko gorputegia dirudien tokian.

Argazkia Gazan atera zuten joan den ostegunean, irailaren 25ean, eta agentzia batek zabaldu eta nazioarteko hedabideek argitaratu zuten, tartean Espainiakoek. Axolagabe agertzea kostatzen den argazki horietakoa da, nahiz eta ikusi duenarengan sortzen duen erreakzioa oso laburra izan. Izan ere, non begiak bustita izanda ere, argazkia ikusi duenak, seguru asko, eguneroko zereginekin aurrera jarraituko du.

Argazki oinean irakur daitekeenez, haurraren hileta jasotzen du argazkiak. Zerraldorik ere ez duen arren, xehetasun osoz ikus daiteke bere aurpegia. Nekez jakin dezakegu ama eta aita oraindik bizirik dauden edo, bere moduan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) Palestinako lurralde okupatuetarako duen errelatore bereziak, Francesca Albanesek, adierazi duenez, erakunde horrek genozidioa deitu dion horren ondorioz hil diren 680.000 pertsonen zerrendan ote dauden.

Zorionez, gure testuinguru baitan ez dago haurrak hiltzen edo etxerik gabe uzten dituzten bonbardaketarik. Baina azken hori bera gertatu zen 2024ko urriaren 29an Valentziako komunitatea suntsitu zuen tanta hotzaren kasuan ere (ezberdintasunak ezberdintasun). Kasu hartan ez ziren bonbak izan, euria baizik, beren etxebizitzak osasungaitz bihurtu zituena. Ez genituen negarrez ikusi kamera aurrean. Ez, behintzat, aurpegia identifikatzeko moduan zutela.

Zer dio Espainiako legeriak?

Alde batetik, Espainiako legediak galarazi egiten du haur baten irudia zabaltzea, baita hain egunerokoak diren egoeretan ere, hala nola parkean liskarra gertatzen denean. Halaxe xedatzen dute Espainiako Konstituzioak eta 8/2021 Lege Organikoak. Azken horren kasuan, 3. artikuluak “jaiotzen denetik heriotza ondorenera arte adingabearen irudia” babestu beharra dagoela zehazten du.

Bestetik, Espainiako hedabideek bertan kode etikoak dituzte. Erredakzioa osatzen duten pertsona guztiek bete behar dituzten barne eskuliburu eta estilo liburuetan daude jasota. Gidalerro horietako batzuen artean, arauak daude eta, askotan, legeak baino harago joaten dira.

Baina Israelgo Gobernuaren ondorioz haur horiek bizi duten bereizi gabeko indarkeria testuinguru horretan, lege edo kode etiko horiek ez dira betetzen ari. Gauza bera gertatzen da haien irudiekin ere.

Baina ez da kontu berria, ez eta Palestinarekin lotuta ere. Ikerketa baten arabera, Palestinaren eta Israelen arteko gatazkari buruz 2010ean Espainiako prentsa orokorretan argitaratutako argazki gehienek, haurtxoak, haurrak eta gazteak agertzen zirenek, legeri mailako araudia hausten zuten eta kazetaritzaren deontologiaren printzipioak urratzen zituzten.

Izan ere, RTVEren Estilo Eskuliburuak, adibidez, adingabeen irudien hedapena justifikatzen du, haien interesen aurkakoak diren informazioetan ere, baldin eta “haien anonimotasuna bermatzeko beharrezko bitartekoak erabiltzen” badira. Horietako neurri batzuk izan daitezke, adibidez, “haien izena edo irudia” ez jartzea edo “haien aurpegia distortsionatzea”.

Kim Phucetik Aylanera

Munduak bere oroimenean iltzatuta du Kim Phucen aurpegia. Argazki hartan, 9 urteko neskato vietnamdarra biluzik korrika azaltzen zen beste haur batzuekin batera. Zibilen aurka jaurtitako napalmek eragindako erredurak zirela eta, larruazala nola erortzen zitzaizkion ikus zitekeen irudian. Ondoan, soldaduak azaltzen ziren, jarrera pasiboarekin. Argazki hari esker, Nick Ut argazkilari vietnamdarrak Pulitzer saria eskuratu zuen, baina gaur egun oraindik indarrean jarraitzen du egileari buruzko eztabaidak.

Zorionez, gaur egungo gizarteak erreportari grafikoen lan ordainezina du ikusgai. Askotan, beren bizitza arriskuan jartzen dute, giza sufrimendua eta, zehazki, zaurgarrienena mundu osoari helarazteko. Haien lanari esker, ondorengo belaunaldiek ere, argazki bakar batekin, injustizia, laztura eta izua igar ditzakegu.

Irailaren 2an, 10 urte beteko dira Siriako Aylan haurraren irudi ikonikoa ikusi genuenetik. Nilufer Demir fotokazetari turkiarrak hiru urteko umearen gorpuaren argazkia atera zuen, ahoz behera, Mediterraneoko itsasertz batean. Amarekin, anaiarekin eta aitarekin zihoan ihesean, gerratik eta gosetik ihesi doazenei ateak ixten zizkien Europara (oraindik ixten dituen bezala). Bere zurezko txalupa txikia irauli egin zen.

Argazkiak garai hartan Europa gobernatzen zutenen axolagabekerian hautura eragin zuela zirudien. Orduan Britainia Handiko lehen ministro zen David Cameronek “hunkituta” zegoela aitortu zuen eta Angela Merkel Alemaniako kantzilerra irudi hark islatzen zuen tragediarekin kezkatuta agertu zen.

Komunikabide gutxi batzuek baino ez zuten pixelatu, hau da, lausotu, Aylan txikiaren aurpegia. Bide batez, aipatu beharrekoa da Aylan aitak lurperatu behar izan zuela, umearen ama eta beste anaia bat bezalaxe.

Gauza gutxi izango dira hildako seme-alabaren oroitzapena bezain intimoak. Baina Aylanen aitak ezingo du bere oroimenetik ezabatu txikiaren burua, bere ile motzarekin, zorigaiztoko irailaren 2 hartan soinean zeramatzan elastiko gorria, galtza urdinak eta galtzerdirik gabeko zapatatxoak bezala.

Aldeko argudioak

Neska-mutilen aurpegiak haiek identifikatzea eragotziko lukeen ukiturik gabe argitaratzearen aldeko argudioak ere badaude. Horien artean, bat da nagusi: ezagutaraztea, kontzientziatzeko eta gauzak aldatzeko, inpaktua sortzeko horrek duen gaitasunagatik.

Aylanen argazki hura atera zutenetik, beste 30.000 lagun hil dira Mediterraneoan. Eta haietako asko, Aylanen moduan, neska-mutilak. Gazakoak bezala. Askotan, haien aurpegia gorde gabe ateratzen diete argazkia, arima eta gorputza bonben eta gosetearen ondorioz kaltetuta dituztela. Gureen moduko neska-mutilak dira, baina komunikabideek, bidegabekeriak bezalaxe, desberdin tratatzen dituzte. Etorkizunik ez dutelako izango ote da?