"One Health" terminoak adierazten du giza osasuna, animalia-osasuna eta ingurumen-osasuna elkarri lotuta daudela, eta horrek esan nahi du faktore horietako bati eragiten dionak besteei eragiten diela, eta, beraz, beharrezkoa dela giza medikuntzaren, albaitaritza-medikuntzaren eta ingurumen-zientzien arteko lankidetza, besteak beste, osasun-erronkei modu integralean heltzeko. Nestor Etxebarria PIEko zuzendariordeak, EHUko Kimika Analitikoko Saileko irakasle ikertzaileak eta jardueraren sustatzaileetako batek esan duenez, "ekimen honek espazio irekia izan nahi du tokiko ingurunearen eta gizakiaren osasuna aztertzeko, lehentasunak eta irtenbideak abian jartzeko". Helburu nagusia pertsonentzako, organismoentzako eta ingurumenarentzako osasun ezin hobea sustatzea da, gaixotasunak prebenitzeko eta kontrolatzeko modu koordinatuan lan eginez."

Living lab-ak ingurune errealetan irekitako ekosistema berritzaileak dira, eta herritarrek ikerketa-jardueretan parte hartzean oinarritzen dira. Komunitate baten benetako premiei erantzungo dieten irtenbide berritzaileak probatzen dira, eta, hala, egin beharreko proposamenak eta jarduerak tokiko esparrutik sortzen dira.

Bi kontzeptu horiek batuta sortu zen Plentziako Itsas Estazioak eta BC3rak sustatutako One Health living lab delakoa, Euskal Herrian dagoen bakarra.

Plentziako One Health living Lab

Plentziako OHLLa 2023.urtearen amaieran hasi zen, Plentziako Itsas Estazioak (PIE-EHU), INGURUMENEKO ERRESISTENTZIA ANTIBIOTIKOEI buruzko Ikerketa Laborategi Bateratuak (JRL-EAR) eta Klima Aldaketarako Euskal Zentroak (BC3) bultzatuta, erakundeen arteko lankidetza lortzeko helburuarekin, osasunaren arloan premiazkoenak diren erronkei aurre egiteko. Bertan, faktore sozialak, ekologikoak, klimatikoak eta erlazionatuta egon daitezkeen beste faktore asko aztertzen dira, eta horrek "One Health" osasun kontzeptuaren ikuspegi bateratua eskaintzen du. 

Laborategi hau ingurune erreal batean garatzen da, inplikatutako eragile guztien artean ikerketa zientifiko eta sozialeko jarduerak eztabaidatu eta lehenetsi ahal izateko. Parte hartzeko eta berritzeko ekosistema irekia da, eta lan-esparru jakin batean eta tokiko ikuspegiarekin laguntzen du. "Orain arte, bai PiE-EHUk, bai BC3k Uribe-Kostaren inguruko egoera One Healthen ikuspuntutik aztertu dugu, bereziki Plentziako itsasadarra eta kostaldea. Plentziako itsasadarreko osasun-proiektu bateratuan (One Health) interesa izan dezaketen gizarte-eragileetako bakoitzarekin harremanetan jarri gara, eta banan-banan eztabaidatu dugu ekimenean parte hartzeko duten interesari buruz ", argitu du Nestor Etxebarriak. Plentziako OHLLek elkarrizketa publiko eta parte-hartzailerako plataforma bihurtu nahi du, lau arlo nagusiren inguruan: osasunaren eta ongizatearen sustapena, hezkuntza eta konpromiso publikoa, ikerketaren kultura eta biodibertsitatearen eta ingurumenaren zaintza.

Orokorrean, living lab-etan lau eragile motak hartzen dute parte: administrazio publikoak, akademia, industria eta herritarrak. Administrazio Publikoaren aldetik, Plentzia eta Gorlizko udalek, Plentzia, Gorliz eta Lemoizko osasun-zentroek, Urduliz ESIk, Eusko Jaurlaritzaren Osasun Publikoak, URA-Uraren Euskal Agentziak, Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoak eta Bizkaiko Foru Aldundiaren Nagusi Intelligence Centrek hartzen dute parte. Alderdi akademikoa eta ikertzailea PIE-EHUren, JRl-EARren eta BC3ren eskutik joango da. Goazen up! gobernuz kanpoko erakundeak eta badian igeri egiten duten emakumeen taldeak ere parte hartzen dute: Orcamaris.

Egindako jarduerak

Orain arte, Plentziako estuarioaren diziplina anitzeko azterlan bat egin da, Gorlizeko eta Plentziako ingurumen-baldintzen, baldintza ekologikoen eta natura-ingurunearen biodibertsitatearen eta baldintza sozioekonomikoen monitorizazio intentsiboa barne hartzen duena, hori guztia BlueAdapt (Horizon) eta HOBE (Transzio Ekologiko eta Digitala) proiektuen barruan. Hemendik aurrera, estuarioan eta kostaldean patogenoak egotearen, ingurumen-kutsatzaileen eta klima-aldaketaren artean dauden loturak aztertzea da helburu nagusia, bai eta ingurumen osasuna eta giza osasunerako izan ditzakeen arriskuak aztertzea ere.

Katedradunak azaldu duenez, arreta handiena eragin duen alderdietako bat sendagaiak maiz erabiltzea izan da, eta, bereziki, antibiotikoak erabiltzea, ur naturaletan eta hondakin-uretan egotea arriskutsua baita herritarrentzat eta ingurunearentzat. “Sendagaien erabileraren kudeaketa, hondakin-uren tratamenduaren kostua eta ingurune natural osasuntsua eta komunitate erresilientea izateak dakarren balioa guztiok interpelatzen gaituzten gaiak dira”, ziurtatu du.

Lehen OHLL tailerra

Lehen egunean, aipatutako aktore bakoitzeko ordezkari bana bildu zen. Labur-labur, One Health paradigmak eskaintzen duena eta Living Lab baten barruan lankidetzan aritzeko dauden aukerak azaldu ziren. Aktore bakoitzak bere itxaropenak eta Plentziako OHLLek eskaintzen dituen aukerak azaldu zituen. Parte-hartzaile guztiek elkarrizketarako eta lankidetzarako esparru egonkorrak ezartzearen garrantzia azpimarratu zuten. "Jarduera-ildo nagusien artean, eragile guztiek nabarmendu dute hezkuntza zientifikoa herritarrekin ez ezik, eragile guztien artean ere sustatu behar dela" argitu zuen Nestor Etxebarriak. "Gainera, aktore bakoitzak proposamenak aurkeztu ditu eta kolaboratzaile potentzialak identifikatu ditu, epe labur eta ertainean egin beharreko jardueren katalogo bat egin ahal izateko", gaineratu zuen ikertzaileak.

Atzo PIEn etorkizuneko lankidetzak bultzatuko dituzten lehen konexioak sortu ziren: tailerrak, herritarren zientzia ekimenak eta ikerketa jarduerak. Ikasketa eta ikerketa gune horrek 12 aktoreak bildu zituen atzo.