Haurren aurkako sexu-abusuez hitz egitea gure gizartean dagoen zauri sakon batez hitz egitea da, askotan isiltasunaren eta lotsaren atzean ezkutatuta dagoena. Duela gutxiko zifrek, hala nola Save the Children erakundeak bildutakoek, gogor interpelatzen gaituzte: Espainian sexu-abusuengatik  dauden prozesu judizialen ia erdiek haurrei eragiten diete. Eta, hala ere, badakigu auzitegietara iristen dena icebergaren punta baino ez dela. Kasu gehienak ez dira salatuak izatera iristen, isiltasunean, beldurrean edo erakundeekiko konfiantzarik ezan harrapatuta.

Unibertsitatetik sentitzen dugu isiltasun hori hautsi egin behar dela, oraindik beldurra nagusi den lekuetan hitzak eta ezagutza jarri behar direla. Gure eguneroko lanean, bai ikerketan bai irakaskuntzan, hausnarketarako eta prestakuntzarako guneak ireki nahi ditugu, arazoa ezagutzeko, haren dinamikak ulertzeko eta prebentzio-tresnak eraikitzeko. Kontua ez da haurrak babestu beharreko biktima gisa ikustea soilik, baizik eta haurrak eskubideen subjektu gisa aitortzea, ahots propioarekin eta ingurune seguruetan eta indarkeriarik gabeetan hazteko eskubidearekin.

Zuzenbidea eta justizia ezinbestekoak dira errekonozimendu eta erreparaziorako, berandu iristen dira eta gutxi iristen dira. Abusu-egoera bat judizializatzen denean, atzean sufrimendu isileko urteak egoten dira, ikusi gabeko seinaleak, inork entzun ez zituen hitzak. Haurren bizipenaren eta erakundeen erantzunaren arteko alde hori hutsune bat da, eta gizarte gisa ezin dugu onartu.

Testuinguru sozialak ere ez du laguntzen. Oraindik ere badaude haurren hitza minimizatzen, erlatibizatzen edo zalantzan jartzen duten diskurtsoak. Horrez gain, salaketa jartzera eta babestera ausartzen diren ama askorekiko mesfidantza sistematikoa dago: ez diete jaramonik egiten, askotan zalantzan jartzen dituzte, edo seme-alabak manipulatzea leporatzen diete. Mesfidantza horrek, haurrak birbiktimizatzeaz gain, oinarrizko aliatuak izan beharko luketenak higatzen ditu.

Haurren sexualitatearen inguruko tabua, genero-estereotipoak eta biktimekiko eta ama babesleekiko konfiantzarik eza eremu emankorra dira abusua betikotu eta ezkutatu dadin. Horren aurrean, premiazkoa da kultura- eta hezkuntza-esparru desberdin bat eraikitzea, haurren ahotsa legitimatuko duena eta hura babestea gai pribatua ez ezik, erantzukizun kolektiboa ere badela ulertuko duena.

Unibertsitatetik datuak eta prozesu judizialak fenomenoaren ulermen zabalagoarekin osatuko dituen begirada ematen saiatzen gara. Ez da nahikoa salaketak edo epaiak zenbatzea: ulertu behar dugu nola eraikitzen diren isiluneak, zer botere-dinamika zeharkatzen dituzten harremanek eta zer prebentzio-mekanismo aktiba daitezkeen haurtzarotik.

Gure lanean egiaztatu dugu haurren kontrako sexu-abusuaz hitz egiteak berekin dakarrela desberdintasunaz, hierarkiek markatutako genero-harremanez eta haurrak kalteberatasun-egoeran jartzen dituzten estereotipoen iraunkortasunaz ere hitz egitea. Egitura horiek ezagutzea ez da ariketa teoriko bat, baizik eta hezteko, laguntzeko eta babesteko modua eraldatzeko beharrezko baldintza bat.

Irmo uste dugu hezkuntzak prebentzio-tresna gisa duen indarra. Horrek esan nahi du seinale goiztiarrak detektatzeko gai diren profesionalak prestatu behar direla, behin detektatutakoan haur hauek babesteko gai direnak, hezkuntza-komunitatea sentsibilizatu behar dela ingurune seguruak sortzeko eta, batez ere, haurrei hitz egiteko eta entzunak izateko konfiantzazko espazioak eskaini behar zaizkiela. Ildo horretan kokatzen da, adibidez, EHUk haurren aurkako sexu-abusuei buruz bultzatzen duen prestakuntza, ikasleei, irakasleei eta unibertsitateko langileei zuzendua.

Kontua ez da soilik ezagutzak transmititzea, baizik eta sekretuaren eta isolamenduaren logika hausten duten praktika kolektiboak eraikitzea. Eskola, familia edo erakunde batean gai horiei buruz hitz egiteko gune bat irekitzen den bakoitzean, ahuldu egiten da abusuek aurrera egiten duten eremua. Akademiak, bere gizarte-erantzukizunetik, zeregin horren zerbitzura egon behar du.

Haurrak sexu-abusuetatik babestea ezin da zeregin puntualtzat hartu, ezta eremu judizialera mugatutako gaitzat ere. Lehen mailako gizarte-erronka da, eta eremu guztietan interpelatzen gaitu: familian, eskolan, erakundeetan, komunitate osoan.

Ingurune seguruetan hazteak haur bakoitzaren eskubide eztabaidaezina izan beharko luke, eta, hala ere, oraindik ere erresistentziak aurkitzen ditugu haien kontakizunaren aurrean babesteko, beren hitzetan sinesteko eta haiek babesten saiatzen direnei laguntzeko. Eredu horiek hausteak aldaketa kultural sakona eskatzen du: susmotik konfiantzara igarotzea, isiltasunetik hitzera, ekintzarik ezatik erantzukizun partekatura.

Unibertsitateak funtsezko eginkizuna du hemen, ez bakarrik ezagutza sortzeko, baita etorkizuneko lanbide-belaunaldiak sentsibilizatzeko eta prestatzeko ere. Baina zeregin hori ez da ikasgeletan amaitzen. Zaintzarekin eta eskubideen bermearekin konprometitutako komunitate osoak behar ditugu; izan ere, oinarri horretatik bakarrik prebenitu daitezke abusuak gertatu aurretik, eta modu zuzen eta gizatiarrean konpondu, jada gertatu direnean.

Haurren aurkako sexu-abusuei buruz hitz egitea ez da erosoa, baina beharrezkoa da. Isiltasunak ez du inoiz babesten; aitzitik, indarkeria betikotzen du eta biktima diren haurrak bakarrik uzten ditu. Errealitate hori aldatzeko, ezinbesteko urratsak dira hitzak jartzea, entzuteko espazioak irekitzea eta haien ahotsa ezagutzea.

Haurren eskubideak defendatzeak esan nahi du haurren segurtasuna eta duintasuna negoziagarriak ez direla onartzea. Ez gara soilik lege-justiziaz ari, justizia sozialaz eta etorkizunekoaz baizik: indarkeriarik gabe hazteko eskubidea duen belaunaldiaz ari gara.