| aurreko |
aurreko 1 izond lekuaz edo denboraz mintzatuz, aurrean edo aurretik dena edo dagoena. |
| |
4 aurreko alde ik aurrealde. |
| |
24 final aurreko ik finalaurreko. |
| abal |
abal 1iz zordunak huts egiten badu, zorra ordaintzeko norbaitek ematen duen bermea. |
| |
2 abal emaile ik abalemaile. |
| abazuza |
abazuza ik babazuza. |
| aberaska |
aberaska ik abaraska. |
| abeslari |
abeslari 1 iz/izond abesten duena. |
| |
6 egile abeslari ik kantautore; abestigile. |
| abisu |
abisu 1 iz jakinarazpena; oharra. |
| |
7 aurre abisu ik aurreabisu. |
| adar |
adar 1 iz zenbait animaliak kopeta aldean dituzten hezurrezko luzakin bakoitza. |
| |
15 adar bakar ik adarbakar. |
| |
16 adar buru ik adaburu. |
| |
40 ibai adar ik ibaiadar. |
| |
45 palmondo adar ik palma 3. |
| adats |
adats 1 iz buruko ileen multzoa, eskukarki luzea denean. |
| |
7 ile adats ik ile 9. |
| adeitsu |
adeitsu 1 izond adeitasunez aritzen dena. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik adeitsuki. |
| adierazpen |
adierazpen 1 iz aditzera ematea, azalpena; jendaurrean zerbait adierazteko egiten den izkribua. |
| |
5 adierazpen algebraiko ik adierazpen aljebraiko. |
| adiskidantza |
adiskidantza 1 iz adiskidetasuna. |
| |
4 adiskidantzazko izlag ik lagunarte 6. |
| adoretsu |
adoretsu 1 izond adorez betea. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik adoretsuki. |
| afal |
afal 1 afari izenak hitz elkartuetan hartzen duen forma. |
| |
2 afal ordu ik afalordu. |
| afrikar |
afrikar 1 izlag/izond Afrikakoa, Afrikari dagokiona; Afrikako biztanlea. |
| |
5 afrikar-amerikar ik afroamerikar. |
| |
19 hego(-)afrikar ik hegoafrikar. |
| afro |
afro (aurrizki gisa) afrikarra. ik afroasiar; afrobeat; afroingeles; afrokaribetar. |
| |
1 afro-amerikar ik afroamerikar. |
| agi |
agi ik agidanean; agidanez; agidanetik. |
| ahal |
ahal1 1 iz ahalmena; indarra. |
| |
34 guraso-ahal ik guraso aginte. |
| ahalke |
ahalke 1 iz lotsa. |
| |
4 ahalke aizun ik ahalkeizun. |
| aho |
aho 1 iz gizakiengan eta animalia nagusiengan, ezpainetatik eztarrira hedatzen den barrunbea; edozein animaliak janaria hartzen duen irekidura; ahoa mintzoaren organo gisa; hainbat gauzaren irekidura, eskuarki sarbidekoa. |
| |
12 aho berokeria ik ahoberokeria. |
| |
47 aho soinu ik ahosoinu. |
| |
84 ahotan ik ahotan. |
| |
113 ibai aho ik bokale. |
| ahoko |
ahoko 1 iz zaldiei eta kidekoei, geldiarazteko, ahoan ezartzen zaien uhala, zaldizkoak eskuz gobernatzen duena. ik muturreko 7, brida. |
| |
6 ahoko soinu ik ahosoinu; ; harmonika; musugitarra. |
| ahots |
ahots 1 iz zintzurreko mintz tolesturak dardaratzen direnean sortzen den hotsa. ik boz. |
| |
10 ahots goraz ik boz goraz. |
| aibalaostia |
aibalaostia 1 interj askor harridura adierazten duen hitza. |
| |
2 aiba la hostia ik aiba. |
| aitzin |
aitzin 1 iz ipar aurrea, aurrealdea. |
| |
12 aitzin solas ik aitzinsolas. |
| |
18 bazkal aitzin ik bazkalaitzin. |
| aizkora |
aizkora 1 iz zura eta kidekoak ebakitzeko erabiltzen den lanabesa, burdinazko xafla lau aho-zorrotz eta begidun batez, eta begian finkatzen den zurezko gider batez osatua. |
| |
4 aizkol joko ik aizkoljoko. |
| |
6 aizkora apustu ik aizkolapustu. |
| |
9 aizkora joko ik aizkoljoko. |
| aizun |
aizun 1 izond faltsua. |
| |
2 ahalke aizun ik ahalkeizun. |
| aktore |
aktore 1 iz zinema, antzerki eta kideko antzezlan batean pertsonaia bat irudikatzen duen pertsona. ik aktoresa; antzezle; antzezlari; komiko; komediante; teatrolari. |
| |
11 antzerki aktore ik antzezle. |
| |
12 emakume aktore ik aktoresa. |
| |
13 emakumezko aktore ik aktoresa. |
| akustiko |
akustiko 1 izond akustikarena, hots eta soinuei dagokiena. |
| |
5 elektro akustiko ik elektroakustiko. |
| alaba |
alaba 1 iz emakumezkoa bere gurasoekiko. ik seme. |
| |
10 aitonen alaba ik aitoren alaba. |
| aldarapen |
aldarapen 1 fisikan, indar baten eraginez bi gorputz elkarrengandik urruntzea. iz ik aldaratze. |
| aldarrika |
aldarrika 1 adlag aldarri eginez. |
| |
2 (izen gisa) ik aldarrikapen. |
| aldatu |
aldatu alda(tu), aldatzen 1 da/du ad zerbaiten edo norbaiten ordez kideko bat jarri edo hartu; jantziez mintzatuz, soinean eramaten dena kendu eta beste bat jarri; desberdin bilakarazi; tokiz aldatu. |
| |
6 aldatu gabe ik aldagabe. |
| aldatze |
aldatze 1 iz zerbaiten edo norbaiten ordez kideko bat jartzea edo hartzea. |
| |
3 itxura-aldatze ik itxuraldatze. |
| alde |
alde 1 iz gauza, toki edo bitarte bati buruz, hartan bereiz daitezkeen zatietako bakoitza; gauzaki edo puntu bati buruz, haren ingurua; hura inguratzen duen bitartetik nolabait bereizten den zatia. |
| |
36 alde zahar ik alderdi zahar. |
| |
45 aurreko alde ik aurrealde. |
| |
48 behe alde ik behealde. |
| |
61 mendebal alde ik mendebalde. |
| alderdi |
alderdi 1 iz iritzi eta helburu politiko jakin bat duten pertsonak biltzen dituen erakundea; gorputzaren zati bakoitza, eta, pluralean, lotsariak; zerbaitek agertzen duen alde edo era bakoitza; lurralde baten zatia, eskualdea; zerbaiten erdia edo aldeetako bat. |
| |
19 alderdi zahar ik alde zahar. |
| aldi |
aldi 1 iz adierazten den ezaugarria duen, edo besteren bati kontrajartzen zaion denbora hedadura; garaia; gertaera baten gauzatze bakoitza; era bereko egite sail edo hurrenkera batean, norbaiti edo zerbaiti berea dagokion unea; denboran zehar gertatzen den zer batean bereiz daitezkeen zatietako bakoitza. ik garai1; aro; txanda; okasio. |
| |
16 aldi bereko itzulpen ik aldibereko itzulpen. |
| |
21 aldika ik aldika. |
| |
23 aldiz ik aldiz1. |
| alfer |
alfer 1 izond/iz lan egin nahi ez duena. ik nagi. |
| |
20 alferrik ik alferrik. |
| almendra |
almendra 1 iz almendrondoaren fruitua eta bereziki barneko hazia, jateko oso ona. |
| |
4 almendra azukregorritu ik arbendol azukregorritu; almendra garrapiñatu; azukre-almendra. |
| |
5 almendra garrapiñatu ik arbendol garrapiñatu; almendra azukregorritu; azukre-almendra. |
| |
6 azukre-almendra ik almendra azukregorritu; almendra garrapiñatu. |
| ama |
ama 1 iz seme edo alaba bat edo gehiago dituen emakumea; ume bat edo gehiago izan dituen animalia emea; iturburua, jatorria. |
| |
30 ama zelula ik zelula ama. |
| |
38 katu-ama ik katama. |
| amabirjina |
amabirjina 1 ik birjina 6. |
| |
2 irud/hed ik birjina 7. |
| amore |
amore |
| |
6 amore min ik amoremin. |
| andere |
andere 1 iz andrea; emaztea. |
| |
21 profeta-andere ik profetesa. |
| andre |
andre 1 iz emakumea; emaztea. |
| |
8 andre eta jabe ik jaun eta jabe. |
| anglo |
anglo 1 iz V. eta VI. mendeetan Ingalaterran finkatu zen herri bateko kidea. |
| |
6 anglo-saxoi ik anglosaxoi. |
| anizdun |
anizdun ik aniztun. |
| anoa |
anoa 1 iz denbora bitarte jakin baterako janari kopurua. |
| |
4 anoa gune ik hornidura gune. |
| |
4 anoa postu ik hornidura postu. |
| antxotar |
antxotar 1 izlag/iz Pasai Antxokoa, Pasai Antxori dagokiona; Pasai Antxoko biztanlea. ik pasaitar. |
| |
2 pasai antxoar ik pasai antxotar. |
| antz |
antz 1 iz agertzen dituzten tasun edo ezaugarri berdin edo berdintsuengatik, izaki bi edo gehiagoren artean gertatzen den lotura. ik eite. |
| |
8 antz eman ik antzeman. |
| antzina |
antzina 1 adlag aspaldi, duela denbora asko. |
| |
4 antzina-antzinako ik antzestral. |
| apardun |
apardun 1 izond aparra duena. ik apartsu. |
| |
2 ardo apardun ik ardo apartsu. |
| apartsu |
apartsu 1 izond aparra duena, aparrez betea. ik apardun. |
| |
4 ardo apartsu ik ardo apardun. |
| apostoliko |
apostoliko 1 izond apostoluena edo beraiei dagokiena; apostolatuari dagokiona; Aita Santuari dagokiona. |
| |
4 nuntzio apostoliko ik nuntzio. |
| arau |
arau1 1 iz jokabidearen ardatz edo gidaritzat hartzen edo ezartzen den zera; zerbait nola egin behar den adierazteko argibidea. ik erregela 3; lege. |
| |
14 araura ik arabera. |
| arbendol |
arbendol 1 iz arbendolondoaren fruitua, eta eskuarki haren barneko hazia, jateko oso ona. ik almendra; amanda2. |
| |
2 arbendol azukregorritu ik arbendol garrapiñatu; azukre-almendra; almendra azukregorritu. |
| |
3 arbendol garrapiñatu ik arbendol azukregorritu; azukre-almendra; almendra garrapiñatu. |
| ardo |
ardo 1 iz mahatsaren zukutik ateratzen den edari bizia; baso ardoa. ik arno; basoerdi. |
| |
22 ardo zahagi ik zahagi. |
| ardura |
ardura1 iz zerbaitetan jartzen den gogo ohartasuna. ik arta1, arreta. |
| |
12 goi ardura ik probidentzia. |
| argazki |
argazki 1 iz fotografiaren bidez lortutako irudia. ik erretratu 2. |
| |
21 helmugako argazki ik foto 3. |
| argi |
argi 1 iz gauzak ikusgai bihurtzen dituen erradiazioa. |
| |
37 argi indar ik argindar. |
| |
53 argi mutil ik argimutil. |
| |
88 buru argi ik buruargi. |
| arin |
arin 1 izond pisu edo astuntasun gutxikoa, erraz jasotzen dena; larria ez dena. ant astun. |
| |
18 buru arin ik buruarin. |
| aristoteliko |
aristoteliko 1 izond Aristolesena, Aristotelesen filosofiaren jarraitzailea. |
| |
2 neo-aristoteliko ik neoaristoteliko. |
| arrantza |
arrantza1 1 iz arrainak harrapatzeko jarduna eta lanbidea. ik arrantzu. |
| |
9 arrantza ontzi ik arrantzontzi. |
| arrautza |
arrautza 1 iz hegazti emeek, besterik adierazten ez bada oiloek, eta orobat gainerako animalia emeek, eratzen duten gorputz biribil antzekoa, umekia eta berau elikatzeko gaiak dauzkana. |
| |
12 arrautza-esne ik arrautzesne; natilla.
|
| |
22 arrautza-opil ik arrautzopil. |
| arreba |
arreba 1 iz gizonezko batentzat, senide emea. ik ahizpa. |
| |
5 ezkon-arreba ik ezkonarreba. |
| arrestatze |
arrestatze iz ik arrastatze2. |
| arrosa |
arrosa 1 iz/izond arrosa landarearen lorea, usain onekoa, jatorriz kolore gorri txit ahula duena. |
| |
12 basa-arrosa ik basarrosa |
| arroxa |
arroxa 1 izond adkor arrosa. |
| |
3 arroxa-kolore ik arroxakolore. |
| arrunt |
arrunt 1 izond inolako berezitasunik ez duena, ohikoa; nolakotasun apalekoa; gaitzesgarria. |
| |
16 zentzu arrunt ik zentzu komun. |
| artatzaile |
artatzaile 1 izond/iz batez ere ipar artatzen duena; artatzen duen pertsona. |
| |
3 aho artatzaile ik dentista; odontologo; haginlari. |
| |
5 oin-artatzaile ik podologo. |
| arto |
arto 1 iz zurtoin lodi eta sendoko landarea, hosto zabal eta lantza modukoak, eta aleak, gogorrak eta gorrixkak, zilindro itxurako buru lodi bati itsatsiak dituena (Zea mays). |
| |
19 arto-zuritze ik artazuritze. |
| asmo |
asmo 1 iz zerbait egiteko burutapena. |
| |
10 goi asmo ik goiasmotsu. |
| atomiko |
atomiko 1 izond atomoari dagokiona; energiez mintzatuz, atomoaren desintegrazioaren bidez lortzen dena. |
| |
3 bonba atomiko ik atomo-bonba. |
| |
12 masa atomiko ik atomo-masa. |
| |
15 nukleo atomiko ik atomo-nukleo. |
| |
21 zenbaki atomiko ik atomo-zenbaki. |
| atomo |
atomo 1 iz gai bakun baten zatikia, haren ezaugarriak atxikitzen dituen txikiena. |
| |
4 atomo-bonba ik bonba atomiko. |
| |
7 atomo-masa ik masa atomiko. |
| |
8 atomo-nukleo ik nukleo atomiko. |
| |
10 atomo-zenbaki ik zenbaki atomiko. |
| atzamar |
atzamar 1 iz eskuetako hatza, eria. |
| |
3 atzamar egin ik atzamarka egin. |
| aurre |
aurre 1 iz zerbaiten alde nagusia, edo ohiko ikuspuntutik hurbilen dagoena. |
| |
21 bazkal aurre ik bazkalaurre. |
| aurren |
aurren 1 ord beste guztien aurretik gertatzen dena. ik lehen. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik aurrena. |
| aurrez |
aurrez 1 adlag aldez aurretik. |
| |
4 aurrez ikusi ik aurreikusi. |
| automobil |
automobil 1 iz ibilgailu motorduna, lau gurpilekoa eta lau bat bidaiari garraia ditzakeena. ik auto; beribil. |
| |
2 automobil elektriko ik auto elektriko. |
| |
6 erratz-automobil ik erratz-auto. |
| autonomo |
autonomo 1 izond autonomia duena. |
| |
4 erkidego autonomo ik autonomia erkidego. |
| azal |
azal 1 iz zuhaitz eta zuhaixken enbor eta adarren kanpoko estalkia. |
| |
18 azal-gorri ik azalgorri. |
| azken |
azken 1 ord denboran, tokian, mailan, beste guztien atzetik dagoena edo gertatzen dena. ik atzen. |
| |
3 (izen baten ezkerrean) ik azkeneko. |
| azpi |
azpi 1 iz edozein gauzatan, lurretik hurbilen dagoen aldea. |
| |
2 (leku atzizkiekin, singularrean) ik azpi 10; azpiko. |
| |
18 beso azpi (deklinabide atzizkiekin) ik besazpi. |
| |
21 itsaso azpi ik itsas azpi. |
| azpiko |
azpiko 1 izond azpian dagoena. |
| |
7 azpiko galtza pl ik galtzazpi. |
| baba |
baba 1 iz baratze landare lekaduna, urterokoa, haziak babarrunaren antzekoak baina handiagoak eta zapalak dituena (Vicia faba). ik babarrun. |
| |
19 india baba ik indaba. |
| babes |
babes 1 iz gordetzen, zaintzen edo zerbaitetik begiratzen duen gauza. |
| |
12 babes gune ik babesgune. |
| |
16 babes leku ik babesleku. |
| badaezpada |
badaezpada 1 adlag gerta daitekeena aldez aurretik kontuan harturik. ik zer 11. |
| |
4 badaezpadako ik badaezpadako. |
| baietz |
baietz 1 bai adizlagunaren zeharkako era. ant ezetz. (ikus beheko konbinatorian baietz adizlagunaren agerraldi maizkoenak). |
| |
5 (bozka batean) ik bai 7. |
| baikor |
baikor 1 izond/iz personez mintzatuz, gauzak alde hoberenetik ikusteko edo hartzeko joera duena. ik optimista. ant ezkor. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik baikorki. |
| baikortasun |
baikortasun 1 iz baikorra denaren nolakotasuna. |
| |
4 baikortasunez ik baikorki. |
| baimendu |
baimendu, baimen(du), baimentzen 1 du ad baimena eman. (norbaiti) |
| |
3 irud/hed ik ahalbidetu. |
| bainu |
bainu 1 iz gorputza uretan murgiltzea, garbitzeko edo atsegin hartzeko. |
| |
9 bainu aldi ik bainualdi. |
| |
10 bainu etxe ik bainuetxe. |
| |
11 bainu gela ik bainugela. |
| |
12 bainu jantzi ik bainujantzi. |
| |
13 bainu leku ik bainuleku. |
| |
14 bainu ontzi ik bainuontzi. |
| bakar |
bakar izond 1 kiderik edo lagunik gabekoa; inor edo ezer lagun ez duena. |
| |
15 begi-bakar ik begibakar. |
| |
16 beso-bakar ik besobakar. |
| bakardade |
bakardade iz bakarrik dagoen edo egon ohi den pertsonaren egoera. ik bakartasun. |
| |
5 bakardade-zale ik bakardadezale. |
| bakartu |
bakartu, bakar(tu), bakartzen da ad 1 da ad nork bere burua lagunartetik urrundu. |
| |
3 (kimikan eta kidekoetan) ik isolatu. |
| bake |
bake iz 1 baretasunezko egoera; liskarrean edo borrokan ez dauden pertsonen arteko egoera; besteren batekin gerran ez dagoen nazio baten egoera. |
| |
6 bade bide ik bakebide. |
| bakezale |
bakezale 1 izond/iz baketsua, bakearen aldekoa; jokaera belizisten aurkakoa. |
| |
4 sasi-bakezale ik sasibakezale. |
| bako |
bako izlag gabeko. |
| |
2 paper bako ik papergabe. |
| |
3 zentzu bako ik zentzugabe. |
| balantza |
balantza 1 iz pisatzeko tresna, alde batera edo bestera makur daitekeen eta mutur bakoitzean plater bana duen atal zurrun batez osatua. ik pisu1. |
| |
3 (ekonomian) ik balantze. |
| baldar |
baldar 1 izond moldakaizki edo astunki aritzen edo higitzen dena, behar adinako zalutasuna ez duena. (pertsonak) |
| |
6 (adizlagun gisa) ik baldarki. |
| baldres |
baldres 1 izond arduragabea, moldakaitza. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik baldrexka. |
| bale |
bale2 1 interj ados. |
| |
5 baleko ik baleko. |
| balio |
balio 1 iz zerbait edo norbait aintzat hartzeko moduko bihurtzen duen tasuna edo tasun multzoa; gizartearentzat aintzat hartzekoa den gauza. ik balore. |
| |
13 balioko ik balioko. |
| |
14 baliozko ik baliozko. |
| baloi |
baloi 1 iz pilota handia, airez betea gehienetan, hainbat kiroletan erabiltzen dena. |
| |
7 esku-baloi ik eskubaloi. |
| |
8 saski-baloi ik saskibaloi. |
| banatu |
banatu, bana(tu), banatzen 1 da/du ad bereizi, zatitu. ik banandu. (da ad) |
| |
2 (ezkonduak) ik banandu 2. |
| bandalismo |
bandalismo 1 iz ondasun publikoen aurkako ekintza suntsitzailetan aritzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik bandaliko. |
| banka |
banka1 1 iz bankuak; bankuen jarduera. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bankario. |
| banketxe |
banketxe 1 iz banku merkataritza egiten den egoitza; diruaren eta diru ordekoen merkataritza. ik banku1. |
| |
3 (hitz elkartuetan) ik banku1 3. |
| banku |
banku1 1 iz diruaren eta diru ordekoen merkataritza; merkataritza hori egiten den egoitza. ik banketxe. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bankario. |
| baraila |
baraila1 1 iz hortz-haginak kokaturik dauden hezur bikotea, eskuarki behekoa. |
| |
4 baraila-hezur ik barailezur. |
| baratze |
baratze iz 1 lur zati ez handia, gehienetan hesitua eta eskuarki etxe ondoan dagoena, jateko on diren landareak edo fruitu arbolak lantzeko zaintzen dena; orobat zuhaitzak edo lore landareak lantzen direna. ik ortu. |
| |
6 baratze-baratze ik baratxe 3. |
| barazki |
barazki 1 iz baratzean lantzen den edozein landare mota. ik baratzekari; ortuari; eltzekari; egoskari. |
| |
5 barazki jale ik barazkijale. |
| barbaro |
barbaro 1 izond grekoentzat eta erromatarrentzat, eta gero kristau herriarentzat, arrotza. |
| |
4 irud/hed ik basati. |
| bare |
bare1 1 iz maskorrik gabeko molusku gasteropodo lurtarren mota guztiei ematen zaien izena (Limax). ik barakuilu. |
| |
3 bare korkoil ik barekurkuilu. |
| |
4 bare kurkuilu ik barekurkuilu. |
| barkamen |
barkamen 1 iz barkatzea; absoluzioa. |
| |
5 barkamen eske ik barka 2. |
| barruti |
barruti 1 iz arauz mugaturiko lurraldea. |
| |
6 eliz barruti ik elizbarruti. |
| |
7 hautes barruti ik hautesbarruti. |
| basaporru |
basaporru iz larreko landarea, Liliaceae familiakoa, ezpata gisako hostoak eta lore zuriak buruxketan bilduak dituena. ik anbulo. |
| basati |
basati 1 izond gizakiez mintzatuz, gure gizartearen legeetatik kanpo hezitakoa. ik basa1. |
| |
7 (adizlagun gisa) ik basatiki. |
| baso |
baso1 1 iz batez ere zuhaitzez betetako lurraldea. ik oihan. |
| |
6 baso-bide ik basabide. |
| |
8 baso-lapur ik basalapur. |
| baso |
baso2 1 iz edalontzia. |
| |
5 (edariekin, neurri gisa edo) ik basokada. |
| bat |
bat zenbatz [bat, batek, bati, baten, batekin, batentzat, batez; batean (edo baten), bateko, batera, batetik]. 1 zenbaki arrunten segidan lehenari, apalenari, dagokion kopurua adierazten du. ik batzuk. (ikus beheko konbinatorian bat formaren agerraldi maizkoenak). |
| |
2 batean ik batean. |
| |
6 bat-batekotekotzaile ik repentista. |
| |
16 batera ik batera. |
| bataila |
bataila 1 iz gudua. |
| |
6 irud/hed ik batailatxo. |
| batzar |
batzar 1 iz bilera, eskuarki erakunde jakin batek dagozkion arazoei buruz hitz egiteko eta erabakiak hartzeko aldian-aldian egiten duena; horrelako bilera bateko lagunen multzoa. ik biltzar. |
| |
5 batzar buru ik batzarburu. |
| bazkal |
bazkal 1 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bazkari 3. |
| |
2 bazkal aitzin ik bazkalaitzin. |
| |
3 bazkal aurre ik bazkalaurre. |
| |
4 bazkal ondo ik bazkalondo. |
| |
5 bazkalondoren ik bazkalondoren. |
| |
6 bazkal ordu ik bazkalordu. |
| |
7 bazkal oste ik bazkaloste. |
| bazter |
bazter iz 1 ertza, muga. |
| |
13 bazter-nahasle ik nahastekari. |
| |
19 begi-bazter ik betertz. |
| |
21 itsas-bazter ik itsasbazter. |
| |
23 su bazter ik supazter. |
| baztertu |
baztertu, bazter(tu), baztertzen 1 da ad bazterrera joan; leku bazterrera joan. ik bakartu. |
| |
13 ezin baztertuzko ik bazterrezin. |
| bedeinkapen |
bedeinkapen 1 iz Jainkoak bere onespena ematea; norbaitek, eskuarki apaizak, Jainkoaren onespena edo babesa pertsona edo gauzentzat eskatzea, haien gainean Gurutzearen seinalea eginez edo berariazko hitzak esanez. ik bedeinkazio; benedikapen. |
| |
4 irud/hed ik oniritzi1. |
| bederatzi |
bederatzi 1 zenbtz zortzi eta bat, 9. (dagokion izenaren ezkerrean) |
| |
13 bederatzi ehun ik bederatziehun. |
| |
14 bederatzi urrun ik bederatziurren. |
| begi |
begi iz 1 ikusmenaren bi organoetako bakoitza; ikusmena. |
| |
25 begi-bakar ik begibakar. |
| |
36 begi ertz ik betertz. |
| |
64 kate begi ik katebegi. |
| begiratu |
begiratu , begira, begiratzen 1 zerbaitera edo norbaitengana begiak zuzendu. ik behatu; so 8. · (dio aditz gisa) |
| |
· 9 (era burutua izen gisa) ik begirada. |
| behazun |
behazun 1 iz isurkari berdexka, likatsua eta mingotsa, gibelari etengabe dariona. |
| |
5 behazun beltz ik malenkonia. |
| behe |
behe 1 iz edozein gauzaren barrenean, lurretik hurbilen dagoen aldea. ik behere; azpi. ant goi. |
| |
12 behe alde ik behealde. |
| |
17 behe-barru ik bebarru. |
| |
19 behe erliebe ik baxuerliebe. |
| |
42 behe nafar ik behenafar. |
| |
49 behera ik behera. |
| beheiti |
beheiti 1 adlag behera. (ik. beheko konbinatorian beheiti adizlagunaren agerraldi maizkoenak) |
| |
2 goiti beheiti ik goitibeheiti. |
| behera |
behera 1 adlag leku apalago batera. ik beheiti. ant gora. (ik. beheko konbinatorian behera adizlagunaren agerraldi maizkoenak) |
| |
3 gora behera ik gorabehera. |
| beherexe |
beherexe |
| |
1 beherexeago adlag ik beheragoxe. |
| bela |
bela 1 iz ehun gogorrezko zatia, gehienetan puska josiez osatua, ontzia, haizeak eragiten dionean, mugiarazteko antolatua. ik haize 26. |
| |
6 bela ontzi ik belaontzi. |
| belaun |
belaun 1 iz aztala izterrari biltzen zaion giltzaren aurreko aldea. ik belaunburu. (singularrean) |
| |
8 belaun-aulki ik belaunaulki. |
| belaze |
belaze 1 iz belardia. ik belardi. |
| |
5 (futbol zelaietakoa) ik soropil. |
| ben |
ben izond 1 benetakoa dena. |
| |
2 benaz ik benaz. |
| benetan |
benetan 1 adlag egiaz; ez txantxetan. ik zin 7. (aditz bati dagokiola) |
| |
6 benetako ik benetako. |
| bera |
bera [bera, berak, berari, beraren..., beraz; berean, bereko, beretik, berera...; bera(ren)gan, bera(ren)gana...; berak, berek, berei, berentzat..., berez; beretan, beretako, beretatik, beretara...; berengan, berengana...; ik bertan] lehen nolabait aipatu den izenaz ari garela adierazteko erabiltzen den erakuslea. Berez hirugarren pertsonari dagokio, baina beste biekin ere erabil daiteke. (ikus beheko konbinatorian bera-ren agerraldi maizkoenak). |
| |
1 (izenaren eskuinean, adierazten du hari dagokion pertsona edo gauza bat dela egoera desberdinetan) ik berdin 4. |
| |
3 berean (izen baten eskuinean) ik berdin 5. |
| berant |
berant 1 adlag berandu. |
| |
2 (izenondo gisa) ik berantiar. |
| berba |
berba 1 iz hitza. ik hitz. |
| |
13 berbeta ik berbeta. |
| berde |
berde 1 izond/iz urdinaren eta horiaren arteko kolorekoa, belar hezearen edo muskerraren kolorekoa. ik orlegi. |
| |
18 berde min ik berdemin. |
| berdin |
berdin izond 1 nolakotasun berekoa. |
| |
3 (-en atzizkiaren eskuinean) ik bezalako. |
| |
4 (mugatua) ik bera 1. |
| |
5 ik bera 3: bera 4. |
| |
11 (eskuinean duen izenondoari dagokiola) ik bezain. |
| |
17 (-en atzizkiaren eskuinean) ik bezalakoxe. |
| berdindu |
berdindu, berdin(du), berdintzen 1 da/du ad berdin bihurtu, maila berean jarri, zerbait beste zerbaiten berdin izan. |
| |
3 ik kitatu1. |
| bere |
bere1 haren-i dagokion forma perpauseko nor, nork edo nori-ri dagokionean. ik beren. (pluralean bere nahiz beren erabiltzen dira; genitiboan oinarritzen diren geste kasu batzuekin ere erabiltzen da; ikus beheko konbinatorian bere-ren agerraldi maizkoenak). |
| |
17 berekiko ik berekiko. |
| beregain |
beregain1 1 adlag bereiz; bere kontura, inoren mende egon gabe. ik eskuko. |
| |
3 beregaineko2 ik beregaineko. |
| bereganatu |
bereganatu, beregana(tu), bereganatzen 1 du ad beregana ekarri, bere egin, bere bihurtu. |
| |
2 ik berenganatu. |
| bereizi |
bereizi1, bereiz, bereizten 1 du ad elkarturik, bildurik edo nahasirik dauden gauzak alde banatan jarri, bat edo batzuk besteetatik urrundu. ik banakatu. |
| |
7 (era burutua izenondo gisa; orobat bereizitu g.er.) ik berezi; berezitu 2. |
| beretu |
beretu, bere(tu), berentzen 1 du ad berea egin, bereganatu. |
| |
2 ik berendu. |
| berez |
berez 1 adlag bere izate edo funtsari dagokionez, kanpoko eraginik gabe. |
| |
6 berezko ik berezko. |
| bero |
bero 1 iz materiaren egoera, tenperatura gora batean gauzatzen dena; egoera horretan dagoen zerbait ukitzeak edo nabaritzeak eragiten duen sentipena. ik berotasun. ant hotz. |
| |
31 buru bero ik burubero. |
| |
34 hotz-bero2 ik hozbero. |
| berotu |
berotu, bero(tu), berotzen 1 da/du ad berotasuna eman, beroago bihurtu. |
| |
11 gogo-berotu ik gogoberotu. |
| berrerosi |
berrerosi, berreros, berrerosten 1 du ad berriro erosi. |
| |
3 ik erredimitu. |
| berri |
berri 1 izond duela gutxi sortua, azaldua, ezagutua, gertatua; lehengoaren ordezkoa; zahartu edo higatu gabea. ant zahar. |
| |
8 berri on ik berrion. |
| |
10 berritan ik berritan. |
| berritan |
berritan 1 adlag berriki. |
| |
2 (aditzaren era burutuaren ondoren, honi “duela oso gutxi” esanahia gehitzen diola) ik berri 2. |
| berritu |
berritu, berri(tu), berritzen 1 da/du ad berriro gauzatu; errepikatu. |
| |
5 bizi-berritu ik biziberritu. |
| |
7 indar berritu ik indarberritu. |
| |
8 odol berritu ik odolberritu. |
| |
9 zahar-berritu ik zaharberritu. |
| berritzaile |
berritzaile 1 izond berritzen duena. ik eraberritzaile. |
| |
3 indar-berritzaile ik indarberritzaile. |
| |
3 zahar-berritzaile ik zaharberritzaile. |
| bertasun |
bertasun |
| |
1 bere bertasun ik berebertasun. |
| bertikal |
bertikal 1 izond zuta. |
| |
5 bertikalean adlag ik bertikalki. |
| bertso |
bertso 1 iz euskal herri literaturako ahapaldia, bat-batean botatzen dena edo jartzen dena. |
| |
13 bertso paper ik bertsopaper. |
| bertute |
bertute 1 iz pertsonengan ontzat hartzen diren nolakotasunetako bakoitza; ongia egitera eta gaizkitik ihes egitera bultzatzen gaituen indarra. ant bizio. |
| |
5 bertutezko izlag ik bertutetsu. |
| beso |
beso 1 iz gizakiaren goiko gorputz adarra, besaburutik eskuraino hedatzen dena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik besa. |
| |
20 beso azpi (deklinabide atzizkiekin) ik besazpi. |
| |
21 beso-bakar ik besobakar. |
| |
22 beso-gain ik besagain. |
| |
24 beso-motz ik besomotz. |
| bete |
bete , betetzen 1 du ad zerbaitek hutsune edo tarte bat zeharo hartu; adin jakin batera heldu, denbora hedadura jakin bat ahitu; agindutakoa egin; asmoak, nahiak gauzatu. |
| |
4 betean ik betean. |
| betetze |
betetze 1 iz zerbaitek hutsune edo tarte bat zeharo hartzea; adin jakin batera heltzea, denbora hedadura jakin bat ahitzea; agindutakoa egitea; asmoak, nahiak gauzatzea. |
| |
6 urte betetze ik urtebetetze. |
| Biblia |
Biblia 1 iz kristauen idazki sakratuen bilduma den liburua, Itun Zahar eta Itun berria-n banatua. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, orobat bibli) ik bibliko. |
| bibliografia |
bibliografia 1 iz gai jakin bati buruzko izkribuen zerrenda edo argibidea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bibliografiko. |
| bidaia |
bidaia 1 iz leku aski urrunera, lehorrez, itsasoz nahiz airez egiten den ibilaldia. ik bidaldi. |
| |
6 bidaia egin ik bidaiatu. |
| |
9 bidaia lagun ik bidaide. |
| bide |
bide1 1 iz bertatik ibiltzeko prestatua den lur zerrenda. (ikus beheko konbinatorian begira adizlagunaren agerraldi maizkoenak). |
| |
16 bide lagun ik bidelagun. |
| |
18 bide sari ik bidesari. |
| |
24 sasi-bide ik sasibide. |
| bidegabekeria |
bidegabekeria 1 iz egintza bidegabea. ik zuzengabekeria. |
| |
5 bidegabekeriaz adlag ik bidegabeki. |
| biderkatu |
biderkatu, biderka, biderkatzen 1 du ad arimetikan, aipatzen diren bi zenbakien biderketa egin. |
| |
2 irud/hed ik handitu1. |
| bihotz |
bihotz iz 1 organo haragitsua, bularraldean dagoena, aldizka uzkurtuz odola gorputzean barrena barreiatzen duena; organo hori sentimen eta zirraren egoitzatzat hartua. |
| |
23 bihotz erre ik bihotzerre. |
| bihurritu |
bihurritu, bihurri(tu), bihurritzen 1 da/du ad zerbait bi muturretatik edo batetik birarazi; alde batera eta bestera okertu. ik bihurdikatu. |
| |
5 (era burutua izen gisa) ik bihurdura. |
| bikain |
bikain2 1 izond guztiz ona, dohain onez txit hornitua. (pertsonak) |
| |
3 (adizlagun gisa) ik bikainki. |
| biki |
biki 1 iz sabelaldi berean jaio bi umetako bakoitza. ik biritxi. |
| |
11 sasi-biki ik sasibiki. |
| biltzar |
biltzar 1 iz bilera, eskuarki erakunde jakin batek dagozkion arazoei buruz hitz egiteko eta erabakiak hartzeko aldian-aldian egiten duena; horrelako bilera bateko lagunen multzoa. ik batzar. |
| |
6 biltzar buru ik biltzarburu. |
| biluz |
biluz 1 adlag dagokiona, eskuarki jantzia, ez duena. |
| |
5 biluz gorri ik biluzgorri. |
| |
6 biluz gorrian ik biluzgorri 2. |
| binil |
binil |
| |
1 binil kloruro ik binilo 3. |
| biografia |
biografia 1 iz norbaiten bizitzaren kontaera, eskuarki idatzia; norbaiten bizitza-gorabeherak. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik biografiko. |
| biolin |
biolin 1 iz sinfonia orkestrako musika tresna, lau harikoa, arku moduko batez igurzten dena eta besaburuan jarrita jotzen dena. ik arrabita. |
| |
5 biolin-jotzaile ik biolinista. |
| biologia |
biologia iz izaki bizidunen egituraz eta, oro har, biziaz, diharduen zientzia. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat biologi g.er.) ik biologiko. |
| biolontxelo |
biolontxelo 1 iz sinfonia orkestrako musika tresna, biolinaren antzekoa baina hura baino aski handiagoa, lurrean bermaturik eta jotzailea eserita dagoela jotzen dena. ik txelo; cello. |
| |
4 biolontxelo-jotzaile ik biolontxelista. |
| bioteknologia |
bioteknologia 1 iz prozesu biologikoei aplikaturiko teknologia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bioteknologiko. |
| bipil |
bipil 1 izond (pertsonez) bihoztuna, adoretsua; ausarta. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik bipilki. |
| bira |
bira1 iz 1 zerbaiten inguruan abiapuntura itzuli arte egiten den higidura. ik buelta; itzuli1; inguru. |
| |
16 jira-bira ik jirabira. |
| |
17 jira-biran ik jirabira 3. |
| biraka |
biraka 1 adlag birak eginez. |
| |
4 jira-biraka ik jirabiraka. |
| |
5 jira-biran ik jirabira 4. |
| |
6 tira-biraka ik tirabiraka. |
| birus |
birus 1 iz ezagutzen den izaki bizidun txikien eta bakunena, hainbat eritasunen eragilea dena. |
| |
7 erretro-birus ik erretrobirus. |
| bisita |
bisita iz 1 norbait ikustera joan eta berarekin halako denboraz egotea; bisitatzaile bat hartzea; bisitan etortzen den pertsona. ik ikustaldi; bisitaldi. |
| |
10 bisita leku ik bisitaleku. |
| bista |
bista 1 iz ikusmena. |
| |
11 bistako ik bistako. |
| bitarte |
bitarte iz 1 bi gauza edo uneren arteko tartea. |
| |
6 bitarteko ik bitarteko. |
| |
7 bitartez ik bitartez. |
| bitartean |
bitartean adlag 1 adierazten den egintza gertatzen den denbora berean edo hura burutu artean. ik bizkitartean. |
| |
5 (adbertsatibo gisa) ik aldiz1. |
| bitxi |
bitxi2 izond 1 ohikoa ez dena, ohiko gauzetatik at dagoena. ik arraro; xelebre. (pertsonak) |
| |
8 harri bitxi ik harribitxi. |
| bizar |
bizar iz 1 kokotseko, goiko ezpainaren gaineko eta masailetako ilea, eskuarki hazten uzten dena. |
| |
14 bizar gabe ik bizargabe. |
| |
34 hatz-bizar ik hazpizar. |
| |
35 kokots-bizar iz ik kokospeko 2. |
| bizi |
bizi 1 iz landareen eta animalien oinarrizko nolakotasuna, hazteko, gaiberritzeko eta ugaltzeko ahalmenean datzana. (ikus beheko konbinatorian bizi izenaren agerraldi maizkoenak) |
| |
13 bizi-berritu ik biziberritu. |
| |
20 bizi-gune ik bizigune. |
| |
21 bizi-nahi ik bizinahi. |
| |
24 bizi min ik bizimin. |
| |
27 bizi poz ik bizipoz. |
| |
28 bizirik ik bizirik. |
| bizkar |
bizkar 1 iz giza gorputzaren atzeko aldea, besaburuetatik gerrira. ik sorbalda. |
| |
19 bizkar hezur ik bizkarrezur. |
| |
24 bizkar zain ik bizkartzain. |
| bizkarralde |
bizkarralde 1 bizkarraren aldea. |
| |
2 (eserlekuena) ik bizkar 13. |
| boga |
boga1 iz arraun egitea. |
| |
2 boga egin ik bogatu. |
| bokal |
bokal1 iz silabaren ardatz gertatzen den hotsa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bokaliko. |
| borbor |
borbor 1 iz dirakien ura inarrostea; irakite hori gogorazten duten gauzak inarrostea. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik bor-bor. |
| |
6 borbor egin ik bor-bor 2. |
| borroka |
borroka 1 iz norbaitek edo talde batek beste norbaiti, zerbaiti edo beste talde bati garaitzeko, buru egiteko edo zerbait lortzeko egiten duen indarrezko ahalegina. ik borrokaldi. |
| |
10 borroka egin ik borrokatu. |
| bortitz |
bortitz 1 izond ondorio edo eragin handia duena. ik indartsu; azkar; sendo; gogor. ant ahul. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik bortizki. |
| boto |
boto 1 iz hauteskundeetan edo bozketa batean, norbaiten nahiaren adierazpidea; botoa emateko ahalmena. ik boz. |
| |
7 boto-emaile ik bozemaile. |
| |
8 boto paper ik botopaper. |
| |
9 boto zuri ik zuri 23. |
| boz |
boz 1 iz ahotsa. |
| |
13 boz-emaile ik bozemaile. |
| brinko |
brinko 1 iz jauzi bizia. |
| |
4 brinko egin ik brinkatu. |
| buelta |
buelta 1 iz bira. |
| |
7 buelta egin ik bueltatu. |
| |
8 buelta eman ik bueltatu. |
| |
12 buelta hartu ik bueltatu. |
| |
18 kanpai buelta ik kanpanbuelta. |
| bular |
bular 1 iz giza enborraren zatia, lepotik sabelera hedatzen dena, eta bihotza eta birikak dauzkana; hainbat animaliaren kideko alderdia, eskuarki aurreko aldea. |
| |
15 bular alde ik bularralde. |
| |
18 bular hezur ik bularrezur. |
| bulego |
bulego 1 iz lantegi edo erakunde bateko administrazio gaiak zuzentzen diren gela. |
| |
7 bulego-buru ik bulegoburu. |
| |
6 bulego-kide ik bulegokide. |
| burdina |
burdina iz 1 metal grisa, 1.535° C-tan urtzen dena, gogorra eta, gori dagoela, lantzen erraza, industrian gehien erabili ohi den metala (Fe; at. z. 26); burdin zatia edo burdinazko gauza edo atala. |
| |
11 burdin bide ik burdinbide. |
| |
13 burdin haga ik burdinaga. |
| |
21 burdin ola ik burdinola. |
| |
23 burdin urtu ik burdinurtu. |
| |
26 esku burdina ik eskuburdina. |
| |
27 lisa burdina ik lisaburdina. |
| |
28 su burdina ik suburdin. |
| burla |
burla 1 iz iseka. ik trufa1 . |
| |
6 burla-haize ik burlaize. |
| |
7 burla-aire ik burlaire. |
| buru |
buru 1 iz 1 gizakiaren edo animalien gorputzaren goiko edo aurreko zatia, ahoa eta zentzumenak kokaturik daudena; burua adimenaren iturburutzat hartua; zerbaiten muturra, aurrekoa, goikoa edo nagusia denean; zerbait hasten edo bukatzen den gunea, muturra; buruzagia; buruxka; hainbat landareren hosto zabalek edo atalek osatzen duten bilduma biribil antzekoa; jendeaz, aziendaz mintzatuz, banakoa. (ikus beheko konbinatorian buru izenaren agerraldi maizkoenak). |
| |
4 buru argi ik buruargi. |
| |
5 buru arin ik buruarin. |
| |
7 buru bero ik burubero. |
| |
9 buru-galdu ik burugaldu. |
| |
11 buru-gogor ik burugogor. |
| |
12 buru-gorri ik burugorri. |
| |
13 buru-handi ik buruhandi. |
| |
15 buru-has ik buruhas. |
| |
16 buru haundi ik buruhandi. |
| |
17 buru-hausgarri ik buruhausgarri. |
| |
28 buru-loka ik buruloka. |
| |
29 buru-makur ik burumakur. |
| |
31 buru-soil ik burusoil. |
| |
34 buruz ik buruz. |
| |
35 buru zapi ik buruzapi. |
| |
36 buruz-buruka ik buruz 2. |
| |
37 buruz-buruko ik buruz 3. |
| |
38 buru zuri ik buruzuri. |
| busti |
busti , busti, bustitzen 1 da/du ad ura edo beste isurkari bat zerbaiten azalera itsatsi edo barnera sartu. |
| |
13 oilo busti ik oilobusti. |
| buztan |
buztan 1 iz isatsa, eskuarki lau oinetako animaliena. |
| |
17 miru-buztan ik mirubuztan. |
| dagoeneko |
dagoeneko 1 adlag hitz egiten den mementurako. ik jadanik; honezkero; ordurako; gaurgero. (aditza orainaldian) |
| |
2 (aditza lehenaldian) ik ordurako. |
| damu |
damu 1 iz hobenak errudunarengan edo ezbeharrak pairatzailearengan eragiten duen atsekabea. |
| |
7 damurik ik damurik. |
| dantza |
dantza 1 iz gorputz higidura arin eta kateatuen multzoa, batez ere doinu baten arabera egiten dena; dantzatzea. |
| |
6 dantzan1 adlag ik dantzaka. |
| dar-dar |
dar-dar 1 adlag ikaraz, dardaraz. |
| |
4 dar-dar egin1 ik dardaratu. (pertsonak edo gorputz zatiak) |
| dardaratu |
dardaratu, dadara(tu), dardaratzen 1 da ad dar-dar egin. ik dardarikatu. |
| |
• 2 du ad ik dardararazi. |
| dardarikatu |
dardarikatu, dardarika, dardarikatzen 1 da ad dardaratu. |
| |
• 2 du ad ik dardaratu 2. |
| dedukzio |
dedukzio 1 iz deduzitzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik deduktibo. |
| defentsa |
defentsa 1 iz defendatzea; eraso batetik babestea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik defentsibo. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik defentsibo. |
| dei |
dei 1 iz deitzea; deitzeko hitza edo hotsa. |
| |
10 dei egin1 ik deitu. |
| dekadentzia |
dekadentzia 1 iz gainbehera, bereziki kulturala edo morala. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik dekadente. |
| dekano |
dekano 1 iz unibertsitate fakultate bateko burua. |
| |
3 dekano orde ik dekanorde. |
| delitu |
delitu 1 iz lege haustea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik deliktibo. |
| demografia |
demografia 1 iz giza multzoen estatistika bidezko azterketa; biztanleria. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik demografiko. |
| demokrata |
demokrata 1 izond/iz demokraziaren eta balio demokratikoaren aldekoa. (pertsonei buruz) |
| |
7 sozial-demokrata ik sozialdemokrata. |
| demokrazia |
demokrazia 1 iz aginpidea hiritar guztiek hauteskunde bidez hautatutako ordezkarien eskuetan dagoen gobernu era. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik demokratiko. |
| demonio |
demonio 1 iz deabrua. ik deabru. |
| |
6 (izenondo gisa) ik demontre 3. |
| |
• 8 interj ik demontre. |
| |
9 (galdetzaile baten eskuinean) ik demontre 2. |
| demontre |
demontre 1 interj harridura, haserrea edo kidekoak adierazteko hitza. ik demonio 8. |
| |
2 (galdetzaile baten eskuinean). ik demonio 9. |
| |
3 (izenondo gisa) ik demonio 6. |
| dena |
dena |
| |
1 denetariko ik denetariko. |
| denbora |
denbora 1 iz gauzak gertatzen eta izakiak aldatzen diren bitarte mugagabea. ik aldi. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik tenporal1. |
| denda |
denda 1 iz jendaurreko salmentarako etxe edo lekua. ik saltegi; saltoki. |
| |
11 denda-oste ik dendaoste. |
| |
13 kanpa-denda ik kanpadenda. |
| dentsitate |
dentsitate 1 iz gorputz baten masaren eta bolumenaren arteko erlazioa. |
| |
2 irud/hed ik trinkotasun. |
| deontologia |
deontologia 1 iz etikaren alorra, lanbide bati dagozkion eginbeharrez eta printzipioez ari dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik deontologiko. |
| departamendu |
departamendu 1 iz Frantzia banatzen den administrazio barruti bakoitza, burutzat prefeta duena. |
| |
3 ik departamentu. |
| depresio |
depresio 1 iz gogo beheraldia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik depresibo. |
| |
8 depresio-gune ik depresiogune. |
| deribatu |
deribatu1, deriba(tu), deribatzen 1 da/du ad eratorri. |
| |
3 (matematikan) ik deribatu2. |
| desegoki |
desegoki 1 izond egokia ez dena. |
| |
• 3 (adizlagun edo predikatu gisa) ik desegokiro. |
| deslaitu |
deslaitu, deslai(tu), deslaitzen 1 da ad deslai utzi. |
| |
2 (era burutua izenondo gisa) ik deslai 2. |
| despota |
despota 1 iz ankerkeriaz eta nagusikeriaz agintzen duen pertsona. ik tirano. |
| |
2 (izenondo gisa) ik despotiko. |
| detentzio |
detentzio 1 iz atxilotzea. ik atxiloketa. |
| |
3 detentzio gune ik detentziogune. |
| dialektologia |
dialektologia 1 iz hizkuntzalaritzaren adarra, dialektoak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat dialektologi) ik dialektologiko. |
| dibertigarri |
dibertigarri 1 izond jostagarria, bidertiarazten duena. |
| |
2 (pertsonak) ik jostakin. |
| dibertitu |
dibertitu , diberti, dibertitzen 1 da ad jostatu, ongi pasatu. |
| |
• 2 (du aditz gisa) ik dibertiarazi. |
| dietetika |
dietetika 1 iz medikuntzaren adarra, dietak metabolismoaren aldetik aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik dietetiko. |
| digestio |
digestio 1 iz digeritzea. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik digestibo. |
| diglosia |
diglosia 1 iz elebitasun mota, hizkuntza edo hizkera bat beste baten mendeko gertatzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik diglosiko. |
| diplomazia |
diplomazia 1 iz politikaren adarra, estatuen arteko harremanei dagokiena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat diplomazi) ik diplomatiko. |
| diputatu |
diputatu 1 iz herriak biltzar legegilerako hautaturiko ordezkaria. |
| |
3 (euskal aldundietakoa) ik ahaldun. |
| dir-dir |
dir-dir 1 adlag distiratuz. ik diz-diz. |
| |
2 (izen gisa) ik dirdira. |
| diru |
diru 1 iz salgai trukean edo salgaien balioa gauzatzeko berariaz erabiltzen papera edo metalezko pieza. |
| |
38 esku diru ik eskudiru. |
| diskografia |
diskografia 1 iz diskogintza. |
| |
3 (hitz elkartuetan) ik diskografiko. |
| diskurtso |
diskurtso 1 iz mintzaldia; solasa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik diskurtsibo. |
| distiratsu |
distiratsu 1 izond distiratzen duena, distiraz betea. ik dirdaitsu; dirdiratsu. |
| |
3 (adizlagun edo predikatu gisa) ik distiratsuki. |
| disuasio |
disuasio 1 iz zerbaitetarako asmoa kentzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik disuasorio. |
| diz-diz |
diz-diz 1 adlag distiratzen. ik dir-dir. |
| |
4 diz-dizka ik dizdizka. |
| diziplina |
diziplina 1 iz ordena atxikitzeko arauen multzoa; arau horien araberako jarduera. |
| |
8 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik diziplinario. |
| doble |
doble 1 izond bikoitza; bikoa. |
| |
10 doblezka ik doblezka. |
| dohain |
dohain 1 iz. emaitza, bereziki Jainkoak ematen duena edo naturatik hartzen dena. ik mesede; opari. |
| |
2 ik bertute. |
| dohatsu |
dohatsu 1 izond/iz Jainkoak ematen duen zorion beteaz gozatzen dena. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik dohatsuki. |
| doilor |
doilor 1 izond/iz mesprezua bereganatzen duena, leialtasunik edo esker onik agertzen ez duena. ik bilau; zital. |
| |
5 (adizlagun edo predikatu gisa) ik doilorki |
| doktrina |
doktrina 1 iz ideia-multzo egituratua. |
| |
5 ik dotrina. |
| dokumentazio |
dokumentazio 1 iz dokumentu multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik dokumental. |
| dokumentu |
dokumentu 1 iz zerbait frogatzeko edo zerbaiten berri emateko balio duen agiria. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik dokumental. |
| dorpe |
dorpe 1 izond astuna, latza, zaila, gogorra. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik dorpeki. |
| drama |
drama 1 iz antzezteko idazten den literatura-obra, bereziki gai serioa duena. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik dramatiko. |
| dub |
dub 1 iz reggaetik sorturiko musika estiloa, lehenagoko grabaketen birmoldaketan oinarritzen dena |
| |
3 reggae dub ik reggae 3. |
| duda |
duda 1 iz zerbaiten egiatasun edo ziurtasunaz zalantzatzen denaren, zenbait aukeraren artean norantz makurtu ez dakienaren arima egoera; dudatzea. ik ezbai; zalantza. |
| |
8 duda aldi ik dudaldi. |
| |
9 duda-muda ik duda-muda. |
| ebanjelio |
ebanjelio 1 iz Berri Ona, Jesukristoren ikaskizuna eta legea; Jesukristoren bizitza, mirariak eta ikaskizunak biltzen diren liburuetatik bakoitza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ebanjeliko. |
| eboluzio |
eboluzio 1 iz zerbaiten edo norbaiten bilakaera, egoera batetik eskuarki konplexuagoa den beste baterakoa. |
| |
3 (hitz elkartuetako lehen osagai gisa) ik ebolutibo. |
| edozein |
edozein 1 mugatz dagokion izenaren ezkerrean ezartzen den hitza, honek aditzera ematen dituen zeretako bat, berdin da zein, adierazten duena. ik edozer. (ikuz beheko konbinatorian edozein mugatzailearen agerraldi maizkoenak) |
| |
2 (izenordain gisa) ik nornahi; zeinahi. |
| egia |
egia 1 iz denarekin, izan denarekin edo izango denarekin bat datorren zera; baliorik gorena ematen zaion jakitea; arrazoiaren arabera ezin uka daitekeen esaldia. (ikus beheko konbinatorian egia izenaren agerraldi maizkoenak) |
| |
7 egiazko ik egiazko. |
| egile |
egile 1 iz adierazten dena, eskuarki liburu edo testu bat, egiten duen pertsona. |
| |
8 dekoratu egile ik dekoratugile. |
| |
9 inkesta egile ik inkestagile. |
| |
10 iruzkin egile ik iruzkingile. |
| |
11 mirari egile ik mirarigile. |
| eginkari |
eginkari 1 iz pl obramenduak. |
| |
2 ik egikari. |
| egite |
egite 1 iz egintza. |
| |
5 egitezko ik egitezko. |
| egizale |
egizale ik egiazale. |
| egiztatu |
egiztatu ik egiaztatu. |
| egokera |
egokera 1 iz egoteko era. |
| |
2 ik egoera. |
| egoki |
egoki1 1 izond helburuari dagokiona, aukeran datorrena, nahi edo behar denaren araberakoa. ik eraz; gisako. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik egokiro. |
| egon |
egon, egoten 1 da ad halako egoera iraunkorrean gertatu; zaio ad zerbait edo norbait, adierazten denari egokitzen zaiona izan. (ikus beheko konbinatorian egon aditzaren agerraldi maizkoenak) |
| |
2 dagoeneko ik dagoeneko. |
| egonkortasun |
egonkortasun 1 iz egonkorra denaren nolakotasuna. |
| |
6 ez-egonkortasun ik ezegonkortasun. |
| egun |
egun1 iz 1 Lurrak bere ardatzari buruz bira osoa egiten ematen duen denbora; 24 orduko denbora bitartea, gauerditik gauerdira; adlag gaur. (ikus beheko konbinatorian egun izenaren eta adizlagunaren agerraldi maizkoenak). |
| |
3 egun arte ik eguarte. |
| ekologia |
ekologia 1 iz izaki bizidunak bizi diren inguruneak eta izakion ingurunearekiko harremana aztertzen dituen zientzia. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ekologiko. |
| ekonomia |
ekonomia 1 iz gizartean, ondasunen ekoizte, banatze eta erabiltzeari buruzko gertakariak aztertzen dituen zientzia; ondasunen kudeaketa zuhurra. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat ekonomi) ik ekonomiko. |
| ekonomiko |
ekonomiko 1 iz ekonomiarena, ekonomiari dagokiona. ik ekonomia 3. |
| |
4 sozio-ekonomiko ik sozioekonomiko. |
| ele |
ele 1 iz hitza; hizketa, berriketa; hizkuntza. ik solas. |
| |
10 ele zahar ik elezahar. |
| elektrizitate |
elektrizitate 1 iz energiaren eretako bat, elektroi, protoi eta kidekoen higiduran agerian jartzen dena; zama elektrikoak eragindako gertakarien multzoa; korronte elektrikoa. ik argindar. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik elektriko. |
| elgarretartze |
elgarretartze ik elkarretaratze. |
| eliza |
eliza 1 iz Jesukristoren erlijioari jarraitzen zaizkion sinestunen bilkura; kristautasunaren barnean bereizten diren bilkuretako bakoitza. |
| |
13 eliza gizon ik elizgizon. |
| eliztorre |
eliztorre ik eliza 11. |
| ema |
ema 1 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) |
| |
2 ema-galdu ik emagaldu. |
| emaile |
emaile 1 iz/izond ematen duen pertsona; ematen duena. |
| |
7 berri-emaile ik berriemaile. |
| |
8 boz-emaile ik bozemaile. |
| emakume |
emakume 1 iz sexu emeko pertsona, eskuarki heldua dena. iz emazteki; andre. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik femenino 3. |
| |
4 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa, pertsonaren sexua adierazteko) ik emakumezko. |
| |
9 emakume-zain ik emakumezain. |
| emakumezko |
emakumezko 1 izlag sexu emekoa. ik emezko. |
| |
4 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa, pertsonaren sexua adierazteko) ik emakume 4. |
| emazte |
emazte iz 1 senarrari buruz, harekin ezkondua dagoen emakumea. |
| |
7 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa, pertsonaren sexua adierazteko) ik emakumezko. |
| emir |
emir 1 iz musulman herrietan, agintaria, printzea. |
| |
3 emir herri ik emirerri. |
| emozio |
emozio 1 iz barne asaldua, sentimen, oroitzapen, grina edo kideko batek eragina, zurbiltze edo gorritzea, bihotz taupaden lastertzea, ikara edo bestelako ondorio nabariren bat dakarrena. ik zirrara. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa ) ik emozional. |
| energia |
energia 1 iz sistema batek lan bat egiteko edo ingurunean aldaketak eragiteko duen gaitasuna. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, orobat energi) ik energetiko. |
| enpleatueria |
enpleatueria ik enplegatueria. |
| enpresa |
enpresa 1 iz ondasunak edo zerbitzuak ekoizten dituen merkataritza elkartea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik enpresarial. |
| |
6 enpresa buru ik enpresaburu. |
| entseiu |
entseiu 1 iz entsegua, saioa. ik entsegu. |
| |
3 (errugbian) ik entsegu 5. |
| entzun |
entzun , entzun, entzuten 1 du ad entzumenaren bidez sumatu. ik aditu. |
| |
5 entzunezko ik entzunezko. |
| epai |
epai1 1 iz epaile edo epaimahai batek adieraziriko erabakia. |
| |
7 epai-mahai ik epaimahai. |
| epai |
epai2 1 iz ebakitzea. |
| |
7 epai gela ik epaigela. |
| epidemiologia |
epidemiologia 1 iz epidemien azterketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik epidemiologiko. |
| eragile |
eragile izond 1 eragiten duena; nahi edo espero den ondorioa lortzen duena. ik eragingarri. |
| |
8 lo-eragile ik loeragile. |
| eragozgarri |
eragozgarri 1 iz eragozpena. |
| |
2 (izenondo gisa) ik eragozle. |
| erdain |
erdain ik erdaindu 3. |
| ergel |
ergel 1 izond/iz zentzu edo adimen txikikoa, zentzugabeki mintzatzen edo aritzen dena. ik burugabe; zozo. ant zuhur. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik ergelki. |
| eri |
eri2 1 iz hatza. |
| |
5 (luzera neurri gisa) ik hazbete. |
| erliebe |
erliebe 1 iz azalera batean gertatzen diren garaieren arteko aldeak. |
| |
6 baxu-erliebe ik baxuerliebe. |
| |
7 behe-erliebe ik behe 19. |
| erloju |
erloju 1 iz denbora neurtzen eta ordua adierazten duen tresna. ik ordulari. |
| |
8 erlojupeko ik erlojupeko. |
| ernaldu |
ernaldu, ernal(du), ernaltzen 1 du ad arraren haziak emearengan izaki berri bat sorrarazi. |
| |
5 irud/hed ik ernatu. |
| ero |
ero izond/iz 1 pertsonez mintzatuz, zentzua galdu duena; gauzez mintzatuz, zentzu edo neurri gutxi adierazten duena. ik zoro; ergel. ant zuhur. (pertsonez mintzatuz) |
| |
12 ero etxe ik eroetxe. |
| erraz |
erraz 1 izond neke edo lan gutxiz egiten edo lortzen dena. |
| |
6 (adizlagun gisa) ik errazki. |
| erregetxo |
erregetxo 1 iz adkor errege xumea. |
| |
3 basa erregetxo ik basaerregetxo. |
| erregio |
erregio 1 iz eskualdea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik erregional. |
| errenazimentu |
errenazimentu iz 1 antzinateko Grezia eta Erroma erredutzat hartuz XV. eta XVI. mendeetan gertatu zen ideien eta arteen eraberritzea. ik pizkunde 5; berpizkunde 4. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik errenazentista. |
| errepresentazino |
errepresentazino ik errepresentazio. |
| erretorika |
erretorika 1 iz ongi hitz egiteko edo idazteko antzea edo erregla multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik erretoriko. |
| errotagile |
errotagile 1 iz gurpilgilea. |
| |
2 ik haize 6. |
| errugbi |
errugbi 1 iz futbolaren antzeko kirola, hamabost laguneko bi talderen artean eskuez eta oinez baliatuz eta baloi arrauzkara batekin jokatzen dena. |
| |
3 errugbi zale ik errugbizale. |
| ertz |
ertz 1 iz gauza lau bat bukatzen den aldea. ik hegi; bazter. |
| |
4 zeru ertz ik zeruertz. |
| eskarpiñ |
eskarpiñ ik eskarpin. |
| eskeko |
eskeko 1 iz eskalea. |
| |
3 (izenlagun gisa) ik eske1 2. |
| esku |
esku 1 iz giza besoaren amaiera zatia, ukitzeko eta hartzeko erabiltzen dena, bost hatz dituena; zenbait animaliaren kideko organoa, bereziki hatz bat besteen aurrez aurre jar dezaketenena; boterea, aginpidea, ahalmena; paret edo kidekoei ematen zion pintura edo kidekoen kapa. (ikus beheko konbinatorian esku hitzaren agerraldi maizkoenak) |
| |
10b esku lan ik eskulan. |
| |
11a esku orga ik eskorga. |
| |
20 eskuzko ik eskuzko. |
| eskualde |
eskualde 1 iz ezaugarri edo irizpide jakin batzuen arabera batasuna agertzen duen lurralde edo espazio hedadura; zerbaiten zatia. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik erregional. |
| eskuin |
eskuin iz 1 so egilearen bihotzaz bestaldeko aldea. ant ezker. |
| |
8 eskuin alde ik eskuinalde. |
| espartiñ |
espartiñ ik espartin. |
| espiritu |
espiritu 1 iz gorputz edo materiarik ez duen gai edo izakia. ik gogo. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik espiritual. |
| estimu |
estimu 1 norbaitekiko xamurtasunezko sentimena. |
| |
5 auto-estimu ik autoestimu. |
| etxe |
etxe 1 iz gizakia bizitzeko prestatzen den eraikina; etxebizitza. ik bizitetxe. (ikus beheko konbinatorian etxe hitzaren agerraldi maizkoenak). |
| |
4 etxe gain ik etxegain. |
| |
8 etxeko andre ik etxekoandre. |
| etzan |
etzan, etzaten 1 da ad ohe edo kideko baten gainean nork bere burua ipini, eskuarki atseden hartzeko edo lo egiteko. |
| |
8 (norbaitekin, sexu harremana gauzatzeko) ik oheratu 2. |
| ez |
ez adlag 1 ezezko esaldi baten ordain den adizlaguna, galdera bati erantzutean erabiltzen dena. (ikus beheko konbinatorian ez adizlagunaren agerraldi maizkoenak). |
| |
6 ezagatik ik ezagatik. |
| ezker |
ezker 1 iz bihotza dagoen aldea. ant. eskuin. |
| |
9 ezker alde ik ezkerralde. |
| ezkon |
ezkon |
| |
2a ezkon arreba ik ezkonarreba. |
| |
2b ezkon ahizpa ik ezkonahizpa. |
| |
50 ezkon sari ik ezkonsari. |
| ezkondu |
ezkondu 1 da ad ezkontzaren bidez elkartu. |
| |
2 du ad ik ezkonarazi. |
| ezuste |
ezuste 1 iz ustekabea. |
| |
5 ezustezko iz ik ezusteko. |
| familia |
familia 1 iz gurasoak eta seme-alabak; ahaidetasun hurbileko kideen multzoa. ik sendi1. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat famili g.er.) ik familiar. |
| farmakologia |
farmakologia 1 iz sendagaiak aztertzen dituen jakintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik farmakologiko. |
| farmazia |
farmazia 1 iz sendagaiak prestatzen eta saltzen diren denda. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik farmazeutiko 3. |
| fenomeno |
fenomeno 1 iz izadian gertatzen den zernahi gauza, giza oharmenari agertzen zaion zernahi gauza. ik gertakari. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik fenomeniko. |
| festa |
festa 1 iz jaia, bereziki jostatzeko, alaitzeko, atsegin hartzeko egiten dena. ik besta. |
| |
11 festagune ik festagune. |
| fidatu |
fidatu, fida, fidatzen 1 da ad uste ona izan. (-z atzikiaz) |
| |
7 fidatzeko ik fidagarri. |
| film |
film 1 iz zinema-lana. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik filmiko. |
| filologia |
filologia 1 iz hizkuntzak testu azterketaren bidez ikertzen dituen jakintza. ik hizkuntzalaritza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat filologi) ik filologiko. |
| filosofia |
filosofia 1 iz gertakarien lehen oinarriez edo izadiaren funtsezko nolakotasunaz ahalik eta orokorkiena jabetzea helburutzat duen jakintza; delako jakintzari buruzko gogoeta egituratuen multzoa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat filosofi) ik filosofiko. |
| final |
final 1 iz lehiaketa bateko azken partida edo norgehiagoka. |
| |
3 final aurreko ik finalaurreko. |
| finantza |
finantza 1 iz pl Estatuaren hartzeen eta gastuen multzoa; Estatuaren jarduera diru alorrean. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik finantzario; finantziero. |
| fisika |
fisika 1 iz gorputzen egoera edo higidura aldatzen duten legeak aztertzen dituen zientzia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik fisiko. |
| fisiologia |
fisiologia 1 iz izaki bizidunen organo eta ehunen berezko betekizunak aztertzen dituen jakintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik fisiologiko. |
| fokatu |
fokatu, foka(tu), fokatzen 1 du ad fokua doitu. ik enfokatu. |
| |
3 irud ik fokalizatu. |
| foku |
foku 1 iz proiektorea, argi bizia. |
| |
6 foku luzera ik distantzia 6. |
| folk |
folk 1 iz folklorean oinarrituriko musika. |
| |
2 pounk-folk ik punk 6. |
| fonema |
fonema 1 iz hizkuntza baten hots sistemaren barnean berezi eta bereizgarri gertatzen diren banakoetako bakoitza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik fonemiko; fonologiko. |
| fonologia |
fonologia 1 iz hizkuntzalaritzaren adarra, hizkuntza hotsak ez berez, baizik hizkuntzan zertzen dituzten betekizunen ikuspuntutik aztertzen dituena. ik fonetika. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik fonologiko. |
| foru |
foru1 1 iz lurralde bateko ohiko zuzenbidea biltzen zuen legedia. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik foral. |
| fotogenia |
fotogenia 1 iz argazkietan efektu ona eragiteko nolakotasuna. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik fotogeniko. |
| fraide |
fraide 1 iz erlijio ordena batean (Jesusen Lagundian izan ezik) profesa egin duen gizonezkoa. ik erlijioso; lekaide; moja; elizgizon; ik orobat fraile. |
| |
6 fraide etxe ik fraidetxe. |
| freskatu |
freskatu , freska, freskatzen 1 du ad fresko jarri; bero gehiegia ibitu. |
| |
3 irud (oroitzapenak eta) ik freskaberritu. |
| funtzio |
funtzio 1 iz jendaurreko emankizuna. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik funtzional. |
| furia |
furia 1 iz haserre bizia. |
| |
3 furi-furian ik puri-purian. |
| gai |
gai 1 iz gauzak osatzen dituzten materia-motetako bakoitza. ik substantzia. |
| |
9 gai izan1 (bizidunak) ik gauza 9. |
| gainalde |
gainalde 1 iz gaineko aldea. ik gain 2. |
| |
4 (itsasontzietakoa) ik kubierta. |
| gainbehera |
gainbehera 1 iz malda behera. |
| |
• 5 adlag ik gain 4 |
| |
6 gainbeheran ik gain 5. |
| gainditu |
gainditu , gaindi(tu), gainditzen 1 du ad atzean utzi edo gaina hartu; beste bat baino handiagoa edo hobea izan. ik gaindu 2. |
| |
3 ezin gaindituzko ik gaindiezin. |
| gainka |
gainka |
| |
1 elkar gainka ik elkargainka. |
| gaitz |
gaitz 1 iz eritasuna. |
| |
10 gaitzeko ik gaitzeko. |
| gaixo |
gaixo 1 izond/iz gaitzen bat duena. ik eri1 . |
| |
5 (predikatu gisa) ik gaixorik. |
| gako |
gako 1 iz giltza. |
| |
4 izond ik kako 9. |
| |
5 gako orratz ik kakorratz. |
| galdeketa |
galdeketa 1 iz poliziak edo jujeak gorabeheraren bat argitzeko egiten duen galdera-sorta. ik itaunketa. |
| |
6 herri galdeketa ik herri 14. |
| gallego |
gallego interj (irain hitza) ik galego. |
| galtza |
galtza 1 iz pl gorputza gerritik behera eta bi zangoak banaka estaltzen dituen janzia. ik praka. |
| |
5 azpiko galtza pl ik galtzazpi. |
| |
10 galtza-gorri ik galtzagorri. |
| |
11 galtza-mantal ik galtzamantal. |
| galtzerdi |
galtzerdi 1 iz oina eta zangoa belauneraino estaltzen dituen jantzia. |
| |
4 gerrirainoko galtzerdi ik kulero 3; leotardo. |
| ganbara |
ganbara iz 1 baserrietan, teilatupeko solairua, batez ere aletegi gisa erabiltzen dena. ik txapitula. |
| |
6 ik ganbera 3. |
| ganbera |
ganbera iz 1 hainbat erakunde motaren izena. |
| |
7 gas ganbera ik kamera 5. |
| gandu |
gandu 1 iz behe laino mehea. |
| |
3 hed ik lauso. |
| garbi |
garbi izond 1 zikintasunik, eranskinik, nahasterik, hutsik gabea. |
| |
13 garbi-ontzi ik garbiontzi. |
| garbitu |
garbitu , garbi(tu), garbitzen 1 du ad zikintasuna edo lohitasuna kendu; kendu. ik xahutu; ikuzi; araztu; txukundu. ant zikindu. (gorputzeko atalak) |
| |
13 (era burutua izen gisa) ik garbitualdi. |
| garden |
garden izond 1 argia igarotzen eta atzean dauden gauzakiak garbi ikusten uzten duena. |
| |
5 (izen gisa) ik gardentasun. |
| gari |
gari iz 1 lastodunen familiako landarea, elikaduran erabiltzeko lantzen den laborea (Triticum aestivum). |
| |
16 gari sail ik garitza. |
| |
17 gari soro ik galsoro. |
| |
22 gari zuri ik garizuri. |
| garraio |
garraio iz 1 garraiatzea. |
| |
11 garraio ontzi ik garraiontzi. |
| garun |
garun 1 iz burmuina. (singularrean) |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik zerebral. |
| gas |
gas 1 iz ohiko egoeran etengabe hedatzeko tasuna duen gorputza edo gaia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik gaseoso. |
| |
6 gas ganbera ik kamera 5. |
| gastronomia |
gastronomia 1 iz sukaldaritza. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik gastronomiko. |
| gatz |
gatz 1 iz gai zuria, xehakorra, urkorra, ahogozo minekoa, janariak ontzeko edo usteldu gabe atxikitzeko erabiltzen dena. |
| |
8 gatz harri ik gatzarri. |
| gau |
gau 1 iz eguzkiaren sarreratik irteerara hedatzen den denbora bitartea; egunaren zati iluna. |
| |
12 gau giro ik gauaro. |
| |
16a gau poluzio ik poluzio 4. |
| |
19 gauaren erdi ik gauerdi. |
| |
20 gauazko lan ik kontrabando. |
| gauza |
gauza 1 iz edozein eratako izatea duen eta izaki banako edo berezitzat hartua izan daitekeen zernahi. |
| |
9 gauza izan (norbait) ik gai 9. |
| gazte |
gazte izond 1 pertsonez mintzatuz, gaztaroan dagoena. |
| |
13 gazterik ik gazterik. |
| gaztigu |
gaztigu2 iz 1 zigorra. ik kastigu. |
| |
2 gaztigu ostiko (errugbian) ik zigor 16. |
| gehigarri |
gehigarri 1 izond gehitzen dena. |
| |
3 (izen gisa) ik eranskin. |
| gela |
gela 1 iz bizitegi bat banatzen den zatietako bakoitza. |
| |
11 lo-gela ik logela. |
| geldi |
geldi 1 izond higidurarik gabea. |
| |
15 kamera geldian ik geldo 7. |
| geldiketa |
geldiketa 1 iz gelditzea. |
| |
2 (atezainak futbolean eta kidekoetan) ik gelditu 7. |
| gelditu |
gelditu, geldi, gelditzen 1 da-du ad zebilena edo higitzen zena gehiago ez ibili; ibili edo higi dadin eragotzi. ik geratu; baratu. |
| |
7 (era burutua izen gisa) ik geldiketa. |
| geldo |
geldo 1 izond geldia; bizitasunik, indarrik gabea. |
| |
5 (gasez bakunez mintzatuz) ik noble 5. |
| gene |
gene 1 iz ondoretasun genetikoa dakarren kromosoma-osagaia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagarri gisa) ik geniko; genetiko. |
| |
5 gene terapia ik geniko 2. |
| genealogia |
genealogia 1 iz pertsona baten arbasoen multzoa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik genealogiko. |
| genetika |
genetika iz 1 biologiaren adarra, geneak eta ondoretasunaren legeak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik genetiko. |
| geniko |
geniko 1 izond geneari edo geneei dagokiena. ik gene 2. |
| |
2 terapia geniko ik gene 5. |
| genoma |
genoma iz 1 zelula baten kromosoma bikoteen kopurua, espezie bakoitzaren ezaugarria dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik genomiko. |
| genozidio |
genozidio 1 iz gizarte talde baten suntsiketa sistematiko eta berarizakoa, erlijio, arraza edo politika arrazoiengatik. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik genozida 2. |
| geofisika |
geofisika 1 iz geologiaren atala, Lurraren alde fisikoa aztertzen duena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik geofisiko. |
| geografia |
geografia iz 1 Lurraren azalean gertatzen diren izadi, biologia eta giza gertakariak aztertzen dituen jakintza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik geografiko. |
| geologia |
geologia iz 1 Lurraren historiaz, eraketaz eta egituraz aritzen den jakintza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik geologiko. |
| geometria |
geometria 1 iz matematikaren adarra, puntuen, lerroen eta gainaldeen tasun, erlazio eta neurketez aritzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik geometriko. |
| geraleku |
geraleku 1 iz geldilekua. |
| |
2 (autobus, tranbia eta taxiena) ik geltoki. |
| geratu |
geratu, gera, geratzen 1 da/du ad gelditu. (higitzen ari dena) |
| |
5 (zati bat-edo kendu ondoren) ik gelditu 5. |
| geriatria |
geriatria 1 iz medikuntzaren adarra, zahartzaroko eritasunak eta sendabideak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik geriatriko. |
| gerla |
gerla 1 iz gerra. ik guda. |
| |
4 gerla piztu ik gerra 7. |
| |
5 mundu gerla ik gerra 8. |
| gerontologia |
gerontologia 1 iz giza zahartzaroari dagozkion zertzeladen azterketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik gerontologiko. |
| gerra |
gerra iz 1 bi herri edo estaturen, edo gehiagoren, arteko arma bidezko borroka. ik gerla; guda. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik beliko. |
| |
7 gerra piztu ik gerla 4. |
| |
8 mundu gerra ik gerla 5. |
| gerri |
gerri 1 iz giza gorputzaren enborreko zati estuena, bularraldearen eta sabelaldearen artekoa. |
| |
9 gerri txori ik gerritxori. |
| gezur |
gezur 1 iz egiaren kontra ohartuki esaten den gauza. |
| |
18 gezur-ontzi ik gezurrontzi. |
| giltza |
giltza 1 iz sarraila batean, irekitzeko edo ixteko sartzen den gailu horzduna. ik gako. |
| |
15 giltza eman2 (mekanismo bati) ik korda 8. |
| giltzape |
giltzape 1 iz adkor espetxea, kartzela. |
| |
3 giltzapeko izlag ik giltzapeko. |
| gimnasia |
gimnasia 1 iz gimnastika, soinketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik gimnastiko. |
| gimnastika |
gimnastika 1 iz gorputza indartzea eta zailtzea helburu duten ariketa fisikoen multzoa. ik soinketa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik gimnastiko. |
| ginekologia |
ginekologia 1 iz medikuntzaren adarra, emakumeari dagozkion eritasunez aritzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ginekologiko. |
| giza |
giza 1 iz (adiera guztietan, hitz elkartuetan lehen osagai gisa) gizakiarena, gizakiari dagokiona. ik humano. |
| |
18 giza talde ik gizalde. |
| gizaki |
gizaki 1 iz giza arrazako banakoa, arra nahiz emea. ik gizon. (generiko gisa) |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik humano. |
| gizarte |
gizarte 1 iz giza lagunartea, gizadia erkidegotzat hartua; lege eta erakunde beren azpian bizi den gizaki multzo iraunkorra. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sozial. |
| glotis |
glotis 1 iz laringeko goi irekidura, ahots harien artekoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik glotal. |
| gogo |
gogo 1 iz giza buru-ahalmenen egoitza edo iturburutzat hartzen den zera. ik arima. |
| |
12b gogo bahitze ik estasi. |
| |
28 gogoz kontra ik gogoz 8. |
| |
29 gogoz kontrako ik gogoz 9. |
| gogor |
gogor 1 izond sakadurari amore ematen ez diona, nekez marratzen edo ebakitzen dena. ant bigun. |
| |
• 7 (-en atzizkizren eskuinean izen gisa) ik gogortasun. |
| goi |
goi 1 izond garaia, altua. |
| |
21 goi ardura ik probidentzia. |
| |
28 goi asmo ik goiasmotsu |
| |
100 goi komisario1 ik komisionatu 2. |
| |
100b goi komisario2 ik komisionatu 3. |
| |
102 goi komisionatu1 ik komisario 7. |
| |
128 goi ordoki ik altiplano. |
| |
167 goitiko ik goitiko. |
| goiz |
goiz2 1 iz egunsentitik eguerdira arteko denbora bitartea. |
| |
8 goiz oroz ik goizero. |
| golko |
golko (orobat G larriz) 1 iz bi lurmuturren arteko itsas zatia. |
| |
4 ik kolko. |
| gorantza |
gorantza 1 iz gora egitea. |
| |
3 ik gorantz. |
| gorde |
gorde, gordetzen 1 du ad toki estalian jarri. ik altxatu. |
| |
8b gordean ik gordean. |
| gordin |
gordin 1 izond egosi edo erre gabea. |
| |
9 (adizlagun gisa) ik gordinki. |
| gorputz |
gorputz 1 iz izaki bizidunen materiazko osagarria. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik korporal. |
| |
21 gorputza eman ik gorpuztu. |
| gorri |
gorri 1 izond/iz odolaren, mitxoletaren kolorekoa, ostadarraren lehen zerrendako kolorekoa. |
| |
30 ume gorri ik umegorri. |
| gosta |
gosta |
| |
2 gostaia ik gostatu 2. |
| gotor |
gotor 1 izond gogorra, sendoa. |
| |
6 (adizlagun gisa) ik gotorki. |
| goxo |
goxo 1 izond adkor gozoa. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik goxoki1. |
| gozatu |
gozatu , goza, gozatzen 1 du ad zerbaitek eskaintzen duen atseginaz jabetu. ik goxatu. |
| |
10 (musika-tresna bat) ik afinatu. |
| gozoki |
gozoki1 1 iz tamaina txikiko gauza gozoa, azukre urtuz edo txokolatez egina. ik goxoki2. |
| |
6 gozoki denda ik gozotegi. |
| grabitate |
grabitate 1 iz lurrak gorputzetan eragiten duen erakar-indarra. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik grabitatorio. |
| grabitazio |
grabitazio iz gorputzen eta bereziki argizagien arteko elkar erakarmen unibertsala. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik grabitazional. |
| gradu |
gradu 1 iz maila. |
| |
3 (armadan) ik graduazio. |
| grafologia |
grafologia 1 iz norbaiten izaera haren idazkeraren bidez ikertzeko artea. |
| |
2 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa) ik grafologiko. |
| gramatika |
gramatika 1 iz hizkuntza jakin baten osagaien (hotsen, formen, joskeren) azterketa eta azalpena. ik hizkuntzalaritza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik gramatikal. |
| gu |
gu 1 izord pluraleko lehen pertsonaren izenordaina, hitz egiten ari direnak adierazten dituena. ik geu. (ikus beheko konbinatorian gu izenordainaren agerraldi maizkoenak). |
| |
2 (izen gisa) iz ik ni 2. |
| guardia |
guardia 1 iz zaintzaletza talde bateko kide den pertsona armaduna. ik guarda. |
| |
9 Guardia Nazional ik guarda 7. |
| guda |
guda 1 iz gerra. |
| |
7 guda zelai ik gudu 12. |
| gudu |
gudu 1 iz armazko borrokaldia. ik guduka1; bataila. |
| |
10 gudu lerro ik fronte; guda 4. |
| gune |
gune 1 iz tokia, aldea. |
| |
9 jai gune ik jaigune. |
| |
11 merkataritza gune ik saltokigune. |
| |
12 web-gune ik webgune. |
| gupidagabe |
gupidagabe 1 izond |
| |
2 (adizlagun gisa) ik gupidagabeki. |
| gura |
gura 1 iz nahia. |
| |
9 jakin gura ik jakingura. |
| hainbat |
hainbat zenbtz hainbeste. (ikus beheko konbinatorian hainbat zenbatzailearen agerraldi maizkoenak) |
| |
1 hainbateko ik hainbateko. |
| hanka |
hanka 1 iz zangoa; oina. |
| |
12 hanka azpi ik hankazpi. |
| |
27a hanka-traba ik hankatraba. |
| hari |
hari 1 iz lihoz edo beste gai izpitsuren batez osatutako izpia edo izpi multzo bihurritua, luzea, mehea eta malgua. |
| |
8 (musika-tresnetan) ik korda 5; soka 8. |
| |
21 hari izpi ik harizpi. |
| harmaila |
harmaila 1 iz harrizko maila edo jarleku modukoa. |
| |
3 pl ik harmailadi. |
| harri |
harri 1 iz mea materia gotorra, lurrazalean masa trinkoetan aurkitzen dena. |
| |
27 harri-erauntsi ik beherago 33; ik harriabar. |
| harrigarri |
harrigarri 1 izond harritzen duena, harrimena sortzen duena. |
| |
7 (adizlagun gisa) ik harrigarriro; harrigarriki. |
| harrobi |
harrobi 1 iz harria ateratzen den tokia. |
| |
5 irud (pertsonei buruz) ik haztegi 2. |
| hauspotu |
hauspotu, hauspo(tu), hauspotzen 1 du ad hauspoa eman. |
| |
2 irud ik akuilatu. |
| hautatzaile |
hautatzaile 1 iz (zerbait) hautatzen duen pertsona. |
| |
2 (futbol talde batena) ik selekzionatzaile. |
| hazka |
hazka 1 adlag hatz eginez. |
| |
3 lau hazka ik lauhazka. |
| hegal |
hegal 1 iz hegoa, hegan egiteko organoa. |
| |
18 hegal pibot ik pibot 2. |
| hegats |
hegats 1 iz goi luma. |
| |
4 ik hegatz. |
| hegemonia |
hegemonia 1 iz nagusitasuna, nagusigoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat hegemoni) ik hegemoniko. |
| hego |
hego2 1 iz hegoaldetik datorren haize beroa. |
| |
3 (leku izen baten eskuinean) ik hegoalde 2. |
| hegoalde |
hegoalde 1 iz ostertzeko lau puntu nagusietako bat, eguzkia eguerdian dagoen aldeari dagokiona. |
| |
3 (leku izen baten eskuinean) ik hego1 3. |
| heldu |
heldu , hel, heltzen 1 da ad iritsi. ik ailegatu. |
| |
9 ik ekin1. |
| herabe |
herabe 1 izond lotsak, nagitasunak, beldurrak edo gogaitasunak eraginik, gogorik edo adorerik agertzen ez duena. |
| |
• 5 adlag ik herabeki. |
| heriotza |
heriotza 1 iz biziaren etena; giza bizitzaren bukaera, hiltzea. |
| |
3 (izaki eragiletzat harturik) ik herio. |
| heroi |
heroi 1 iz (eskuarki gizonezkoez mintzatuz) Jainko eta gizaki baten semea edo alaba; pertsona bikaina eta bere egitandiengatik ospetsua; gerran edo, egitandi bat burutu duen pertsona. ik heroina2. |
| |
3 (emakumezkoa) ik heroina2. |
| herri |
herri 1 iz hainbat ohitura eta erakunde partekatzen dituzten gizakien multzoa, eskuarki lurralde jakin batean eta erkidegoan bizi dena. |
| |
3 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa) ik publiko. |
| |
12 herri arteko ik herriarteko. |
| |
20 herri lan2 ik auzolan. |
| herritar |
herritar 1 iz norbaiti buruz, bere herrikoa dena. (zentzu politikoan) |
| |
• 5 izond ik herri 2; herrikoi. |
| hertsi |
hertsi1, hersten 1 du ad (orobat herstu) itxi. |
| |
2 herstear ik herstear. |
| hezi |
hezi , hez, hezten 1 du ad gizakia, bere ahalmenak garatuz eta gizabidea erakutsiz, gizartean bizitzeko prestatu eta gaitu. ik hazi1. |
| |
2 (animaliak) ik bezatu. |
| hezur |
hezur 1 iz ornodunen hezurtza osatzen duten atal gogor eta zurrunetako bakoitza. |
| |
12 bizkar hezur ik bizkarrezur. |
| hi |
hi 1 izord singularreko bigarren pertsonaren izenordaina, hitz egiten ari denak aurrean duen entzulea adierazten duena. ik heu. |
| |
2 (deiki gisa) ik motel2; tio. |
| hidrologia |
hidrologia 1 iz lur planetako urak eta beren propietateak aztertzen dituen zientzia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hidrologiko. |
| hierarkia |
hierarkia 1 iz erakunde baten mailakako antolaketa; multzo baten osagaien mailakako hurrenkera. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hierarkiko. |
| higiene |
higiene 1 iz osasuna zaintzeko eta hobetzeko hatsapen eta ariketen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik higieniko. |
| higiezin |
higiezin 1 izond ezin higituzkoa. |
| |
2 (ekonomian) ik higigarri. |
| higigarri |
higigarri 1 izond higi daitekeena. ik mugigarri. |
| |
2 (ekonomian) ik higiezin. |
| hil |
hil1, hiltzen 1 da ad bizitzetik gelditu, bizitzeari utzi. |
| |
10 (era burutua izen gisa) ik hildako 2. |
| |
47 hil kutxa ik hilkutxa. |
| hileta |
hileta 1 iz hilaren alde egiten zen ospakizuna edo elizkizuna. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik funebre. |
| hilotz |
hilotz 1 iz gorputz hila, eskuarki gizakiarena. ik gorpu; hiliki. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik hil1 35. |
| hipnosi |
hipnosi 1 iz lo antzeko egoera, hipnotismoz eragina. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hipnotiko. |
| hipoteka |
hipoteka 1 iz diru zor bat kitatuko dela bermatzen duen kontratua, ondasun higiezinen gainean ezartzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hipotekario. |
| hipotesi |
hipotesi 1 iz zerbait azaltzeko edo frogatzeko abiapuntutzat hartzen den behin-behineko baiezpena, gerora egiaztatu behar dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hipotetiko. |
| hiri |
hiri 1 iz etxe eta eraikuntzen multzo egituratua, eskuarki aski handia denean. ik hirixka; herri 7. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hiritar 6; urbano. |
| hirigintza |
hirigintza 1 iz hiri plangintza, hiriak biztanleen beharretara egokitzeko bideen multzoa; plangintza eta bide horien azterketa. ik urbanismo. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik urbanistiko. |
| histeria |
histeria 1 iz nerbioen eritasuna, zirrara gorabeherak izatea, sentimenak ezkutatzea, arazo fisikoak, etab. ezaugarri dituena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik histeriko. |
| historia |
historia 1 iz iraganaldiko gertaera gogoangarrien ezagutza edo kontakizuna; horrela kontaturiko gertaerak. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik historiko. |
| hitz |
hitz 1 iz hizkuntza batean, berezko esanahia duen hots edo hots multzo txikienetako bakoitza; multzo horren adierazpide idatzia; hitz egitea; esaten dena. |
| |
27 hitz eman ik hitzeman. |
| hitzondo |
hitzondo 1 iz hitzatzea. |
| |
3 ik hitz 11. |
| hizkuntza |
hizkuntza 1 iz giza talde batek elkarrekin komunikatzeko duen hitzezko adierazpidea. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik linguistiko. |
| |
6 irud/hed ik mintzaira 2. |
| hiztegi |
hiztegi 1 iz hurrenkera jakin baten (eskuarki alfabeto hurrenkeraren) arabera sailkaturiko hitz bilduma. ik izendegi; lexiko. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik lexikografiko. |
| hiztegigintza |
hiztegigintza 1 iz hiztegiak egiteko antzea, hitzen biltze, sailkatze eta azterketa. ik lexikografia; lexikologia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik lexikografiko. |
| hobe |
hobe 1 izond on izenondoak -ago erkaketa atzizkia lotzen zaionean hartzen duena era. ik hobeto. |
| |
6 hobexe ik hobexe. |
| hobeki |
hobeki 1 adlag ongi adizlagunak -ago erkaketa atzizkia lotzen zaionean hartzen duena era. ik hobeto; hobe. |
| |
6 hobekixe ik hobekixe. |
| hobeto |
hobeto 1 adlag ongi adizlagunak -ago erkaketa atzizkia lotzen zaionean hartzen duena era. ik hobeki; hobe. |
| |
3 hobetoxe ik hobetoxe. |
| homofobia |
homofobia iz homosexualenganako ezinikusia. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik homofobiko. |
| hori |
hori1 erak |
| |
3 horregatik ik horregatik. |
| horma |
horma1 1 iz pareta, eskuarki lodia. |
| |
14 horma-txori ik hormatxori. |
| hormona |
hormona 1 iz guruin bati darion gaia, ehun edo organo jakin batean eragin jakin bat duena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik hormonal. |
| hornidura |
hornidura 1 iz hornitzea; zerbait edo norbait hornitzeko gauza multzoa. ik ostilamendu. |
| |
5 hornidura gune ik anoa gune. |
| |
6 hornidura postu ik anoa postu. |
| hortz |
hortz 1 iz gizakiagan eta animalia askotan, goiko eta beheko barailen ertzean ezarritako atal gogor eta zurixka bakoitza. ik ebakortz; letagin; hagin1. |
| |
10 hiru-hortzeko ik hiruhortzeko. |
| |
18 hortz-orde ik hortzorde. |
| hots |
hots 1 iz dardaratzen den gauzaki batek airean sortzen duen bibrazio multzoa, entzumenari eragiten diona. ik zarata; azantz; herots; soinu. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, hizkuntzalaritzan) ik akustiko; fonetiko; foniko. |
| hotz |
hotz 1 iz berorik eza; giza gorputzarena baino tenperatura nabarmen apalagoak eragiten duen sentipena. |
| |
• 8 adlag ik hozki1. |
| |
15 hotz-bero2 ik hozbero. |
| hoztasun |
hoztasun 1 iz hotz denaren nolakotasuna, hotz dagoenaren egoera. |
| |
2 irud ik hotz 5. |
| hoztu |
hoztu, hotz/hoztu, hozten 1 da/du ad hotzago bihurtu, (zerbaiten) tenperatura jaitsi. |
| |
2 irud ik hotz 4. |
| hurbil |
hurbil 1 adlag txikitzat jotzen den distantzia batera. ik hur2; hurren; gertu1 2. |
| |
3 (zenbaki eta kopuruekin) ik hurran 2. |
| hurran |
hurran 1 adlag hurbil, gertu. |
| |
2 (zenbaki eta kopuruekin) ik hurbil 3. |
| huts |
huts1 1 iz lege, arau edo eginbide bat ez betetzea; ez betetze horren ondorioa. ik hutsegite. |
| |
15 huts-etsi ik hutsetsi. |
| huts |
huts3 1 iz materia gabezia; materiarik gabeko gunea. ik hutsune 1; hutsarte 4. |
| |
6 ik zero. |
| ibai |
ibai 1 iz berezko ur-lasterra, aski handia, itsasora edo beste ibai batera doana. |
| |
9 ibai aho ik bokale. |
| ibar |
ibar 1 iz bi mendialderen arteko tarte aski luzea. ik haran. |
| |
6 ibar alde ik ibarralde. |
| ibili |
ibili, ibil, ibiltzen 1 da ad gorputzaren zatiren batek beti lurra ukitzen duela higitu. |
| |
• 8 du ad ik korritu1 2. |
| idatzi |
idatzi,idatz, idazten 1 du ad zerbait ikurren bidez paperean edo kideko gairen batean irudikatu; bereziki, hitzak letren bidez irudikatu. ik izkiriatu. |
| |
6 (era burutua izen gisa) ik idazki. |
| |
11 idazteko makina ik idazmakina. |
| identitate |
identitate 1 iz nor izateko zertzelada. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik identitario. |
| ideologia |
ideologia 1 iz garai, gizarte, talde edo klase baten ideen eta usteen multzoa. ik doktrina. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat ideologi g.er.) ik ideologiko. |
| idor |
idor 1 izond urik edo hezetasunik ez duena. ik lehor. |
| |
3 (landare gauzez) ik ihar 3. |
| |
5 (eguraldiaz, klimaz) ik ihar 4. |
| |
• 12 (predikatu edo adizlagun gisa) ik idorki. |
| igarle |
igarle 1 iz gauza ezkutuak edo etorkizuna magiaz edo kideko bidez igartzen omen duen pertsona. ik azti. |
| |
2 (izenondo gisa) ik igarlari. |
| igaro |
igaro, igarotzen da ad 1 toki edo bitarte bati buruz, heldu eta gelditu gabe aurrera jarraitu. ik iragan1; pasatu. |
| |
15 igaro-baimen ik igarobaimen. |
| igarri |
igarri, igar, igartzen 1 dio ad ustearen edo intuizioaren bidez zerbait ezagutzera heldu edo zerbaitez konturatu. ik antzeman. |
| |
6 ik asmatu. |
| igeri |
igeri 1 adlag ur gainean edo barruan hondoratu gabe eta berez higituz; ur gainean hondoratu gabe. ik flotatu. |
| |
9 igeri egon ik flotatu. |
| igo |
igo, igotzen 1 da ad toki batetik, gorago dagoen beste batera joan. ik igan1; goratu. ant jaitsi. |
| |
5 (magnitudeak) ik gora 7. |
| ihakin |
ihakin 1 iz norbaiten keinuak edo moldeak antzeratzea, askotan isekaz. |
| |
2 ihakina egin ik ihakindatu. |
| ihes |
ihes 1 iz arrisku edo kalte bat, edo batere gogoko ez den zerbait saihesteko lasterka urruntzea. ik ihesaldi. |
| |
8 ihes egin ik ihes egin. |
| ikara |
ikara 1 iz astinaldi labur eta arinen saila. ik dardara. |
| |
12 hotz(-)ikara ik hotzikara. |
| |
21 itsas(-)ikara ik itsasikara. |
| |
22 izu-ikara ik laborri. |
| |
23 izu-ikaratu ik ikaratu 5. |
| |
24 lur(-)ikara ik lurrikara. |
| ikaratu |
ikaratu, ikara(tu), ikaratzen 1 da ad dardaratu, ikara egin. |
| |
5 izu-ikaratu ik ikara 22. |
| ikas |
ikas (hitz elkartuen lehen osagi gisa) ik ikasi 8. |
| ikasi |
ikasi, ikas, ikasten 1 du ad ezaguera multzo bat iritsi, zerbait egiteko edo erabiltzeko gaitasuna edo trebetasuna bereganatu, adimen lanaz nahiz esperientziaz. |
| |
15 ikas erraz ik ikasterraz. |
| |
16 ikas(-)mahai ik ikasmahai. |
| |
17 ikas(-)maila ik ikasmaila. |
| |
18 ikas(-)material ik ikasmaterial. |
| ikatz |
ikatz 1 iz errekin beltz eta trinkoa, gehienbat karbonoz osatua, landare etorkia duena. ik harrikatz. |
| |
13 ikatz-ontzi ik ikatzontzi. |
| iker |
iker (hitz elkartuen lehen osagi gisa) ik ikertu 3. |
| ikerketa |
ikerketa 1 iz ikertzea. ik ikerkuntza; ikerpen. |
| |
7 ikerketa(-)bide ik ikerbide. |
| |
10 ikerketa gai ik ikergai. |
| |
11 ikerketa(-)lan ik ikerlan. |
| |
14 ikerketa(-)talde ik ikertalde. |
| ikerlari |
ikerlari 1 iz ikertzailea. |
| |
2 ik ikertu 1. |
| ikerraldi |
ikerraldi 1 iz ikerketa. |
| |
2 ik ikertu 1. |
| ikusgarri |
ikusgarri 1 izond ikus daitekeena, ikusteko modukoa. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik ikusgarriki. |
| ikusi |
ikusi, ikus, ikusten 1 du ad begien bidez somatu. (zerbait edo norbait) |
| |
11 hed ik ohartu 6. |
| |
26 ikus-min ik ikusmin |
| ilargi |
ilargi 1 iz Lurraren satelitea, Eguzkiak argitzen duena, gaueko argizagi nagusia. |
| |
10 ilargi berri ik ilberri. |
| |
11 ilargi bete ik ilbete. |
| ildotu |
ildotu, ildo(tu), ildotzen 1 du ad ildoak egin, goldatu. |
| |
2 irud ik ildaskatu. |
| ile |
ile 1 iz giza gorputzaren buruan eta beste alderdi batzuetan, eta zenbait animaliatan, batez ere ugaztunen azalean, sortzen diren adarkizko zuntz mehetako bakoitza. ik bilo. |
| |
14 ile-gorri ik ilegorri. |
| |
15 ile-hori ik ilehori. |
| iltze |
iltze 1 iz metalezko atal mehea eta luzea, mutur batean punta eta bestean burua duena, finkatzeko, batzeko, zintzilikatzeko erabiltzen dena. ik itze; entenga; kabila. |
| |
12 iltze-buru ik iltzeburu. |
| |
15 iltzez josi ik iltzeztatu. |
| ilun |
ilun 1 izond argiz edo argitasunez gabetua; argi edo argitasun gutxi duena. ik goibel; beltz. ant argi. |
| |
13 argi-ilun iz ik beherago 16. ik argilun. |
| |
17 ilun-bista ik ilunbista. |
| imitatu |
imitatu, imita, imitatzen 1 du ad antzeratu. |
| |
3 ezin imitatuzko izlag ik imitaezin. |
| immuno |
immuno ik immunoantisorkuntza; immunosupresore; immunoterapia. |
| indar |
indar 1 iz higitzeko edo aritzeko ahalmena, bereziki fisikoa. ik kemen. |
| |
26 indarrak berritu ik indarberritu. |
| indartsu |
indartsu 1 izond indar handikoa. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik indartsuki. |
| indiano |
indiano 1 iz Ameriketara joandako euskalduna; bereziki, gero berriro Euskal Herrira aberasturik itzulia. |
| |
6 indiano itsaso ik indiar 4; indiko 2. |
| indukzio |
indukzio 1 iz datu jakinetan oinarrituta, hatsapen orokor batera iristeko egiten den arrazoibidea. |
| |
4 indukziozko izlag ik induktibo. |
| indusketa |
indusketa 1 iz induskatzea. |
| |
6 indusketa makina ik indusmakina. |
| industria |
industria 1 iz lehengaiak eskuratzea, ustiatzea eta lantzea helburutzat duten ekonomia-jardueren multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, orobat industri) ik industrial. |
| |
5 industria gune ik industriagune. |
| |
7 industria-iraultza ik industrial 2. |
| industrial |
industrial 1 izond industriari dagokiona. ik industria 3. |
| |
2 iraultza industrial ik industria 7. |
| infekzio |
infekzio 1 iz mikrobio patogenoak organismoan zabaltzea, bai organismo osoan, bai zati batean. ik pasmo1. |
| |
4 infekzio gaitz ik infekzioso 2. |
| infekzioso |
infekzioso 1 izond infekzio-. ik infekzio 2. |
| |
3 gaitz infekzioso ik infekzio 4. |
| inferentzia |
inferentzia 1 iz ondorioztatzea; ondorioztatzearen ondorioa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat inferentzi g.er.) ik inferentzial. |
| inflazio |
inflazio 1 iz prezioen maila orokorraren igoera egonkorra, diruak duen balioa txikiagotzen duena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik inflazionista. |
| informatika |
informatika 1 iz informazioa automatikoki erabili ahal izateko tekniken eta jakintzen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik informatiko. |
| informazio |
informazio 1 informatzea, berri ematea. |
| |
7 informazio-emaile iz ik informatzaile. |
| ingeles |
ingeles 1 izlag Ingalaterrakoa, Ingalaterrari dagokiona. |
| |
10 ingeles hiztun ik ingelesdun. |
| ingeniari |
ingeniari 1 iz mota guztietako makinak edo ibilgailuak, zubiak edo bideak, industria tresneria eta kidekoak marrazteko, eraikitzeko edo mantentzeko heziketa zientifiko eta teknikoa hartu duen pertsona. ik injineru. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ingeniaritza 2. |
| ingeniaritza |
ingeniaritza 1 iz ingeniariaren ezagutza eta tekniken multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ingeniari 3. |
| inguru |
inguru 1 iz hurbileko alderdien multzoa. ik ingurumari. |
| |
30 itzul-inguru ik itzulinguru. |
| |
31 itzul-inguruka ik itzulinguruka |
| ingurumen |
ingurumen 1 iz izaki bizidunen portaeran eta garapenean eragiten duten inguruko faktore fisiko eta biologioen multzoa. |
| |
5 ingurumen zale ik ingurumenzale. |
| iniziazio |
iniziazio 1 iz talde jakin batean sartzera doan pertsona batek jasaten duen errituala. |
| |
3 (hitz elkartuetan) ik iniziatiko. |
| inklinatu |
inklinatu, inklina, inklinatzen 1 da ad makurtu. |
| |
2 (era burutua izenondo gisa) ik makur 2. |
| inkubagailu |
inkubagailu 1 iz haur jaioberri goiztiarrak edo ahulak artatzeko tresna. |
| |
2 irud ik inkubatzaile. |
| inperio |
inperio 1 iz estatu batek bere nagusigoa beste zenbait herri edo lurralderen gainean hedatzen duen politika antolaketa; antolaketa hori osatzen duten lurralde guztien multzoa, burutzat enperadore edo errege bat duena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik inperial. |
| insigne |
insigne 1 izond argidotarra. |
| |
2 ik insignis. |
| instintu |
instintu 1 iz sena. |
| |
3 instintuz ik instintiboki. |
| |
4 instintuzko ik instintibo. |
| instituzio |
instituzio 1 iz erakundea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik instituzional. |
| intelektu |
intelektu 1 iz adimendua. |
| |
2 (hitz elkartuen lehen osagai gisa) ik intelektual. |
| interes |
interes 1 iz norbaiti axola diona, doakiona, onuragarri zaiona. |
| |
8 interes gabeko izond ik interesgabe. |
| interpretazio |
interpretazio 1 iz interpretatzea. (esaldi eta kidekoak) |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik interpretatibo. |
| intolerantzia |
intolerantzia 1 iz gainerakoen ideiak edo jarrerak errespetazen ez dituenaren jarrera. |
| |
3 (hitz elkartuetan) ik intolerante. |
| introspekzio |
introspekzio 1 iz norbaitek bere barnea eta gogo aldarteak aztertzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik introspektibo. |
| intuizio |
intuizio 1 iz senaren bidezko ezaguera edo hautematea, berehalakoa eta arrazoibideaz kanpokoa. ik sen1 4. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik intuitibo. |
| |
5 intuiziozko ik intuitibo. |
| intzestu |
intzestu 1 iz senideen arteko sexu harremana. |
| |
4 intzestu-egile ik intzestugile. |
| intziri |
intziri 1 iz ahozko adierazpena, berez oinaze edo atsekabezkoa eta hitzik gabekoa. ik zinkurin; aiuma. |
| |
4 intziriz ik intzirika. |
| ipar |
ipar 1 iz iparraldetik datorren haize hotza. ik beherago 12. |
| |
3 irud ik iparrorratz 2. |
| |
5 iparreko izond ik iparralde 2. |
| |
18 ipar-orratz ik iparrorratz. |
| |
19 Ipar Polo ik Iparburu. |
| iparralde |
iparralde 1 iz ostertzeko lau puntu nagusietako bat, hegoaldeari aurrez aurre dagoena. ik ipar. |
| |
2 iparraldeko izond ik ipar 5. |
| iparrorratz |
iparrorratz 1 iz iparraldea seinalatzen edo adierazten duen burdin atal imandu birakorra, hondoan haize-arrosa duen kutxatxo gehienetan kristaldun batean finkatzen dena. |
| |
2 irud ik ipar 3. |
| ipurdi |
ipurdi 1 iz giza enborraren behe eta atzeko aldea, esertzean gorputzari eusten diona. |
| |
10 (esapideetan) ik ipurtzulo 2. |
| |
11 ipurdiko izlag ik ipurdiko. |
| |
12 ipurdi alde ik ipurtalde. |
| |
13 ipurdi-bero izond ik ipurbero. |
| |
20a ipurdi zulo ik ipurtzulo. |
| |
24 ipurditik hartu ik ipurtzulo 3. |
| ipurtzulo |
ipurtzulo 1 iz ipurdiko zuloa. ik ipurdi 22; uzki. |
| |
2 (esapidetan) ik ipurdi 10. |
| |
4 ipurtzulotik hartu ik ipurdi 24. |
| iragarki |
iragarki 1 iz hormetan, aldizkarietan eta kidekoetan ezartzen den izkribua, zerbaiten berri ematen duena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik publizitario. |
| irain |
irain1 1 iz norbaiten izen onaren aurkako egite edo hitza. ik laido. |
| |
9 irain egin ik iraindu. |
| irakas |
irakas (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat irakats g.er.) ik irakatsi1 |
| irakin |
irakin, irakiten 1 du ad isurkari bat, beroaren eraginaz bere barnean sortzen eta azalean lehertzen diren lurrin burbuilez inarrosia gertatu. |
| |
6 (era burutua izen gisa) ik irakinaldi; irakite. |
| |
7 irakitan ik irakitan. |
| irakurketa |
irakurketa 1 iz irakurtzea. |
| |
6 irakurketa gela ik irakurgela. |
| iraultza |
iraultza 1 iz herri edo estatu batean, talde edo klase batek aginpidea hartzen eta gizarte hierarkia iraultzen duenean jazotzen diren gertaeren multzoa. ik matxinada. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik iraultzaile. |
| irendu |
irendu, iren, irentzen 1 du ad zikiratu. |
| |
3 (era burutua izenondo gisa). ik iren. |
| irispide |
irispide iz 1 zerbaiten eragina heltzen den bitartea. ik irismen; helmen. |
| |
5 irispidean ik irismen 4. |
| irmo |
irmo 1 izond kanpoko eraginari erraz amore ematen ez diona, koloka edo zalantzan ez dagoena. ik sendo. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik irmoki. |
| ironia |
ironia 1 iz zerbaitez edo norbaitez iseka egiteko era, adierazi nahi denaren kontrakoa esatean datzana; zerbait esatean erabiltzen den isekazko moldea. |
| |
3 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa; orobat ironi g.er.) ik ironiko. |
| |
4 ironiaz ik ironikoki. |
| |
5 ironiazko izlag ik ironiko; ironiatsu. |
| irrati |
irrati 1 iz haririk gabeko telefonia. |
| |
8 irrati emanaldi ik irratsaio. |
| |
12 irrati hargailu ik irratigailu. |
| |
17a irrati-taxi ik radio1 2. |
| |
19 irrati teleskopio ik irratiteleskopio. |
| irri |
irri 1 iz barrea, bereziki isekazkoa-edo. |
| |
5 irriz ik irriz. |
| irtenbide |
irtenbide 1 iz irteteko bidea. ik aterabide. |
| |
4 irtenbide gabe ik irtenbidegabe. |
| irudi |
irudi 1 iz izaki edo gauzaki bat adierazten duen lerroen, koloreen edo formen multzoa.ik imajina. |
| |
13 irudizko1 ik imajinario. |
| irudikor |
irudikor 1 izond besteren hitz eta egiteetan gaiztakeria edo asmo txarra ikusteko joera duena. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik irudikorki. |
| iruzkin |
iruzkin 1 iz testu bati buruz egiten diren azalpenak biltzen dituen testua. |
| |
4 iruzkin egile ik iruzkingile. |
| iruzur |
iruzur 1 iz onura edo probetxu bat lortzeko helburua duen engainu edo azpikeria. |
| |
6 iruzur egin ik iruzurtu. |
| isil |
isil 1 izond hotsik, soinurik, zaratarik gabea; zarata gutxikoa. |
| |
8 (izen gisa) ik isiltasun. |
| |
18 isilean ik isilean. |
| |
19 isileko ik isileko. |
| |
20 isilik ik isilik. |
| |
21 isil-mandatari ik isilmandatari. |
| isileko |
isileko 1 izlag isilean dagoena, isilean ari dena, isilean egiten dena. ik isilpeko; ezkutu2; gorde; sekretu. |
| |
3 (izen gisa) ik isiltzeko. |
| isurkari |
isurkari 1 iz daukan ontziaren formara egokitzen den eta presioak tamainari eragiten ez dion gaia edo gorputza. ik likido; isurki, isurkin. |
| |
2 (izenondo gisa) ik isurkor. |
| ito |
ito, itotzen 1 da ad arnasa hartu ezinik hil. |
| |
11 ito behar ik itobehar. |
| itsasketa |
itsasketa1 1 iz ontzi batean itsasoz ibiltzea. ik nabigazio. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik nautiko. |
| itsaso |
itsaso 1 iz Lurraren azalaren zatirik handiena estaltzen duen ur gazizko hedadura zabala. |
| |
5 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa) ik itsas. |
| |
7 itsasoko ik itsas. |
| |
8 itsaso azpi ik itsas azpi. |
| |
15 itsaso gain ik itsas gain. |
| |
21 itsaso hondo ik itsas hondo. |
| |
22 itsaso ondo ik itsas ondo. |
| itsu |
itsu 1 izond ikusten ez duena. |
| |
23 itsu-itsuka ik itsuka 2. |
| |
27 itsu-mandoka ik itsumandoka. |
| itsumustu |
itsumustu 1 iz itsu-itsuan eginiko gauza. |
| |
2 itsumustuko ik itsumustuan 3. |
| itxuragabe |
itxuragabe 1 izond itxurarik edo funtsik ez duena. ik eragabe. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik itxuragabeki. |
| itxuran |
itxuran 1 adlag itxura onean, egoki. ik itxura 11. |
| |
2 ik itxura 12. |
| itzuli |
itzuli2 1 iz zerbaiten inguruan, edo zenbait lekutatik igaroz, abiapuntura bihurtu arte dagoen ibilbidea. |
| |
12 itzuliko izlag ik itzuliko. ingurukoa. |
| |
15 itzuli-mitzuli ik itzuli-mitzuli. |
| itzulpen |
itzulpen 1 iz hizkuntza batetik beste batera itzultzea. |
| |
6 aldi bereko itzulpen ik aldibereko itzulpen. |
| itzultze |
itzultze 1 iz lehenagoko tokira edo egoerara bihurtzea. ik itzulera. |
| |
3 norbaiti hartu edo kendu zaiona bihurtzea; ik itzulketa. |
| izadi |
izadi 1 iz izatasun fisikoa duten gauza guztien multzoa, osotasuntzat hartua, eta bereziki izaki biziduntzat hartua, gizadi-ren aurrez aurre. ik natura. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik natural. |
| izar |
izar 1 iz zeruan distiratzen ikusten den zernahi argizagi, Eguzkia edo Ilargia izan ezik. |
| |
14 izar-kume ik izarkume. |
| izenburu |
izenburu 1 iz liburu edo idazlan bati hasieran edo buruan ezartzen zaion izena, gehienetan haren gaia nolabait adierazten duena. ik izen 7. |
| |
4 azpi-izenburu ik izenburuazpi. |
| izkina |
izkina 1 iz bazterra; angelu bat osatzen duen bazterra. |
| |
7 izkin egin2 (futbolean, saskibaloian eta kidekoetan) ik iskintxo. |
| izpiritu |
izpiritu 1 iz espìritua. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik espiritual. |
| |
5 izpirituzko izlag ik izpiritual. |
| izter |
izter 1 iz zangoaren edo hankaren zatia, belaunaren eta enborraren artekoa. |
| |
18 izter zain ik iztezain. |
| izu |
izu 1 iz beldur larria eta bizia, bereziki zerbait egitea eragozten duena. ik izialdura. |
| |
8 izuzko ik izumen 4. |
| izumen |
izumen 1 iz izua. |
| |
4 izumenezko ik izu 8. |
| jabe |
jabe 1 iz aipatzen dena berea duen pertsona edo erakundea. |
| |
7 en jabe egin ik jabetu. |
| |
9 etxe-jabe ik etxejabe |
| |
11 lur-jabe ik lurjabe. |
| jabetasun |
jabetasun 1 iz jabetza, jabe izatea. ik jabego. |
| |
6 buru-jabetasun ik burujabetasun. |
| jai |
jai 1 iz tokiren batean, zerbait ospatzeko egiten diren elizkizun eta josteten multzoa. ik besta. |
| |
11 jai egun ik jaiegun. |
| |
15 jai gune ik jaigune. |
| jainko |
jainko (j xehez nahiz J larriz; orobat jinko g.er.) 1 iz sineste eta erlijio bakoitzak nolakotasun bereziz irudikatzen duen izaki gorena, pertsona izaera ematen zaiona eta munduaren sortzailetzat hartzen dena. |
| |
7 (hitz elkartuen lehen osagai gisa) ik jainkozko. |
| |
9 jainko-antzeko ik jainkoantzeko. |
| |
12 jainkozko ik jainkozko. |
| jaki |
jaki 1 iz bazkari-afarietan plater bakoitzean ateratzen den janaria, eta batez ere horietako nagusia, gehienetan okela edo arraina. |
| |
6 jaki-ontzi ik jakiontzi. |
| jakin-nahi |
jakin-nahi 1 iz ik jakin1 7. |
| jakintasun |
jakintasun 1 iz jakinduria. |
| |
2 ez(-)jakintasun ik ezjakintasun. |
| jakintsu |
jakintsu 1 izond jakintza gaietaz edo gai jakin batez asko dakiena. (pertsonez) |
| |
5 (adizlagun gisa) ik jakintsuki. |
| jardun |
jardun1, jarduten 1 du ad aipatzen dena egin, aipatzen den gauzan aritu. |
| |
9 jardunean ik jardunean. |
| |
10 jarduneko ik jarduneko. |
| jardun |
jardun2 1 iz jartutea. |
| |
5 jardunean ik jardunean 5. |
| jauzkari |
jauzkari 1 izond jauzika ari dena. |
| |
2 (izen gisa) ik jauzilari. |
| jende |
jende 1 iz gizaki kopuru zehaztu eta mugatu gabea, multzotzat hartua. |
| |
11 jende arte ik jendarte. |
| |
12 jende aurre ik jendaurre. |
| jendeki |
jendeki1 1 iz gizakia. |
| |
2 ik jendaki. |
| jenio |
jenio 1 iz gainerako gizakien gainetik goratzen duen gaitasun gailena duen pertsona. ik jeinu 2. |
| |
4 ik jeinu 3. |
| |
7 jenio-txartu ik jeniotxartu. |
| jesarri |
jesarri, jesar(ri), jesartzen 1 da ad eseri. |
| |
2 jesarri arazi ik jesarrarazi. |
| jira |
jira 1 iz bira, itzulia. |
| |
4 jira-bira ik jirabira. |
| |
5 jira-biraka ik jirabiraka. |
| |
6 jira-biran ik jirabira 3. |
| jolas |
jolas 1 iz atsegin edo atseden hartzeko edozein jardun, joko (dirurik jokatzen ez dena) edo kirol (norgehiagoka gabea). ik josteta; joko. |
| |
8 jolas-nahi ik jolasnahi. |
| jole |
jole 1 iz jotzailea. |
| |
5 adar-jole ik jotzaile 5; jotzaile 6. |
| |
6 harpa-jole ik jotzaile 7; jotzaile 8. |
| jurisdikzio |
jurisdikzio 1 iz gobernatzeko eta legeak betearazteko ahalmena; ahalmen horrek hartzen duen eremua. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik jurisdikzional. |
| kabendioska |
kabendioska adlag ik kabuendioska. kabendios esanaz. |
| kabitu |
kabitu, kabi, kabitzen 1 da ad sartu. |
| |
3 kabitu-ezin ik kabituezin. |
| kabuendios |
kabuendios interj ik kabendios. |
| kafe |
kafe 1 iz kafe-landarearen fruituaren hazia, txigortzen denean kolore beltza hartzen duena. ik akeita. (multzokari gisa) |
| |
14 kafe ontzi ik kafeontzi. |
| kaka |
kaka 1 iz uzkitik iraizten den hondakin gotorra. ik mokordo. |
| |
20 kaka ontzi ik kakontzi. |
| kakatu |
kakatu, kaka(tu), kakatzen da ad ik kakaztu. |
| kako |
kako 1 iz metalezko atal okertua, askotan punta-zorrotza, zerbait zintzilikatzeko edo zerbaiti eusteko erabiltzen dena. ik krako; mako1. |
| |
8 ik gako 2. |
| kalamu |
kalamu 1 iz Cannabaceae familiako landarea, lurralde epeletan hazten dena (Cannabis sativa). |
| |
2 (droga gisa) ik cannabis. |
| kale |
kale 1 iz hiri edo herrietan, etxez inguraturiko bidea. ik karrika. |
| |
11 kale-bazter ik kalebazter. |
| |
25 kale zulo ik kalezulo. |
| kalifikazio |
kalifikazio 1 iz kalifikatzea: kalifikatzearen ondorioa. |
| |
2 (azterketetan) ik nota 6. |
| kaligrafia |
kaligrafia 1 iz idazteko antzea; idazkera baten ezaugarri diren zirrimarren multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik kaligrafiko. |
| kaltzio |
kaltzio 1 iz gai bakuna, metal zuria eta biguna, 845° C inguruan urtzen dena (Ca; at. z. 20). |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kaltziko. |
| kanon |
kanon 1 iz arau ideala. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kanoniko1. |
| kanpai |
kanpai 1 iz metalezko tresna barne-huts eta aho-zabala, barruan duen mihi batez edo kanpoko mailuka baten bidez hots durunditsu eta iraunkorra ateratzen zaiona. ik ezkila; joare. |
| |
11 kanpai-jole ik kanpaijole. |
| kanpo |
kanpo 1 iz ipar landa. |
| |
20 kanpo-eder ik kanpoeder. |
| kantitate |
kantitate 1 iz zenbatekoa, kopurua. ik kopuru 4. |
| |
5 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, lehen osagaia ez-kontagarria delarik) ik kopuru 4. |
| kaos |
kaos 1 iz mundua sortu aurreko ezereza edo nahasmena; erabateko nahasmena edo antolaketarik eza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kaotiko. |
| kapitalismo |
kapitalismo 1 iz ekoizpen, banatze eta truke bideen jabego pribatuan onarritzen den ekonomia eta gizarte sistema. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kapitalista. |
| kapitulu |
kapitulu 1 iz idazlan bat banatzen den zati zenbakidun bakoitza. |
| |
6 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kapitular. |
| kardu |
kardu 1 iz elkartuen familiako landarea, erdiko zaina zabala eta zuria duten hosto gogor arantzatsuak dituena (Cynara cardunculus). |
| |
5 kardu-ilaun ik kardilaun. |
| kare |
kare 1 iz kaltzio oxidoa (CaO), gai zuria, 2.580 °C-tan urtzen dena, kare harria errez edo kiskaliz ateratzen dena. ik gisu. |
| |
8 kare-harri ik kareharri. |
| |
11 kare ore ik kareore. |
| karga |
karga 1 iz pertsona, abere, ibilgailu edo kideko batek daraman edo eramaten ahal duen gauza kopurua. ik zama. |
| |
18 karga ontzi ik kargaontzi. |
| |
10 kontra-karga ik kontrakarga. |
| karratu |
karratu1 1 izond lauki formakoa. |
| |
4 (azalera neurriekin) ik beherago 6; ik koadro 13. |
| kartografia |
kartografia 1 iz mapa egiteko antzea; mapa bidezko irudikapena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kartografiko. |
| kartsu |
kartsu 1 izond karrez, lehiaz betea. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik kartsuki. |
| kasketa |
kasketa2 ik kasket. |
| kasko |
kasko 1 iz buruko biribila. ik kasket. |
| |
11 kasko-gogor ik kaskagogor. |
| katastro |
katastro 1 iz herri bateko ondasun higiezin guztien errolda. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik katastral. |
| katastrofe |
katastrofe 1 iz hondamendia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik katastrofiko. |
| kate |
kate 1 iz maila edo eraztun formako atal elkarri lotuen saila, lotura gisa edo apaingarri gisa erabiltzen dena. |
| |
11 kate begi ik katebegi. |
| |
16 kate-orratz ik kateorratz. |
| |
18 mendi kate ik mendikate. |
| kategoriko |
kategoriko 1 izond kategoriarena, kategoriari dagokiona. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik kategorikoki. |
| katu |
katu 1 iz gizakien lagunartean bizi den ugaztun txiki haragijalea, atzaparduna, ilea leuna eta begiak luzaran eta distiratsuak dituena (Felis catus). |
| |
9 katu-katuka ik katuka. |
| kaxa |
kaxa1 1 iz kutxa; ontzia. |
| |
3 (edukiera neurri gisa) ik kaxakada. |
| kazetaritza |
kazetaritza 1 iz kazetariaren jarduera edo lanbidea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik periodistiko. |
| kezkagabe |
kezkagabe 1 izond kezkarik ez duena. |
| |
• 2 ik kezka 7. |
| kikara |
kikara 1 iz kafea eta beste zenbait edari hartzeko erabiltzen den ontzia, katilua baino txikiagoa eta eskutoki bat bakarra duena. |
| |
2 (edukia) ik kikarakada; kikaratara. |
| kimera |
kimera 1 iz irudimenak gertagarri edo egiazkotzat hartzen duen gauza, nahiz eta halakoa ez den. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kimeriko. |
| kimika |
kimika 1 iz gaien osatze, tasun eta eraldatzeak aztertzen dituen zientzia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kimiko. |
| kirol |
kirol 1 iz gorputz ariketa berezkoa duen jarduna eta bereziki jokoa, bakarka edo taldean egiten dena; jardun horren era berezi eta arautuetako bakoitza. |
| |
8 kirol ontzi ik kirolontzi. |
| kirurgia |
kirurgia 1 iz medikuntzaren adarra, gaixoak sendatzeko eskua edo tresna bereziak erabiliz, ebakuntzak egitea helburu duena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kirurgiko. |
| kisketa |
kisketa 1 iz eskuaz eragiten zaion hagaxka edo xafla bat duen sarraila txikia. ik maratila; txinget. |
| |
3 hed ik krisket1. |
| klask |
klask 1 adlag elkar jotzen duten bi gauzen onomatopeia. ik klixka. |
| |
2 (izen gisa) ik klaska. |
| klik |
klik1 1 iz klaskaren kideko hotsa, hura baino ahulagoa. |
| |
8 klik egin2 ik klikatu 4. |
| klima |
klima 1 iz lurralde bateko egurats giroaren eta eguraldiaren ezaugarrien multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik klimatiko. |
| klimatologia |
klimatologia 1 iz klimaren azterketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik klimatologiko. |
| klinki |
klinki ik klanka. |
| klunka |
klunka iz (onomatopeia) ik klanka. |
| koadratu |
koadratu1, koadra, koadratzen 1 du ad figura geometriko bat, haren azalera kalkulatzeko, azalera bereko lauki batera ekarri. |
| |
6 (era burutua izenondo gisa) ik karratu1. |
| koba |
koba 1 iz kobazuloa. |
| |
2 koba-zulo ik kobazulo. |
| kognizio |
kognizio 1 iz ezagutzeari loturiko prozesuen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kognitibo. |
| koipeztu |
koipeztu, koipez, koipezten 1 du ad koipeztatu. |
| |
3 (era burutua izenondo gisa) ik koipeztatu 3. |
| koiuntura |
koiuntura 1 iz egoera, abagunea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik koiuntural. |
| koka |
koka 1 iz kokaina. |
| |
2 ik coca. |
| koldar |
koldar 1 izond zernahi eratako arriskuen beldur dena, arriskuari ihes egiten diona. ik beldurti. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik koldarki. |
| kolonia |
kolonia1 1 iz atzerritar estatu baten mugetatik urrun dagoen lurraldea, ekonomikoki, administratiboki eta militarki erabat haren mende dagoena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kolonial. |
| komedia |
komedia 1 iz helburutzat ikus-entzuleak jostaraztea duen antzerkia. |
| |
6 ik komeria. |
| komeria |
komeria 1 iz gertaera bitxi edo nahasia, baina barregarria edo larritasunik gabekoa. |
| |
2 ik komedia. |
| komertzio |
komertzio 1 iz merkataritza, salerostea. |
| |
5 komertzio gune ik komertziogune. |
| komisario |
komisario 1 iz poliziaburua. |
| |
7 goi komisario1 ik komisionatu 2. |
| |
8 goi komisario2 ik komisionatu 3. |
| |
9 komisario-buru ik komisarioburu. |
| komisionatu |
komisionatu 1 iz |
| |
3 goi komisionatu1 ik komisario 7. |
| komunikazio |
komunikazio 1 iz komunikatzea, elkarri adieraztea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik komunikatibo. |
| komunitate |
komunitate 1 iz elkarrekin bizi diren, interes edo helburu bera duten pertsona taldea. ik erkidego. |
| |
3 (hitz elkartuetan leen osagai gisa) ik komunitario. |
| konbertitu |
konbertitu, konberti, konbertitzen 1 da ad norbaitek erlijio jakin bat -bestelakorik aipatzen ez bada erlijio katolikoa- hartu. |
| |
4 (era burutua izenondo gisa) ik konbertso. |
| konplize |
konplize 1 iz gaizkidea, erru-laguna. |
| |
3 (izenondo gisa) ik konplizitate 2. |
| konplizitate |
konplizitate 1 iz |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik konplize 2. |
| konstituzio |
konstituzio 1 iz eraketa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik konstituzional. |
| kontenplazio |
kontenplazio 1 iz kontenplatzea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kontenplatibo. |
| kontinente |
kontinente 1 iz |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kontinental. |
| |
4 azpi-kontinente ik azpikontinente. |
| kontra |
kontra |
| |
9 kontrako eztarri ik kontrako. |
| kontserbazio |
kontserbazio 1 iz kontserbatzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kontserbazionista. |
| kontserbazionista |
kontserbazionista izond/iz ik kontserbazio 2. |
| kontsonante |
kontsonante 1 izond beste gauza batekin egokitasun erlazioa duena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kontsonantiko. |
| kontsulta |
kontsulta 1 iz kontsultatzea, argibide eskaera, aholku eskea. |
| |
6 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kontsultibo. |
| kontzeptu |
kontzeptu 1 iz adimenak sortzen duen gogo objektua. ik adigai. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kontzeptual. |
| kooperatiba |
kooperatiba 1 iz bazkide guztien eskubideak berdinak diren eta irabaziak haien artean banatzen diren enpresa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kooperatibo. |
| kopuru |
kopuru 1 iz zenbaki jakin batek ezaugarritzen duen multzoa; multzo bat zehazten duen neurria. ik zenbateko. |
| |
4 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, lehen osagaia ez-kontagarria delarik) ik kantitate 5. |
| koreografia |
koreografia 1 iz ballet baten pauso, mugimendu eta irudien multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat koreografi g.er.) ik koreografiko. |
| korporazio |
korporazio 1 iz zuzenbidearen araberako pertsona edo taldea, estatuko administraziotik bereizia eta helburu publikoak dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik korporatibo. |
| kosmetika |
kosmetika 1 iz jakintzaren alorra, kosmetikoen ikerketaz eta industriaz aritzen dena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kosmetiko. |
| kosmos |
kosmos 1 iz unibertsoa, sistema egituratutzat hartua; Lurraz kanpoko espazioa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kosmiko. |
| kostarik |
kostarik 1 adlag kostaturik. ik kostata. (izenlagun baten eskuinean) |
| |
2 kostarik kosta ik kostatu. |
| koxkor |
koxkor 1 izond adkor koskorra, txikia. |
| |
5 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa) ik koskor 6. |
| kozkor |
kozkor 1 izond koskorra; handi xamarra. |
| |
3 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa) ik koskor 6. |
| krak |
krak1 1 haustearen onomatopeia. |
| |
2 (izen gisa) ik krakateko; krakada2. |
| krimen |
krimen 1 iz lege hauste oso larria, zigor handiena merezi duena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kriminal. |
| krisma |
krisma 1 iz kaskezurra. |
| |
• 2 ik kristo 4. |
| kritika |
kritika 1 iz gogolan bati buruzko epaiketa; zerbaiten balioaren azterketa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik kritiko. |
| krono |
krono 1 iz kronometroa. |
| |
2 krono igoera ik kronoigoera. |
| kronologia |
kronologia 1 iz gertaeren hurrenkera, denboraren araberakoa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat kronologi) ik kronologiko. |
| kultura |
kultura 1 iz gogo ahalmenen lantzea; gogo ahalmenen garapena dakarten ezagutza formal eskuratuen multzoa. |
| |
5 (hitz elkartuetan, lehen osagai gisa; orobat kultur) ik kultural. |
| kulunka |
kulunka 1 adlag kulunkatuz. |
| |
5 kulunka-aulki ik kulunkaulki. |
| kume |
kume 1 iz animalia jaioberria. ik ume 10. |
| |
7 puta-kume ik putakume. |
| kutxa |
kutxa 1 iz zurezko, metalezko, kartoizko... ontzi moduko estalkiduna, gauzak gordetzeko edo garraiatzeko erabiltzen dena. ik kaxa1. |
| |
12 hil-kutxa ik hilkutxa. |
| labar |
labar 1 iz itsasbazterreko amildegia, uhinen jardunak eragina. |
| |
5 itsas labar ik itsaslabar. |
| labirinto |
labirinto 1 iz elkar gurutzatzen diren bide bihurgunetsuen sarea, bertatik ateratzea nekeza gertatzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik labirintiko. |
| labur |
labur 1 izond luzera txikikoa, ohi den baino luzera txikiagokoa, ez behar adina luzea. ik motz. ant. luze. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik laburki. |
| lagun |
lagun 1 iz norbaiti buruz, berarekin jolas, lan, ibilaldi edo zernahi motatako jardunean ari dena. ik kide. |
| |
3 (talde edo multzo bateko kide gisa) ik pertsona. |
| lagunkoi |
lagunkoi 1 izond adiskidetsua, adiskidezkoa. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik lagunkiro. |
| lainotu |
lainotu, laino(tu), lainotzen 1 da/du ad lainoz bete. |
| |
2 irud/hed ik lausotu. |
| lamina |
lamina1 1 iz Euskal folkloreko izakia, emakume itxura duena. |
| |
4 itsas lamina ik itsaslamina. |
| lan |
lan 1 iz onuragarri den zerbait lortzeko egiten den jarduera edo ahalegin jarraitua. ik behar. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik laboral. |
| |
17 lan-erdi ik lanerdi. |
| |
29 lan sari ik lansari. |
| |
33 lan uzte ik lanuzte. |
| lanbide |
lanbide 1 iz bizibidea ateratzeko balio duen jarduera. ik profesio; ogibide; ofizio. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik profesional. |
| landa |
landa1 1 iz herriguneetatik kanpoko lur eremua; bereziki, bertan landatzeko on dena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik rural. |
| |
10 landa-etxe ik landetxe. |
| landare |
landare 1 iz berez ezin higi daitekeen eta sentiberatasunik ez duen izaki bizia; eguneroko hizkuntzan, sustraiak eta hostoak dituzten izaki biziak. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik bejetal. |
| landugabe |
landugabe 1 izond landurik ez dagoena, landutasunik gabea. |
| |
2 landugabeko ik landu 5. |
| langile |
langile 1 iz bere lanetik ogibidea ateratzen duen pertsona; bereziki, lanbide jakin batean sari truke aritzen dena; batez ere, eskuen bidez industrian lan egiten duena. |
| |
7 esku-langile ik eskulangile. |
| lapiko |
lapiko 1 iz eltzea. |
| |
7 itsu-lapiko ik itsulapiko. |
| lapur |
lapur 1 iz lapurtzen duen, lapurretak egiten dituen pertsona. ik ohoin; ebasle. |
| |
6 bide-lapur ik bidelapur. |
| |
7 itsas-lapur ik itsaslapur. |
| lapurreta |
lapurreta 1 iz lapurtzea. ik ohointza. |
| |
7 itsas lapurreta ik itsaslapurreta. |
| lar |
lar 1 adlag gehiegi. (izenondoekin) |
| |
4 (izen baten eskuinean) ik larregi. |
| larru |
larru 1 iz animalien gorputza biltzen duen azala. |
| |
12 esku-larru ik eskularru. |
| |
17 larru bizi ik larrubizi. |
| |
18 larru-gorri ik larrugorri. |
| laster |
laster 1 adlag denbora laburrean, denbora gutxiren buruan; lasterka. |
| |
14 itsas laster ik itsaslaster. |
| latz |
latz 1 izond zimurrez, pikorrez edo irtenunez betea dagoelako, ukimenari atsegin ez zaiona. ik lakar. ant leun. |
| |
6 (adizlagun gisa) ik lazki. |
| lau |
lau1 1 zenbtz hiru eta bat, 4. (dagokion izenaren ezkerrean) |
| |
18 lau-hankako ik lauhankako. |
| |
19a lau hazka ik lauhazka. |
| lauki |
lauki 1 iz lau aldeko poligonoa; bereziki, lau aldeak berdinak eta arteko angeluak zuzenak dituena. ik koadro 4; karratu1 2. |
| |
5 (xake jokoan) ik laukitxo 2. |
| laukitxo |
laukitxo 1 iz lauki txikia. |
| |
2 (xake jokoan) ik lauki 5. |
| lausotu |
lausotu, lauso(tu), lausotzen 1 da/du ad lausoz estali. (begiak) |
| |
3 (gauza abstraktuak) ik difuminatu. |
| lauzatu |
lauzatu, lauza(tu), lauzatzen 1 du ad lauzez estali edo hornitu. |
| |
2 (era burutua izenondo gisa) ik lauzaztatu. |
| legatz |
legatz 1 iz itsas arrain hezurduna, luzea eta baraila irtena duena, kolore gris argikoa, bost kiloko pisua izan dezakeena, sukaldaritzan oso aintzat hartua (Merlucius merluccius edo M. esculentus). |
| |
5 legatz kume ik legazkume. |
| lege |
lege 1 iz gizarteko agintaritzak ezarritako arau edo arau multzo betebeharrezkoa. |
| |
8 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik legal. |
| |
12 bizi-lege ik bizilege. |
| |
14 lege-gizon ik legegizon. |
| lehen |
lehen 1 adlag igaro den denboran. ik lehenago. |
| |
10 lehen plano ik plano 10. |
| lehiaketa |
lehiaketa 1 iz elkarren lehian arituz egiten den sari bat irabazten den jarduna, batez ere literaturazkoa. |
| |
2 (kiroletan) ik txapelketa. |
| lehiatsu |
lehiatsu 1 izond lehiaz betea. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik lehiatsuki. |
| lehor |
lehor 1 izond hezetasunik edo urik ez duena, bustirik ez dagoena. |
| |
5 (landareez eta kidekoez mintzatuz) ik ihar 3; idor 3. |
| |
14 (adizlagun edo predikatu gisa) ik lehorki. |
| leial |
leial 1 izond |
| |
5 (adizlagun gisa) ik leialki. |
| leiho |
leiho 1 iz horma edo pareta batean, argia eta haizea sartzen uzteko, solairutik halako neurri bat gorago egiten den irekigunea. |
| |
4 (informatikan) ik leihoxka 2. |
| leihoxka |
leihoxka 1 iz leiho txikia. ik leihotxo. |
| |
2 (informatikan) ik leiho 4. |
| leize |
leize 1 iz haitzulo oso sakona, oso sakontasun handi eta arriskutsua. ik leze. |
| |
4 (zakilaren eta klitoriaren anatomian) ik leizetsu 3. |
| leizetsu |
leizetsu 1 izond leizez betea. |
| |
3 (zakilaren eta klitoriaren anatomian) ik leize 4. |
| leku |
leku 1 iz espazioko gune jakina. ik toki. |
| |
7 (sailkapen, hierarkia edo kideko batean) ik postu. |
| lengoaia |
lengoaia 1 iz hizkuntza, mintzaira. |
| |
3 irud/hed ik hizkuntza 6. |
| lepo |
lepo 1 iz gorputzaren zatia, burua enborrari lotzen zaioa, gehienetan mehea. |
| |
19 lepo-gogor ik lepagogor. |
| |
26 lepo ondo ik lepondo. |
| lerra |
lerra 1 iz lerratzea. |
| |
5 lerra-leku ik lerraleku. |
| lerro |
lerro 1 iz norabide berean jarririk dauden pertsonen edo gauzen segida. ik errenkada; lerrokada. |
| |
18 mendi lerro ik mendilerro. |
| letargia |
letargia 1 iz lozorroa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik letargiko. |
| leun |
leun 1 izond gainaldeez mintzatuz, kozkorrik, pikorrik edo zimurrik ez duena. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik leunki. |
| leungailu |
leungailu ik motelgailu. |
| lexiko |
lexiko 1 izond hiztegiari dagokiona. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik lexikal. |
| lexikologia |
lexikologia 1 iz hizkuntzalaritzaren adarra, lexiko unitateak eta horien arteko erlazioak, hizkuntzaren sistemaren barnean, aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat lexikologi) ik lexikologiko. |
| lider |
lider 1 iz burua, buruzagia. |
| |
3 (kiroletan) ik sailkapenburu. |
| limurtu |
limurtu, limur, limurtzen du ad 1 da ad irristatu, labaindu. |
| |
2 irud/hed ik lerratu. |
| liso |
liso 1 izond ileaz mintzatuz, kizkurrik ez duena. |
| |
2 (bestelakoetan) ik leun. |
| literatura |
literatura 1 iz hitzaren bidezko adierazpenaren antzea; idazlanak, bereziki estetika arduraren ezaugarria duten aldetik; idazlearen lana edo antzea. ik elerti. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat literatur) ik literario. |
| liturgia |
liturgia 1 iz Elizak Jainkoari eskaintzen dion jendaurreko gurtza edo gorazarre ofiziala; gurtza hori egiteko era. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osogai gisa; orobat liturgi) ik liturgiko. |
| lizun |
lizun 1 iz usteltzen-edo hasi diren gai organikoen azalean sortzen diren geruza edo orban zurixka eta harroak, onddoek eraginak. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik lizunki. |
| lo |
lo 1 iz ohartasunaren etenaldia, gorputzaren atsedenaldi berezi bat eta amets egitea ezaugarri dituen egoera, aldizka gertatzen dena. |
| |
15 lo-eragile ik loeragile. |
| |
16 lo-ez ik loez. |
| |
31 lo zorro ik lozorro. |
| lodi |
lodi 1 izond luzerari buruz beste bi dimentsioak ohi baino handiagoak dituenak. ant mehe. |
| |
4 (izen gisa) ik lodiera. |
| logaritmo |
logaritmo 1 iz zenbaki baten logaritmoa: zenbaki hori lortzeko, oinarri deitzen den zenbaki bati ezarri behar zaion berretzailea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik logaritmiko. |
| logistika |
logistika 1 iz zerbitzu edo jarduera baten baten antolaketa zuzenak behar dituen bitarteko guztien multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik logistiko. |
| lohi |
lohi 1 iz zikina, zikintasunez betea. |
| |
2 irud/hed ik likits; lizun. |
| loka |
loka1 1 izond koloka dagoena, ongi finkaturik gabe dagoena. |
| |
5 loka gune ik lokagune. |
| lokatz |
lokatz 1 iz urezko eta hauts edo lurrezko nahastura edo ore lodia. ik lohi. |
| |
5 ik lohi 7. |
| lore |
lore 1 iz hainbat landareren zati koloretsu eta askotan usaintsua. ik lili. |
| |
15a lore-hosto ik hosto 6. |
| |
17 lore ontzi ik loreontzi. |
| lur |
lur 1 iz (batez ere L larriz gehienbat) bizi garen planeta, Eguzki sistemako hirugarrena. ik lurbira. |
| |
9 lur azal ik lurrazal. |
| |
17 lur ikara ik lurrikara. |
| |
27 lur mutur ik lurmutur. |
| |
32 lur zoru ik lurzoru. |
| lurrun |
lurrun 1 iz gorputz heze edo isurkari bero batetik jalgitzen ikusten den gasa. |
| |
9 lurrun ontzi ik lurrunontzi. |
| luzara |
luzara 1 adlag luzarora. |
| |
2 ik luze 23. |
| luzaro |
luzaro 1 adlag denbora luzean. ik luzaz. |
| |
4 luzarora ik luzarora. |
| luze |
luze 1 izond buru batetik bestera hedadura handia edo ohikoa baino handiagoa duena; luzera gainerako dimentsioak baino aski handiagoa duena. ant labur. |
| |
5 (pertsonez, zuhaitzez eta kidekoez) ik altu. |
| |
9 (adizlagun gisa) ik luzeki. |
| luzeki |
luzeki adkor ik luze 9. |
| luzera |
luzera1 1 iz luzetasunaren neurria; lehen dimentsioaren neurria. |
| |
2 (Lurraren koordenatuetan) ik longitude. |
| mafia |
mafia 1 iz gaizkileen isileko erakundea, zilegi ez diren bidez jarduera arlo jakin baten kontrola bereganatu duena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mafioso 2. |
| magia |
magia 1 iz azti lana, isileko edo ezkutuko bidez gertakari itxuraz miragarriak sortzeko antzea; antze horri dagokion jakintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik magiko. |
| magnetiko |
magnetiko 1 izond imanari dagokiona, imanaren nolakotasunak dituena; magnetismoari dagokiona. |
| |
5 polo magnetiko ik polo1 6. |
| mahai |
mahai 1 iz oin batek edo gehiagok eusten dioten ohol lau batek osaturiko altzaria, bertan jateko, idazteko edo lan egiteko balio duena. |
| |
11 mahai gainean jarri2 (gauza abstraktuak) ik mahairatu 3. |
| mahats |
mahats 1 (multzokaria) mahatsondoaren fruitua, mordoetan biltzen diren ale zuri, gorri edo beltzen multzoa. |
| |
16 mahats pasa ik mahaspasa. |
| maisu |
maisu 1 izond egiteko batean bere bikaintasunagatik nabarmentzen dena. |
| |
12 maisu lan ik maisulan. |
| maite |
maite 1 izond maitasuna zaiona. (pertsonez) |
| |
17 maite min ik maitemin. |
| makal |
makal2 1 izond indar, bizkortasun edo sendotasun urrikoa. ik ahul. (norbait) |
| |
3 (adizlagun gisa) ik makalik. |
| |
7 makalik ik makalik. |
| makila |
makila 1 iz zurezko zati zuzena, biribila eta luzea, bereziki (ik beherago 10) ibiltzean lagungarri gisa. ik zotz. |
| |
11 esku makila2 ik eskumakila. |
| makroekonomia |
makroekonomia 1 iz ekonomiaren adarra, ekonomia-magnitude kolektiboak edo globalak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik makroekonomiko. |
| makur |
makur 1 izond lerro zuzena bezalakoa ez dena. ik oker. |
| |
7 (-en atzizkiaren eskuinean izen gisa) ik makurtasun. |
| malezia |
malezia 1 iz gaiztotasuna; gaiztakeria; maltzurkeria. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat malezi) ik maleziatsu. |
| maltzur |
maltzur 1 izond engainuz edo azpikeriaz zerbait lortzeko trebea dena, edo engainatua ez izateko trebetasuna agertzen duena. ik malmutz, amarrutsu, asmotsu. (pertsonez) |
| |
5 (adizlagun gisa) ik maltzurki. |
| mandatari |
mandatari 1 iz mandatu bat daraman pertsona. ik mezulari. |
| |
8 isil-mandatari ik isilmandatari. |
| mantal |
mantal 1 iz jantziak ez zikintzeko, horien gainean jartzen den soinekoa, atzealdean edo aurrealdean lotzen dena. ik txabusina. |
| |
9 galtza-mantal ik galtzamantal. |
| margo |
margo 1 iz kolorea. |
| |
11 margo-irudi ik margoirudi. |
| |
12 margo lan ik margolan. |
| marisorgin |
marisorgin 1 iz intsektu gorputz-luzea eta kolore-berdea, beste intsektu batzuez elikatzen dena. |
| |
2 ik mari 34. |
| marra |
marra 1 iz seinale edo marka mehar eta estua, berez zuzena. ik arraia; arrasto; lerro. |
| |
7 (kokainaz-eta mintzatuz) ik lerro 5. |
| marraka |
marraka 1 iz ardien eta ahuntzen oihua. ik marru. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik marrakaka. |
| masa |
masa 1 iz osotasun bat, bereziki tamaina handikoa, eratzen duten gauzen edo zatikien multzoa; gai gotor baten edo isurkari baten kopuru aski handia, bere hartan (ez bere forman edo nolakotasunean) hartua. |
| |
7 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik masibo. |
| masail |
masail 1 iz aurpegiaren alboko aldea, sudurraren eta belarriaren artean, begi azpitik kokotseraino hedatzen dena. ik matrail; matela. |
| |
10 masail hezur ik masailezur. |
| masibo |
masibo 1 iz kopuru handiak hartzen dituena, kopuru handiei dagokiena. (pertsonei dagokiena) ik masa 6. |
| |
3 (hedabideei buruz) ik masa 12; masa 13. |
| matematika |
matematika 1 iz helburutzat kopurua eta ordena dituzten jakintzen multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik matematiko. |
| matsukatu |
matsukatu, matsuka, matsukatzen du ad ik matxukatu. |
| matxarda |
matxarda2 1 izond emakumeez mintzatuz, bihurria eta gizonzalea dena. |
| |
2 ik mari 23. |
| matxinatu |
matxinatu, matxina, matxinatzen 1 da ad aginpidea duenaren aurka altxatu, matxinada egin. |
| |
• 3 du ad ik matxinarazi. |
| |
5 (era burutua izen gisa) ik matxino1. |
| matxukatu |
matxukatu, matxuka, matxukatzen du ad ik matsukatu. |
| mea |
mea 1 iz lurraren azala osatzen duen gai ez organikoa, bereziki ustiatzeko onuragarri dena. ik mineral. |
| |
6 mea-zulo ik meazulo. |
| |
7 mea-zain ik meazain. |
| meatzari |
meatzari 1 iz meategian mea ateratzen lan egiten duen pertsona. |
| |
6 meatzari kide ik meatzarikide. |
| mediku |
mediku 1 iz lanbidetzat medikuntza duen pertsona, horretarako gai egiten duten ikasketak bururatu dituena. ik sendagile. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mediko. |
| |
• 6 izond ik mediko. |
| medikuntza |
medikuntza 1 iz eriari osasuna atxikitzea edo bihurtzea helburu duen jakintza; gisa eritasunak sendatzeko edo haiei aurrea hartzeko antzea. ik sendagintza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mediko. |
| mehatxu |
mehatxu 1 iz |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mehatxagarri. |
| mekaguendio |
mekaguendio interj ik mekabendios; mekaguendios. |
| mekaguendios |
mekaguendios interj ik mekabendios; mekaguendio. |
| mekanika |
mekanika 1 iz fisikaren atala, higiduraz eta orekaz, eta horien sortzaile diren indarrez diharduena; fisikaren atal horrek aztertzen dituen gertakariei buruzko teoria. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mekaniko. |
| mekanografia |
mekanografia 1 iz makinaz idazteko teknika. ik daktilografia. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik mekanografiko. |
| men |
men2 1 adlag mendean. |
| |
4 -en meneko izlag ik meneko. |
| menda |
menda 1 iz ezpaindunen familiako belar landarea, oso usaintsua, leku hezeetan hazten dena (Mentha sativa). ik mendafin. |
| |
5 menda beltz ik mendabeltz |
| mendebal |
mendebal 1 iz mendebal haizea. |
| |
· 5 (leku izen baten eskuinean) ipar ik mendebalde 2. |
| |
12 mendebal alde ik mendebalde. |
| mendebalde |
mendebalde 1 iz ostertzeko lau puntu nagusietako bat, eguzkia sartzen den aldeari dagokiona; mendebaldeko lurraldea. ik sartalde; mendebal 2. |
| |
2 (leku izen baten eskuinean) ik mendebal 5. |
| mendi |
mendi 1 iz inguruko eremutik nabarmen goratzen den lur zatia. ik muino. |
| |
6 mendi alde ik mendialde. |
| |
8 mendi bide ik mendibide. |
| |
14 mendi gune ik mendigune. |
| |
15a mendi kate ik mendikate. |
| |
16a mendi lerro ik mendilerro. |
| |
25 su-mendi ik sumendi. |
| merezidun |
merezidun 1 izond merezi duena. |
| |
2 (-en atzizkiaren eskuinean) ik merezient. |
| merkatal |
merkatal (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; forma hau ez da agertzen Euskaltzaindiaren Hiztegian) 1 iz merkataritza-. |
| |
3 merkatal gune ik merkatalgune. |
| |
4 merkatal ontzi ik merkatalontzi. |
| mesede |
mesede 1 iz norbaiten aldeko egite onuragarria. |
| |
11 mesede egin1 ik mesedetu. |
| metalurgia |
metalurgia 1 iz mehetatik metalak ateratzeko eta eraldatzeko tekniken multzoa. ik metalgintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik metalurgiko. |
| metastasi |
metastasi 1 iz eritasun edo tumore bat birsortzea edo gorputzaren beste alderdi batera hedatzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik metastasiko. |
| meteorologia |
meteorologia 1 iz eguratseko gertakariez aritzen den den zientzia. |
| |
2 (hitz elkartuetan, orobat metereologi g.er.) ik meteorologiko. |
| metodologia |
metodologia 1 iz zientzia-ikerketa batean edo kidekoetan erabiltzen diren metodoen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat metodologi g.er.) ik metodologiko. |
| metropoli |
metropoli 1 iz hiri handia, estatu edo eskualde bateko hiri nagusia. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik metropolitano. |
| meza |
meza 1 iz erlijio katolikoan, ogiaren eta ardoaren bidez Jesu Kristoren heriotza ospatzen den elizkizuna. |
| |
13 meza erdi ik mezerdi. |
| milakagarren |
milakagarren iz ik milaren. |
| militar |
militar 1 iz gerrarako pertsona; bereziki, armadako kide ogibidez dena. |
| |
5 militar buru ik militarburu. |
| milizia |
milizia 1 iz armada baten ordezko edo osagarri gisa ari den taldea, soldadu ez direnek osatua. |
| |
6 miliziako ik miliziako. |
| mimesi |
mimesi 1 iz naturaren imitazioa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mimetiko. |
| min |
min1 1 iz gorputzaren alderen baten nabaritzen den sentipen nekagarria. ik oinaze. |
| |
10 bihotz min ik bihozmin. |
| minberatsu |
minberatsu 1 izond aski minbera dena. |
| |
2 (predikatu edo adizlagun gisa) ik minberatsuki. |
| mingaiñ |
mingaiñ ik mingain. |
| mingañ |
mingañ ik mingain. |
| mingots |
mingots 1 izond behazunarena bezalako ahogozo ez-atsegina duena. ik karats; mingar; mikatz; garratz. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik mingoski. |
| ministro |
ministro 1 iz estatuaren gobernuko sail nagusi bateko burua, ministerio bateko buruzagia. |
| |
7 ministro orde ik ministroorde. |
| minkor |
minkor 1 izond mingotsa. |
| |
2 irud/hed ik samin. |
| mintzaira |
mintzaira 1 iz hitzezko adierazpidea, sistema edo egituratzat hartua. ik hizkuntza 2. |
| |
2 hed ik hizkuntza 6. |
| mintzaleku |
mintzaleku 1 iz mintzatzeko lekua, jendaurrean bereziki. ik mintzatoki. |
| |
2 (kartzeletan eta) ik mintzategi. |
| miñ |
miñ ik min. |
| mistika |
mistika 1 iz teologiaren atala, Jainkoa eta gizakia batzeaz, batasun honen mailez eta Jainkoa begiesteaz diharduena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mistiko. |
| mizkin |
mizkin1 1 izond milika. |
| |
2 irud/hed ik mizkinkeria 2. |
| mizkinkeria |
mizkinkeria 1 iz milikeria. |
| |
2 irud/hed ik mizkin1 2. |
| moduzko |
moduzko 1 izond modutsua, hezibide onekoa edo gizabide egokikoa. |
| |
6 hala-moduzko ik modu 17. |
| moko |
moko 1 iz hegaztien aho gogor eta irtena, bi masail hezurrak estaltzen dituen adarkizko gai batez osatua, jateko eta babesteko edo erasotzeko erabiltzen dutena. |
| |
10 moko-fin ik mokofin. |
| |
10a moko flauta ik flauta 3. |
| |
17 ume-moko ik umemoko. |
| moldatzaile |
moldatzaile 1 izond/iz moldatzen duena. |
| |
3 (musika edo literatura lanei eta kidekoei buruz) ik moldaketa 2. |
| moldegabe |
moldegabe 1 izond molde edo itxurarik ez duena. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik moldegabeki. |
| molekula |
molekula 1 iz lotura kimokoz elkarturiko atomo multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik molekular. |
| moneta |
moneta 1 iz dirua; dibisa. ik diru 2. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik diru 2; monetario. |
| morfema |
morfema 1 iz esaldian, esanahia duen banakorik txikiena, zati esanguratsu txikiagotan ezin bereizizkoa. |
| |
2 (izen elkarkuetan lehen osagai gisa) ik morfemiko. |
| morfologia |
morfologia 1 iz izaki bizi edo organu baten kanpoko forma eta egituraren azterketa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik morfologiko. |
| motel |
motel1 1 izond bizitasuna edo indarra falta zaiona. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik motelki. |
| |
6 hitz-motel ik hitz 43. |
| moto |
moto 1 iz motozikleta. ik motor 7. |
| |
7 moto-taxi ik mototaxi. |
| motor |
motor 1 iz zernahi energia (bereziki barne errekuntzaren ondoriozkoa), energia mekaniko bihurtzen duen tresna; ibilgailu edo makina bat higiarazten duen tresna. |
| |
6 (izenondo gisa) ik motriz. |
| motroilo |
motroilo1 1 izond lodia eta altuera txikikoa, potoloa. ik mozkote. |
| |
• 2 iz ik mordoilo. |
| muga |
muga 1 iz eremu bat amaitzen den tokia. |
| |
15 jo muga ik jomuga. |
| |
33 urte muga ik urtemuga. |
| |
34 zeru muga ik zerumuga. |
| mugagabe |
mugagabe 1 izond mugarik ez duena. ik mugaezin; muga 19. |
| |
3 mugagabeko ik muga 20. |
| mugiezin |
mugiezin 1 izond ezin mugituzkoa. |
| |
3 (izen gisa) ik higiezin 2. |
| mugigarri |
mugigarri 1iz mugi daitekeena. ik higigarri. |
| |
2 (ekonomian) ik higigarri 2. |
| muin |
muin1 1 iz hezur gehienen barnealdea betetzen duen gai bigun eta zurixka. |
| |
13 buru-muin ik burumuin. |
| |
14 erna-muin ik ernamuin. |
| muin |
muin2 1 iz aurpegitik at ematen den musua. |
| |
2 esku muin ik eskumuin. |
| muiñ |
muiñ ik muin. |
| muki |
muki 1 iz giza sudurrari eta beste zenbait organori darion gai likatsua. |
| |
6 muki-zapi ik mukizapi. |
| multzo |
multzo 1 iz mota bereko gauzez, bizidun nahiz bizigabeez, osaturiko bilketa. ik talde. |
| |
6 multzo buru ik multzoburu. |
| mundu |
mundu 1 izatea duten eta izan duten gauza guztien multzoa. ik unibertso. |
| |
7 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik mundial. |
| muntaia |
muntaia 1 iz muntatzea, muntaketa. |
| |
5 (artegintzan) ik instalazio 2. |
| murritz |
murritz 1 izond laburra, motza. |
| |
6 irri murritz ik irri 18. |
| museo |
museo 1 iz artearen, historiaren, teknikaren edo jakintzaren aldetik interesa duten gauzaki bildumak biltzen eta sailkatzen diren lekua, gordetzeko eta jendaurrean erakusteko helburuaz. ik erakustoki. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik museistiko. |
| musika |
musika 1 iz hotsak arau jakinen arabera konbinatzeko antzea, denbora bitarte bat soinuzko gaiez antolatzeko artea; antolaketa horren araberako emaitza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik musikal. |
| mutikoxkor |
mutikoxkor iz ik mutil 17. |
| mutil |
mutil 1 iz heldutasunera iritsi ez den gizonezkoa ik mutiko. |
| |
9 mutiletan1 adlag ik neska 10. |
| |
11 argi mutil ik argimutil. |
| |
12 baso mutil ik basomutil. |
| |
13 itsu-mutil ik itsumutil. |
| |
14 mari-mutil ik marimutil. |
| |
22 mutil zahar ik mutilzahar. |
| mutu |
mutu 1 izond/iz pertsonez mintzatuz, hitz egiten ez duena. |
| |
11 gor-mutu ik gor 9. |
| mutur |
mutur 1 iz ugaztunetan, aurpegiaren zati irtena, ahoa eta sudurra dauzkana. |
| |
15 (politikan) ik muturreko 3. |
| |
17 muturreko ik muturreko. |
| |
18 lur mutur ik lurmutur. |
| |
26 mutur-muturreko ik muturreko. |
| muturreko |
muturreko 1 izlag aukera, egoera edo jarrera espektro bateko muturrean dagoena. |
| |
3 (ezker edo eskuin-en eskuinean) ik mutur 15. |
| mututasun |
mututasun 1 iz erabateko isiltasuna. |
| |
3 gor-mututasun ik gormututasun. |
| nabarmentxo |
nabarmentxo 1 izond nabarmen samarra. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik nabarmenxko. |
| nagi |
nagi 1 izond/iz lanerako edo egin behar dituen gauzetarako gogorik izaten ez duena. ik alfer. |
| |
6 (izen gisa) ik nagitasun. |
| nagusitu |
nagusitu, nagusi, nagusitzen 1 da ad nagusi bihurtu edo gertatu; nagusitasuna hartu. |
| |
2 (gauza abstraktuez) ik gailendu. |
| nahi |
nahi 1 iz (zerbait) nahi izatea; norbaitek nahi duen zera, zerbait egiteko gogo edo asmo finkoan gauzatzen dena. ik nahikara; desira; borondate; gurari; gutizia. |
| |
10 nahita ik nahita. |
| |
13 nahiz3 ik nahiz. |
| |
16 bizi-nahi ik bizinahi. |
| |
17 gora-nahi ik goranahi. |
| |
18 handi-nahi ik handinahi. |
| |
19 jakin-nahi ik jakin-nahi. |
| |
32 nahi gabe2 ik nahigabe. |
| nahika |
nahika 1 adlag nahi izaten. |
| |
2 nola nahika ik nolanahika. |
| narrazio |
narrazio 1 iz kontakizuna. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik narratibo. |
| narru |
narru 1 iz larrua. |
| |
4 (sexu harremanak aipatzeko) ik narru 9. |
| natura |
natura 1 iz izatasun fisikoa duten gauza guztien multzoa, osotasuntzat hartua, eta bereziki izaki biziduntzat hartua. ik izadi. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat natur) ik natural. |
| |
7 natura gune ik naturgune. |
| naturaleza |
naturaleza 1 iz izaera. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik natural. |
| nazio |
nazio 1 iz giza talde aski zabala, bere batasunaren ezagutza eta elkarrekin bizitzeko nahia ezaugarritzat dituena. ik aberri. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik nazional. |
| nazioarte |
nazioarte 1 iz nazioarteko erkidegoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik nazioarteko. |
| nazional |
nazional 1 izond nazioarena, nazioari dagokiona. ik nazio 3. |
| |
10 nazional-sozialismo ik nazionalsozialismo. |
| |
11 nazional-sozialista ik nazionalsozialista. |
| nazionalismo |
nazionalismo 1 iz nazio batek beregaintasuna lortzeko duen eskubidea aldarrikatzen duen dotrina edo higikunde politikoa; nazio nortasunaren gorakuntza, norbere nazioarekiko atxikimendu gartsua edo grinatsua; atxikimendu horretan oinarritzen den dotrina, nazioa gainerako gauzen gainetik jartzen duena. ik abertzaletasun. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik nazionalista. |
| neba |
neba 1 iz emakumezko batentzat, senide arra. ik anaia. |
| |
3 ezkon-neba ik ezkoneba. |
| negar |
negar 1 iz malko guruinei darien isurkaria, begietatik ateratzen dena. |
| |
9 negarrez ik negarrez. |
| |
22 negar ontzi ik negarrontzi. |
| |
22a negar purpuila ik purpuila 2. |
| negoziagarri |
negoziagarri 1 izond negozia daitekeena. ik negoziagai. |
| |
2 (izan eta kideko aditzarekin) ik negoziagai 3. |
| negoziazio |
negoziazio 1 iz negoziatzea. |
| |
5 negoziazio gune ik negoziaziogune. |
| negualde |
negualde iz ik negu 6. |
| nekazari |
nekazari 1 iz lurra landuz bizibidea irabazten duen pertsona. ik laborari; lugin. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat nekazal; Euskaltzaindiaren Hiztegian ez da nekazal agertzen; bai nekazari-) ik nekazaritza 3. |
| nekazaritza |
nekazaritza 1 iz lurra lantzea, lur lana; nekazariaren lanbidea. ik laborantza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik nekazari 3. |
| nekrofilia |
nekrofilia 1 iz heriotzak norbaiti eragiten dion erakargarritasuna. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik nekrofiliko. |
| nekromantzia |
nekromantzia 1 iz etorkizuna iragartzea, hilen espirituei dei eginez. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; corpusean nekromantzi forma soilik) ik nekromantiko. |
| neolitiko |
neolitiko 1 izond historiaurreko aroez mintzatuz, Harri Aroaren azken aldiari dagokiona. |
| |
2 (izen gisa) ik neolito. |
| nerbio |
nerbio 1 iz gorputzaren zatiak burmuinarekin eta bizkar-muinarekin harremanetan ipintzen dituzten zainetako bakoitza. ik kirio. |
| |
4 (testuinguru teknikoetan, hitz elkartuen lehen osagai gisa) ik nerbioso. |
| neu |
neu 1 izord ni; ni-ren forma indartua. ik nerau. |
| |
3 (noren kasuan) ik neure. |
| neurologia |
neurologia 1 iz medikuntzaren adarra, nerbio sistemaren anatomiaz, fisiologiaz eta eritasunez aritzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik neurologiko. |
| neurona |
neurona 1 iz nerbio sistemako zelula. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik neuronal. |
| nibelatu |
nibelatu, nibela, nibelatzen 1 da/du ad maila berean jarri. |
| |
2 irud/hed ik orekatu. |
| nondik |
nondik 1 adlag |
| |
17 nondik norako2 iz ik ibilera. |
| nora |
nora |
| |
10 norako ik norako. |
| noragabe |
noragabe 1 izond helbururik ez duena, nora gabe dabilena. |
| |
3 ik nora 7. |
| |
4 noragabean ik nora 8. |
| norako |
norako 1 adlag zer tokitarako. |
| |
5 nondik norako2 iz ik ibilera. |
| norgehiagoka |
norgehiagoka 1 adlag elkarren lehian arituz. |
| |
3 (kiroletan) ik txapelketa. |
| normal |
normal 1 izond ezer berezirik edo neurriz gainekorik ez duena, maizkoena edo ohikoena den motaren araberakoa dena. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik normalki. |
| nota |
nota 1 iz partitura batean, soinu bat adierazteko ikurra; soinu hori bera. |
| |
6 (azterketetan) ik kalifikazio 2. |
| notario |
notario 1 iz |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik notarial. |
| nukleo |
nukleo 1 iz zerbaiten -batez ere atomoaren, zelularen eta kidekoen- gunea. |
| |
2 irud/hed ik gune 4. |
| nutriente |
nutriente 1 iz elikagarria. |
| |
2 mikro-nutriente ik mikronutriente. |
| nutrizio |
nutrizio 1 iz elikatzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik nutrizional. |
| objektibo |
objektibo2 1 iz optika-tresnetan, ispilu, leiar edo leiar multzoa, ikusi edo aztertu nahi den gauzaren aldera zuzentzen dena. ik okular. |
| |
5 tele-objektibo ik teleobjektibo. |
| odol |
odol 1 iz kolore gorriko isurkari lodia, gorputz osoan zain eta arterietan zehar dabilena. |
| |
11 odol-bero ik odolbero. |
| |
14 odol gaizto ik odolgaizto. |
| |
26 odol-jario ik odoljario. |
| |
27 odol-jariodun ik odoljariodun. |
| |
30 odol kolpe ik beherago 34; ik odolaldi. |
| |
34a odol huste ik odoluste. |
| |
34b odol hustu ik odolustu. |
| off |
off 1 iz off-eko ahotsa. |
| |
3 play-off ik play. |
| ogi |
ogi 1 iz gari irinez, urez eta gatzez osaturiko orea legamiaz jaikiaz eta labean erreaz egiten den jangaia. |
| |
12 ogi-buru ik ogiburu. |
| ohe |
ohe 1 iz bertan etzateko prestatua dagoen altzaria. ik ohatze; kamaina; etzauntza. |
| |
9 ohe azal ik ohazal. |
| |
12 ohe-buru ik oheburu. |
| |
16 ohe kide ik ohekide. |
| |
20 ohe zeru ik ohezeru. |
| ohiko |
ohiko 1 iz |
| |
2 ez-ohiko ik ezohiko. |
| ohol |
ohol 1 iz zurezko zati aski luzea, laukizuzen formakoa, laua eta mehea. |
| |
5 ohol hesi ik oholesi. |
| |
4 tranpa ohol ik tranpol. |
| oihal |
oihal 1 iz ehun sarria eta ile-laburra; bereziki artilezkoa; ehuna; ehun horren zatia. |
| |
11 esku oihal ik eskuoihal. |
| |
13 hil oihal ik hil1 54. |
| |
19 oihal ontzi ik oihalontzi. |
| oilasko |
oilasko 1 iz oilar gaztea. |
| |
5 oilo loka ik oilaloka. |
| oin |
oin 1 iz gizakiaren zangoaren beheko zatia, hura zutik dagoenean lurra ukitzen duena. ik hanka; zango. |
| |
22 oin bular ik oinbular. |
| |
27 oin hutsik ik oinuts 3. |
| oinarri |
oinarri 1 iz gauza bati eusten dion azpiko atal, gehienetan trinkoa. ik zimendu; egonarri; harroin 2. |
| |
2 irud/hed ik funts; sustrai. |
| |
6 oinarrizko ik oinarrizko. |
| oinezko |
oinezko 1 izlag oinez egiten dena; oinez dabilena. |
| |
3 (gudarostean) ik infante 2. |
| ok |
ok2 ik oka. |
| oker |
oker 1 izond lerro zuzena bezalakoa ez dena, artez ez dagoena. ik makur. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik okerki. |
| okupazio |
okupazio 1 iz okupatzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik okupatzaile. |
| ola |
ola 1 iz burdin mea landuz burdina egiten zen lantegia. ik burdinola. |
| |
5 burdin ola ik burdinola. |
| oldarraldi |
oldarraldi 1 iz zerbait edo norbait oldartzen den aldia. |
| |
2 (gerretan-eta) ik erasoaldi. |
| olde |
olde 1 iz oldarra; andana. |
| |
4 jende olde ik jende 15. |
| oliba |
oliba 1 iz olibondoaren fruitua, jateko ona, txikia eta luzarana, azal leuna, hezur gogorra eta olioa ematen duen mamia duena. |
| |
11 oliba ondo ik olibondo. |
| olibondo |
olibondo 1 iz Oleaceae familiako zuhaitza, olibak ematen dituena, enbor bihurri adartsua, hosto berdeak gainetik eta zurixkak azpitik, eta lore zuriak dituena (Olea europaea). |
| |
5 basa olibondo ik basolibondo. |
| oligarka |
oligarka 1 iz oligarkiako kidea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik oligarkiko. |
| oligopolio |
oligopolio 1 iz saltzaile kopuru urri-urri batek merkatua kontrolatzen duen egoera. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik oligopolistiko. |
| olio |
olio 1 iz olibetatik ateratzen den isurkari koipetsu eta likatsua, hori-berdaxka; zenbait landare, animalia edo meatatik aterazen den gai koipetsua, ohiko tenperaturan isurkaria dena eta uretan urtzen ez dena, eta gehienetan ura baino arinagoa dena. ik koipe. |
| |
8 oliba-olio ik oliba 10. |
| omiasaindu |
omiasaindu 1 iz ipar santu guztien eguna. ik domu 1 eta domuru 1. |
| |
4 omiasaindu kari ik omiasaindukari. |
| omoniergo |
omoniergo 1 iz ipar kapilautza. |
| |
2 (egoitza) ik omoneria. |
| on |
on1 1 izond bere egitekoa ongi betetzen duena; espero den bezain egokia edo onuragarria dena. ant txar. (gauzez mintzatuz) |
| |
14 onezko ik onezko. |
| |
32 onezkoak egin ik onezko 4. |
| |
33 onik ik onik. |
| ondo |
ondo2 1 iz gauza bati buruz, hura ukitzen-edo dagoen aldea. (izen soil baten eskuinean) ik albo; aldamen. |
| |
4 ik ondorio. |
| ondoren |
ondoren1 1 adlag segidan, gero. |
| |
7 ondorengo ik ondorengo. |
| ongi |
ongi 1 adlag nahi, espero edo behar den bezala; era onez, egokitasunez. ik ondo1. |
| |
16 (izen gisa) ik ongietorri. |
| |
22 ongi izate ik ongizate. |
| onkologia |
onkologia 1 iz medikuntzaren adarra, tumoreak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik onkologiko. |
| onomastika |
onomastika 1 iz izen bereziak, eta bereziki pertsona izenak, aztertzen dituen jakintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik onomastiko. |
| ontzi |
ontzi 1 iz ur gainean higitzen den zernahi ibilgailu, batez ere txikia ez dena. ik itsasontzi. |
| |
3 (neurri gisa) ik ontzikada. |
| |
13 arrain ontzi ik arrainontzi. |
| |
14 arrantza ontzi ik arrantza1. |
| |
15 bela-ontzi ik belaontzi. |
| |
16 fruitu-ontzi ik fruituontzi. |
| |
17 fruta-ontzi ik frutaontzi. |
| |
17 gerra ontzi ik gerraontzi. |
| |
18 guda-ontzi ik gudaontzi. |
| |
20 ibai ontzi ik ibaiontzi. |
| |
21 itsas ontzi ik itsasontzi. |
| |
22 kafe ontzi ik kafeontzi. |
| |
23 kanoi ontzi ik kanoiontzi. |
| |
24 karga ontzi ik kargaontzi. |
| |
25 kirol ontzi ik kirolontzi. |
| |
26 komun ontzi ik komun1 5. |
| |
27 landare ontzi ik landare 6. |
| |
28 lore ontzi ik loreontzi. |
| |
29 lurrun ontzi ik lurrunontzi. |
| |
31 ontzi gain ik ontzigain. |
| |
32 ontzi-jabe ik ontzijabe. |
| |
33 ontzi-krosko ik krosko 4. |
| |
35 paper ontzi ik paperontzi. |
| |
36 te ontzi ik teontzi. |
| |
37 tinta ontzi ik tintontzi. |
| |
40 zabor ontzi ik zaborrontzi. |
| opari |
opari 1 iz eskaintza; norbaiti eskaintzen zaion gauzakia. |
| |
11 ordain opari ik ordain 13. |
| opera |
opera1 1 iz musikaz erabat hornituriko antzerki lana; lan horiek osatzen duten generoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik operistiko. |
| opil |
opil 1 iz irinezko orea labean erreaz egiten den ogi modukoa, berez biribila eta txikia. |
| |
7 arrautza opil ik arrautzopil. |
| optika |
optika 1 iz fisikaren adarra, argia eta argiarekiko gertakariak aztergai dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik optiko. |
| orain |
orain 1 adlag une honetan, garai honetan. (orainaldiko aditz eta adizkiekin) |
| |
6 oraingo ik oraingo. |
| orbita |
orbita 1 iz argizagi batek nagusitzat duen argizagiaren inguruan egiten duen ibilbidea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik orbital. |
| ordain |
ordain 1 iz zerbaiten truke edo baliokidetzat ematen edo hartzen den zera. |
| |
16 odolkiak ordainetan ik odolki 4. |
| |
18 ordain sari ik ordainsari. |
| ordaintze |
ordaintze 1 iz erosi, hartu edo zor denari dagokion saria ematea. ik pagatze; ordainketa. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ordaintza. |
| ordeko |
ordeko 1 iz beste norbaiten ordez dagoen edo ari den pertsona. ik ordezko 3; ordezkari. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ordezko. |
| ordoki |
ordoki 1 iz eremu laua. ik ordeka. |
| |
5 (izenondo gisa) ik ordeka 3. |
| ordu |
ordu 1 iz eguna banatzen den hogeita lau zati berdinetako bakoitza; zati horren denbora-hedadura. ik oren. |
| |
7 behar ordu ik behar. |
| |
9 jolas ordu ik jolas 9. |
| orduraxe |
orduraxe ik ordu 26. |
| ore |
ore 1 iz hauts eginiko gai gotor bati edo gai xehetu bati isurkari bat erantsiz eratzen den nahastura aski trinkoa eta biguna. ik masa; pasta1. |
| |
6 hortz-ore ik hortz 19. |
| |
7 kare ore ik kareore. |
| oreka |
oreka 1 iz elkarren aurka ari diren gauza bi edo gehiagoren arteko indar berdintasuna; horrelako indarren eraginpean dagoen gauzaren egoera. |
| |
8 oreka-gune ik orekagune. |
| orga |
orga 1 iz bi edo lau gurpileko ibilgailua, zamak eramateko erabiltzen dena eta zaldiek, idiek edo kidekoek higiarazten dutena. ik gurdi. |
| |
6 (neurri gisa) ik orgatara. |
| |
8 esku orga ik eskorga. |
| |
9 orga bide ik orgabide. |
| orientatu |
orientatu, orienta, orientatzen 1 da ad norabide jakin bat izan; puntu kardinelei buruz kokatu; ik norabidetu. |
| orkestra |
orkestra 1 iz zuzendari baten gidaritza pean jotzen duten musikarien taldea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik orkestral. |
| ornitologia |
ornitologia 1 iz zoologiaren atala, hegaztiak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ornitologiko. |
| oroi |
oroi 1 iz oroipena, oroitzapena. |
| |
4 oroi-min ik oroimin. |
| orratz |
orratz 1 iz altzairuzko ziri moduko atal mehe-mehea, mutur batean punta zorrotza eta bestean haria sartzeko begia duena, josteko edo ehuntzeko erabiltzen dena. ik jostorratz. |
| |
14 buru orratz ik buru. |
| |
15 etxe orratz ik etxe. |
| |
16 gari-orratz ik gari 15. |
| |
18 ipar orratz ik iparrorratz. |
| |
19 kate-orratz ik kateorratz. |
| |
22 orratz zain ik orratzain. |
| |
26 paparreko orratz ik orratz 11. |
| |
27 sorgin orratz ik sorgin. |
| |
28 tximist orratz ik tximistorratz. |
| ortografia |
ortografia 1 iz hizkuntza bateko hitzak idazteko arauen multzoa; arau horien ezagutza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat ortografi) ik ortografiko. |
| ortzi |
ortzi 1 iz zeruko sabaia, izarrartea. |
| |
5 ortzi muga ik ortzimuga. |
| osatu |
osatu, osa(tu), osatzen 1 du ad osotasun edo banako bat eratu. |
| |
2 ik eratu. |
| |
3 ik bete. |
| oso |
oso 1 izond zatirik edo osagairik falta ez zaiona; (zerbait) buru batetik bestera hartzen duena. |
| |
13 (aditz bati dagokiola) ik asko. |
| oste |
oste1 1 iz soldadu taldea; talde armatu bat osatzen duten pertsonak. ik tropa. |
| |
6 jende oste ik jende 16. |
| ostera |
ostera1 1 adlag berriro, berriz. |
| |
4 osterako ik osterako. |
| ostu |
ostu, ostu, osten du ad ebatsi, lapurtu. (gauzak) |
| |
5 isil-ostuka ik isil 24. |
| otoitz |
otoitz 1 iz arimaren Jainkoarekiko harremana, hari maitasuna edo ezagutza adierazteko, edo eskariren bat egiteko; Jainkoarekiko harreman hori gauzatzen duen esapide edo esaldi saila, Liturgiak arautzen duena. |
| |
10 otoitz etxe ik otoitzetxe. |
| otso |
otso 1 iz ugaztun haragijalea, txakurraren antzekoa, mutur-zorrotza eta belarri-zuta, ilea gris iluna eta isatsa luzea dituena, oso jatuna (Canis lupus). |
| |
6 itsas otso ik itsas otso. |
| otzara |
otzara 1 iz otarrea. ik saski. |
| |
2 (edukiera neurri gisa) ik otzarakada. |
| ozeanografia |
ozeanografia 1 iz itsasoak alderdi fisiko eta biologikoetatik aztertzen dituen zientzia. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik ozeanografiko. |
| ozpin |
ozpin 1 iz ardoaren hartzitzetik sortzen den isurkari mingotsa, janari batzuk prestatzeko, edo barazkiak-eta ontzeko erabiltzen dena. |
| |
7 mari-ozpin ik mari 27. |
| ozpindu |
ozpindu, ozpin(du), ozpintzen 1 da/du ad (ardoa) ozpin bihurtu. ik mindu. |
| |
2 irud/hed ik mingostu; garraztu. |
| |
5 gatz-ozpindu ik gatzozpindu. |
| padre |
padre 1 iz (mugagabean) aita. |
| |
3 ik madre 2. |
| paga |
paga 1 iz lansaria, saria. |
| |
4 paga-buru ik pagaburu. |
| pala |
pala 1 iz gider bati loturiko zurezko edo metalezko xafla zabal batez osaturiko lanabesa. |
| |
11 pala-korta ik palakorta. |
| paleo |
paleo |
| |
1 paleo-kristau ik paleokristau. |
| paleografia |
paleografia 1 iz idazkera zaharren azterketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik paleografiko. |
| paleolitiko |
paleolitiko 1 izond harri landuaren aroari dagokiona. |
| |
2 (izen gisa) ik paleolito. |
| paleontologia |
paleontologia 1 iz historiaurreko izaki organikoen azterketa, haien fosilen bidez egiten dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik paleontologiko. |
| pankrea |
pankrea 1 iz digestio aparatuko guruina, urdailaren atzealdean dagoena eta urina eta hormonak isurtzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik pankreatiko. |
| panpoxa |
panpoxa 1 izond (emakumeentzat markatua) ik panpox. |
| papar |
papar 1 iz giza bularraren goialdea. ik papo1. |
| |
4 (hegaztiena-eta) ik papo1 2. |
| paper |
paper 1 iz landare zuntzezko orea hedatuz eta lehortuz egiten den gaia, orri mehe-mehen itxura ematen zaiona. |
| |
21 bertso-paper ik bertso. |
| |
22 diru paper ik diru 25. |
| |
23 komuneko paper ik komun1 7. |
| |
32 paper ontzi ik paperontzi. |
| papo |
papo1 1 iz paparra, bularraren goialdea; bularra. |
| |
2 (hegaztietan-eta) ik papar 4. |
| parabola |
parabola1 1 iz puntu finko bati eta lerro zuzen finko bati buruz distantzia berera dauden puntuek osatzen duten lerro makotu irekia. |
| |
2 irud/hed ik paraboliko 3. |
| paradoxiko |
paradoxiko izond ik paradoxa 4. |
| paralisi |
paralisi 1 iz higitzeko ahalmenaren galera. ik elbarritasun. |
| |
2 irud/hed ik geldialdi. |
| parametro |
parametro 1 iz kopuru aldagaitza, nahierara finkatzen dena eta aldagai askezko funtzio baten forma zehazten duena; kalkulu bateko elementu konstantea. |
| |
2 irud/hed ik faktore. |
| pare |
pare iz 1 batera doazen kideko bi izaki edo gauzaren multzoa. ik biko. |
| |
10 pareko ik pareko. |
| |
28 parerik gabe2 izond ik paregabe. |
| paregabe |
paregabe 1 izond parerik ez duena. ik pare 28. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik paregabeki. |
| parekidetasun |
parekidetasun 1 iz parekidea den egoera edo erlazioa. |
| |
2 (sexuen artekoa) ik paritate. |
| pareko |
pareko 1 izlag parean dagoena. ik pare 7. |
| |
• 5 izlag (-en atzizkiaren eskuinean) ik pare 6. |
| |
• 7 iz (musean) ik pare 4. |
| |
9 pare-pareko ik pare 22. |
| |
10 parez-pareko ik pare 33. |
| pareta |
pareta 1 iz hargin lanezko eraikuntza, plomuan ezarria eta halako luzera batekoa, bitarteak ixteko edo bereizteko, edo sabaiei edo goiei eusteko balio duena. ik horma1; holtz; trenkada. |
| |
10 ezker pareta ik ezker. |
| parke |
parke 1 iz barruti itxia, zuhaitzez eta landareez hornitua, jauregi bati atxikia edo hiri baten inguruan dagoena. |
| |
6 jolas parke ik jolas 10. |
| |
7 kultura parke ik kultura 15. |
| |
8 natur parke ik natur 6. |
| parlamentari |
parlamentari 1 iz Parlamentuko kidea. ik legebiltzarkide. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik parlamentario. |
| parlamentu |
parlamentu 1 iz estatu edo herrialde beregain baten lege agintea duen biltzarra, hauteskundeen bidez hautatua. ik legebiltzar. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik parlamentario. |
| parpaila |
parpaila2 1 iz haize parpaila, kometa. |
| |
2 haize parpaila ik haize 28. |
| parra |
parra1 1 iz hazten uzten den mahatsondoa, euskarri batez eusten zaiona, mahats parra. |
| |
2 mahats parra ik mahats 15. |
| parra |
parra2 |
| |
1 parra-parra ik barra-barra. |
| parrokia |
parrokia 1 iz sakramentuak ematen diren eliza, erretore baten ardurapean dagoena; erretore eta eliza horri dagozkion eliztarren multzoa eta barrutia. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik parrokial. |
| parrokial |
parrokial 1 izond parrokiarena, parrokiakoa, parrokiari dagokiona. ik parrokia 3. |
| |
2 ik parrokia 5. |
| parte |
parte 1 iz zatia. |
| |
19 aspaldiko partez ik aspaldiko. |
| partikular |
partikular 1 izond banako bati (edo multzo edo talde txiki bati) baino ez dagokiona; norberarena; orokorra ez dena. |
| |
5 akusazio partikular ik akusazio. |
| pasa |
pasa2 |
| |
2 iz (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa) ik pasada. |
| |
3 jo eta pasa ik jo 43. |
| |
4 orri-pasa ik orri 12. |
| |
9 pasatsu ik pasatsu. |
| |
10 pasatxo ik pasatxo. |
| pasaka |
pasaka2 1 adlag |
| |
2 orri-pasaka ik pasaka1 13. |
| pasatu |
pasatu , pasa, pasatzen 1 da ad igaro. ik igaro 1. |
| |
9 (denborazko inpertsonaletan) ik igaro 7. |
| pasio |
pasio 1 iz grina, irrika, jaidura bizia. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik pasional. |
| patente |
patente 1 iz tresnaren bat asmatu edo aurkikunde bat egin duenari Estatuak ematen dion agiria, asmakari edo aurkikunde horren onurez bera bakarrik balia daitekeela adierazten duena. |
| |
5 korsu patente ik korsu 2. |
| patin |
patin 1 iz zoru gogor eta leunetan lerratzeko gailua, oinean finkatzen dena. ik irristailu. |
| |
3 patin hockey ik hockey 6. |
| patologia |
patologia 1 iz medikuntzaren adarra, eritasunak eta organismoan horiek eragiten dituzten nahasmenduak aztertzen dituena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik patologiko. |
| patriarka |
patriarka 1 iz Biblian, Itun Zaharreko familiaburu batzuei eman zitzaien izena. ik aitalehen. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik patriarkal. |
| patroi |
patroi 1 iz nagusia, ugazaba. |
| |
9 urre-patroi ik patroi. |
| pausa |
pausa 1 iz etenaldia, geldiunea, geldialdia. ik pausaldi. |
| |
7 pausa-leku ik pausaleku. |
| pauso |
pauso 1 iz urratsa. |
| |
10 atzera pauso ik atzerapauso. |
| |
11 aurrera pauso ik aurrerapausu |
| pedagogia |
pedagogia 1 iz haur hezibidea, haurrak hezteko jakintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat pedagogi) ik pedagogiko. |
| pedal |
pedal 1 iz tresna edo makina batean, oinaz eragiten zaion palanka edo bestelako atala. |
| |
8 gas pedal ik gas 10. |
| pelatu |
pelatu, pela, pelatzen 1 da/du ad ipar erabat busti. ik blaitu. |
| |
3 kasko pelatu ik kasko 12. |
| periodiko |
periodiko 1 iz egunkaria. |
| |
5 sistema periodiko ik sistema. |
| |
6 taula periodiko ik taula. |
| peritu |
peritu 1 iz ingeniaritzako maila ertaineko tekniko titulua duen pertsona. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik perizial. |
| perretxiko |
perretxiko 1 iz oin batez eta txapel batez osaturiko onddoa. |
| |
4 perretxiko zale ik perretxikozale. |
| pertsiar |
pertsiar 1 izlag Pertsiakoa, Pertsiari dagokiona. |
| |
3 greko-pertsiar ik greko 8. |
| pertsona |
pertsona 1 iz giza motako banakoa. gizaki; gizabanako. |
| |
5 (talde edo multzo bateko kide gisa) ik lagun 3. |
| pertsonal |
pertsonal 1 izond pertsona bati dagokiona, norberarena. |
| |
5 pertsonal buru ik pertsonalburu. |
| pertxenta |
pertxenta 1 izond liraina, zalua, txairoa. ik poxpolin; pinpirin. (emakumezkoez mintzatuz) |
| |
4 mari pertxenta ik mari 28. |
| pertz |
pertz 1 iz egosteko-eta erabiltzen den ontzia, euskarri bakarra eta mugikorra duena; bereziki, laratzean zintzilik egoten dena. ik galdara; pazia. |
| |
3 (neurri gisa) ik pertzakada. |
| petrolio |
petrolio 1 iz isurkari itsaskorra, arre iluna eta usain bortitzekoa, lurpeko hobietan pilatzen dena eta energia iturri gisa erabiltzen dena. ik nafta. |
| |
8 petrolio ontzi ik petroliontzi. |
| |
10 petrolio untzi ik petroliontzi. |
| petxero |
petxero 1 iz petxa ordaintzen duen pertsona. |
| |
2 irud/hed ik petzero. |
| pieza |
pieza 1 iz tresna edo makina batean alda daitekeen atala. ik peza. |
| |
16 ordezko pieza ik ordezko 9. |
| pika |
pika2 1 iz ipar mika. |
| |
3 pika-buztan ik pikabuztan1. |
| pikatu |
pikatu1 1 du ad ebaki; moztu. |
| |
12 baztanga-pikatu ik baztanga. |
| pikortsu |
pikortsu 1 izond pikorrez betea. ik pikortatsu. |
| |
2 (argazki eta kidekoez) ik pikor 6. |
| pil-pil |
pil-pil 1 adlag prestatzen ari diren janariez mintzatuz, borborka. |
| |
7 pil-pilka ik pilpilka. |
| pilota |
pilota 1 iz jolasean ibiltzeko erabiltzen bola elastikoa; bereziki, izen bereko euskal kirolean erabiltzen dena. |
| |
13 pilota leku ik pilotaleku. |
| pilotagile |
pilotagile 1 iz pilotak egiten dituan eskulangilea. |
| |
2 kakalardo pilotagile ik kakalardo 4. |
| pilotu |
pilotu 1 iz itsasontzi bat, hegazkin bat edo lasterketa-auto edo -motozikleta bat gidatzen duen pertsona. |
| |
7 kapitain pilotu ik kapitain 11. |
| |
8 pilotu kide ik pilotukide. |
| pintza |
pintza 1 iz batez ere pl bi besoz osatutako tresna, gauzak hartzeko edo haiei heltzeko erabiltzen dena. ik gantxo 3. |
| |
2 (arropak esekitzeko) ik gantxo 3. |
| piper |
piper 1 iz tomatearen familiako baratze landarea, lantza itxurako hostoak eta lore zuri txikiak dituena, eta fruituagatik lantzen dena (Capsicum annuum). ik beherago 11. |
| |
11 piper hauts ik piperrauts. |
| |
12 piper min ik pipermin. |
| |
14 piper poto ik piperpoto. |
| pipertu |
pipertu, piper(tu), pipertzen 1 da/du ad erresumindu. |
| |
3 gatz-pipertu ik gatz 11. |
| pipitta |
pipitta 1 iz adkor lore pipita. |
| |
2 ik pipita 2. |
| piramide |
piramide 1 iz Egiptoko faraonen hilobi gisa erabiltzen zen eraikuntza handia, oinarria laukia eta lau aurpegiak triangeluak zituena. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik piramidal. |
| pista |
pista1 1 iz kirol jakin bat egiteko prestaturiko eremua. |
| |
9 lurreratze pista ik lurreratze 3. |
| pitxer |
pitxer 1 iz edaria edukitzeko eta edontziak betetzeko erabiltzen den beirazko, metalezko edo lurrezko ontzia, kirdenduna, lepoan mehartua eta ahoa luzatua duena; edukiera neurri zaharra, 2,016 litroren baliokidea. ik txarro. |
| |
2 (neurri gisa) ik pitxerkada. |
| pitz |
pitz |
| |
1 hitz eta pitz ik hitz 31. |
| pixkanaka |
pixkanaka 1 adlag apurka. ik pixkaka; pixkana. |
| |
2 pixkana-pixkanaka ik pixkana 3. |
| planeta |
planeta 1 iz Eguzki sistemako argizagi handia, berezko argirik ez duena, eguzkiaren inguruan harenganik beti distantzia bertsuan dagoela biratzen dena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik planetario. |
| plasta |
plasta1 1 (onomatopeia) zerbaitek uretara nahiz lurrera erortzean ateratzen duen hotsaren onomatopeia. ik plast; plaust. |
| |
4 plista-plasta ik plisti 1. |
| |
5 plisti-plasta ik plisti. |
| plater |
plater 1 iz ontzi biribila, ertza altxatua eta hondoa laua duena, jateko-eta erabiltzen dena. |
| |
5 (neurri gisa) ik platerkada. |
| plaza |
plaza 1 iz hiri edo herrietan, maiz eraikinez inguraturik, izaten den leku aski zabala. ik enparantza. |
| |
14 zezen plaza ik zezen. |
| plebiszitu |
plebiszitu 1 iz aginpidea hartu duenari ematen zaion uste onari buruz edo estatu gorabehera bati buruz hautesleen multzoak baiaren edo ezaren bitartez ematen duen botoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik plebiszitario. |
| plost |
plost (onomatopeia) 1 |
| |
2 plast eta plost ik plast 3. |
| pneumonia |
pneumonia 1 iz biriketako ehunaren hantura. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik pneumoniko. |
| pobre |
pobre 1 izond behartsua. ik txiro. (pertsonez) |
| |
3 (adizlagun gisa) ik pobreki. |
| poesia |
poesia 1 iz literatura-generoa, zerbait adierazteko hitz neurtuen, erritmoen eta hoskidetasunen harmoniaz eta irudiez baliatzen dena. ik olerti. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat poesi) ik poetiko. |
| polifonia |
polifonia 1 iz zenbait ahotsen konbinazioa; aldi bereko zenbait ahotsetako kantua. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik polifoniko. |
| polimero |
polimero 1 iz molekula berdin-berdinen elkarketaz osaturiko molekulak dituen konposatua. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik polimeriko. |
| polizia |
polizia 1 iz ordena publikoa zaintzeko eta lege-hausleak epaileen aurrera eramateko zeregina duten erakundeen multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat polizi) ik polizial; poliziako. |
| |
10 polizia-andere ik beherago 13 eta gorago 5; ik poliziakide. |
| |
11 polizia-buru ik poliziaburu. |
| poliziar |
poliziar 1 izond poliziala. |
| |
2 ik polizier. |
| poltsa |
poltsa 1 iz gai malguzko ontzi modukoa, goialdetik irekia, gehienetan eskulekuduna. ik zorro. |
| |
3 (itxia dena) ik zorro. |
| |
11 bidaia-boltsa ik bidaia. |
| |
12 esku poltsa ik esku. |
| |
14 lan poltsa ik lan 27a. |
| ponte |
ponte 1 iz bataiarria. |
| |
4 aita ponteko ik aita. |
| pornografia |
pornografia iz 1 jarduera sexual esplizituen agerpena, sexu kitzikapena helburu duena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik pornografiko. |
| porru |
porru1 1 iz baratxuriaren familiako landarea, baratzean lantzen dena, erraboila luzea eta bakuna, hostoak lauak, luzeak eta meharrak, eta loreak zuri gorrixkak dituena, egosia jaten dena (Allium porrum). |
| |
3 frantses porru ik frantses 8. |
| posta |
posta1 1 iz zaldiak aldatzeko tokia, pertsonen eta gutunen garraioa bermatzeko, bidean zehar, bi edo hiru lekoan behin, jartzen zena; zaldi horien multzoa; posten arteko bidea. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik postal 6. |
| |
20 posta-ontzi2 ik postontzi. |
| postu |
postu iz 1 iz soldadu bat edo gudari talde bat, buruzagien aginduz, kokaturik dauden lekua. |
| |
13 lan postu ik lanpostu. |
| postumo |
postumo 1 izond aita hil eta gero jaioa; egilea hil eta gero kaleratua. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik postumoki. |
| pot |
pot2 ik pott2 |
| potente |
potente 1 izond ahalmen handikoa. |
| |
3 tente potente ik tente. |
| poto |
poto 1 iz kontserba-ontzia edo kidekoa. ik pote. |
| |
9 piper poto ik piperpoto. |
| potolo |
potolo 1 izond adkor gizena, lodia. ik totolo. (gizonezkoez) |
| |
2 (emakumezkoez) ik potola. |
| potro |
potro 1 iz adkor barrabila. |
| |
5 potro jorran ik potrojorran. |
| pottoko |
pottoko2 |
| |
1 harri pottoko ik harri 11. |
| poz |
poz 1 iz atsegin beteak sortzen duen gogo egoera edo zirrara. |
| |
8 bizi poz ik bizipoz. |
| |
13 pozik ik pozik. |
| |
18 poz-pozik ik pozik. |
| prebentzio |
prebentzio 1 iz prebenitzea, aurrea hartzea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik prebentibo. |
| prehistoria |
prehistoria 1 iz historiaurrea. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik prehistoriko. |
| premonizio |
premonizio 1 iz etorkizun den zerbait iragartzen duen bihozkada. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik premonitorio. |
| prentsa |
prentsa 1 iz bere bi zatiren artean hainbat gauza sakatzeko prestatua dagoen tresna. ik prentsagailu; dolare. |
| |
6 prentsa aurreko ik prentsaurreko. |
| |
8 prentsa buru ik prentsaburu. |
| presidentzia |
presidentzia 1 iz presidentetza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik presidentzial. |
| prezeptore |
prezeptore 1 iz irakasten duen pertsona. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik prezeptoral. |
| pribilegiatu |
pribilegiatu, pribilegia, pribilegiatzen 1 du ad pribilegioak eman. |
| |
2 (era burutua izenondo gisa) ik pribilegio 4; pribilegio 6. |
| pribilegio |
pribilegio 1 iz gizabanako edo talde bati, guztientzako legetik at, ematen zaion eskubide edo abantaila berezia. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik pribilegiatu 2. |
| prima |
prima3 |
| |
2 opera prima ik opera2. |
| primario |
primario 1 izond lehena, beste zerbaiten aurretikoa, oinarrizkoa. |
| |
4 sektore primario ik sektore. |
| proba |
proba iz 1 probatzea. |
| |
9 asto proba ik asto. |
| |
10 idi proba ik idi 12. |
| probatu |
probatu, proba(tu), probatzen 1 du ad zerbait, omen den bezalakoa ote den, saio edo azterketa bidez egiaztatu. ik proba 11. (zerbait) |
| |
4 (janariez, edariez eta kidekoez mintzatuz) ik dastatu. |
| |
5 (jantziez-eta mintzatuz) ik saiatu. |
| probintzia |
probintzia 1 iz antzinako Erroman, Italiatik at bereganaturiko lurraldea, erromatar legeen eta gobernari baten mendean ipinia; hainbat erreinu edo estatu, edo horietako eskualdeak, banatzen diren zatietako bakoitza. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat probintzi) ik probintzial. |
| produktu |
produktu 1 iz ekoizten den gauza. ik ekoizkin; mozkin 4. |
| |
8 azpi-produktu ik azpi. |
| profezia |
profezia 1 iz profetak batek egiten duen iragarpena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, orobat profezi) ik profetiko. |
| programa |
programa 1 iz ondorio edo emaitza bat iristeko eman asmo den urrats ordenatuen segida; pertsona, talde, alderdi... baten asmoen adierazpen ordenatua. ik egitarau; egitamu. |
| |
14 azpi-programa ik azpi. |
| propio |
propio 1 izond berezia, berekia. |
| |
6 lehengusu propio ik lehengusu 3. |
| proposizio |
proposizio 1 iz filosofian, judizio baten adierazpena; frogatu behar den baieztapena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik proposizional. |
| protokolo |
protokolo 1 iz zeremonietan eta kidekoetan, etiketa eta lehentasun kontuetan gorde behar diren arauen bilduma; gizarte harremanetan jarraitzen diren kortesia-erregelen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik protokolario. |
| psikiatria |
psikiatria 1 iz medikuntzaren adarra, buru eritasunak aztertzen eta artatzen dituena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik psikiatriko. |
| psikoanalisi |
psikoanalisi 1 iz gogo prozesuak aztertzeko eta nahasmendu psikikoak tratazeko metodoa, gogoaren alderdi sakonena azaleratzean eta ikertzean datzana. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik psikoanalitiko. |
| psikologia |
psikologia 1 iz gertakarien psikikoen azterketa zientifikoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat psikologi) ik psikologiko. |
| publiko |
publiko 1 izond herriari edo estatuari dagokiona; estatuaren gain dagoena. ik herri 3. |
| |
9 alderdi publiko ik alderdi. |
| |
10 emakume publiko ik emakume. |
| |
12 iritzi publiko ik iritzi1 14. |
| |
13 ministerio publiko ik ministerio 6. |
| publizitate |
publizitate 1 iz berri, iritzi edo kidekoen zabalkundea; zabalkunde hori egiteko bitartekoen multzoa; merkataritza-helburuak direla medio, jendearen gogoa erakartzeko teknika. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik publizitario. |
| punk |
punk 1 izond bereziki musikaz eta janzkeraz nabarmendu zen mugimendu kontrakultural muturreko bati dagokiona. ik punki; punky. |
| |
5 post-punk ik postpunk. |
| |
10 techno-punk ik techno. |
| punta |
punta 1 iz mutur edo buru zorrotza. |
| |
17 zesta punta ik zesta. |
| puntako |
puntako 1 izlag buruan doana, gailena. |
| |
3 puntako ordu ik ordu 30. |
| puntalari |
puntalari |
| |
1 zesta-puntalari ik zesta. |
| puntu |
puntu 1 iz unea; egoera. |
| |
3 (bestelakoetan) ik gune. |
| |
24 inflexio puntu ik inflexio 4. |
| |
26 oraintxe puntuan. ik oraintxe 9. |
| |
29 puntu kardinal ik kardinal3 2. |
| puntutxo |
puntutxo 1 iz adkor puntu txikia. |
| |
2 (kiroletan-eta) ik puntu 13. |
| |
4 (ukitutxoa) ik puntu 12. |
| purtzil |
purtzil 1 izond kaskarra, hutsala, arbuiagarria. |
| |
4 mari-purtzil ik mari 32. |
| puru |
puru2 1 iz zigarroa. |
| |
3 zigarro puru ik zigarro. |
| puska |
puska 1 iz gauzaki batetik bereizia izen den zatia. |
| |
5 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa, lehen osagaia neurriz gainekoa dela adierazteko) ik ale. |
| |
13 on puska ik on1 23. |
| |
18 puska-puskaka ik puskaka 2. |
| pusketa |
pusketa 1 iz puska, zatia. |
| |
4 ogi pusketa ik ogi 19a. |
| puta |
puta 1 iz diru truke sexu harremanetara ematen den emakumea. ik prostituta. |
| |
8 puta-etxe ik putetxe. |
| |
10 puta-kume ik putakume. |
| |
11 puta madre ik putamadre. |
| puto |
puto 1 iz diru truke sexu harremanetara ematen den gizonezkoa. ik prostituto. |
| |
2 (izenondo gisa gauzei buruz) ik puta 6. |
| putxu |
putxu |
| |
1 txutxu-putxu ik txutxu-mutxu. |
| putzu |
putzu 1 iz lurpeko urak ateratzeko, lurrean, ertzak harriz edo adreiluz jantzirik, egiten den zulo estu eta biribila. |
| |
11 gas putzu ik gas 12. |
| |
12 petrolio putzu ik petrolio 9. |
| rocker |
rocker 1 izond rock-and-rollaren oso zalea denari dagokiona. |
| |
2 punk-rocker ik punk 8. |
| sabel |
sabel 1 iz giza enborraren aurrealdearen beheko zatia, bularretik beherakoa; zati horrek bularretik behera eratzen duen irtengunea. ik sabelalde. |
| |
5 (sentimenen egoitza gisa) ik sabelalde 2. |
| |
13 sabel-handi ik sabelandi. |
| |
14 sabel-hiztun ik sabeliztun. |
| sabelalde |
sabelalde 1 iz sabelaren aldea, sabela. |
| |
2 (sentimenen egoitza gisa) ik sabel 5. |
| sagar |
sagar 1 iz sagarrondoaren fruitua, biribila, mamia sendoa eta saporetsua duena. |
| |
9 ate sagar ik ate. |
| |
10 ezpata-sagar ik ezpata. |
| |
11 kuku sagar ik kuku 10. |
| |
12 lur-sagar ik lursagar. |
| |
14 zango sagar ik zango. |
| |
15 zintzur sagar ik zintzur. |
| saiakera |
saiakera 1 iz gai jakin bati buruzko gogoetak biltzen dituen hitz lauzko idazlana, gehienetan ez oso luzea. |
| |
7 saiakera-egile ik saiakeragile. |
| saihets |
saihets 1 iz gizakien edo abereen enborraren albo bakoitza. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik albo. |
| sail |
sail 1 iz lur zatia edo lur eremua; bereziki, lantzen den lur zati mugatua. ik alor. |
| |
21 lur sail ik lur 28. |
| saindu |
saindu izond santua. |
| |
13 omia saindu ik omiasaindu. |
| |
14 saindu-jale ik santujale. |
| saio |
saio 1 iz norbaitek edo zerbaitek zerbaitetan duen gaitasuna ikusteko egiten duen ariketa; ondorioaz ziur egon gabe egiten den ariketa. |
| |
14 saio hodi ik hodi 10. |
| sakela |
sakela 1 iz jantziei egiten zaizkien irekiduretan josten diren poltsa modukoetako bakoitza; orobat, gainean ehun zati bat josirik egiten dena. ik poltsiko. |
| |
2 irud/hed ik poltsa 6. |
| |
6 sakelako1 ik sakelako1. |
| |
7 sakelako2 ik sakelako2. |
| sakon |
sakon 1 izond hondoa oso behean edo gainaldetik oso urrun duena; asko barneratzen dena. |
| |
10 (izen gisa) ik sakonera; sakontasun. |
| sakramentu |
sakramentu 1 iz Jesu Kristok bere Elizari utzi zion seinale agiria, hartzen duenari grazia eta bertuteak eman edo gehitzen dizkiona. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sakramental. |
| saltsero |
saltsero 1 izond saltsetan sartzea atsegin duena. ik saltsa1 10. |
| |
2 martin saltsero ik martin 2. |
| saltzaile |
saltzaile 1 iz zerbait saltzen duen pertsona. |
| |
9 kale-saltzaile ik kale 23. |
| samur |
samur 1 izond gogortasunik ez duena, biguna. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik samurki. |
| santo |
santo 1 kristau erlijioko Tomas eta Domingo santuak aipatzean aurrean ezartzen zaioen hitza. ik san. |
| |
2 ik santokristo. |
| sare |
sare 1 iz hariak edo kidekoak gurutzatuz eta elkarri lasaiki lotuz egiten den ehuna. |
| |
9 (bestelakoak) ik saretxo. |
| |
32 punta-sare ik punpa1 5. |
| |
33 sare kota ik kota1 3. |
| saretxo |
saretxo 1 iz tamaina txikiko sarea. ik sarexka. |
| |
2 ik sare 10. |
| |
3 ik sare 21. |
| saretzar |
saretzar 1 iz adkor tamaina handiko sarea. ik sare 10. |
| |
2 ik sare 21. |
| sarezain |
sarezain 1 iz uso sareak zaintzen dituen pertsona. |
| |
2 ik sare 8. |
| sari |
sari1 1 iz egin den lanaren, egintza onaren edo zerbitzuaren ordaintzat hartzen den ondasuna. |
| |
14 diru sari ik diru 30. |
| |
15 hilabete sari ik hilabete 6. |
| |
16 lan sari ik lansari. |
| |
17 muga-sari ik muga 30. |
| |
18 ordain sari ik ordainsari. |
| sarkor |
sarkor 1 izond erraz edo oso barnera sartzen dena. ik barrenkor. (hotsez eta kidekoez) |
| |
5 (-en atzizkiaren eskuinean, izen gisa) ik sarkortasun. |
| sarraila |
sarraila 1 iz ateetan, kutxetan... kokatzen den metalezko tresna, haiek giltzaz ixteko eta irekitzeko erabiltzen dena. |
| |
6 sarraila-zulo ik zulo. |
| sarrera |
sarrera 1 iz sartzea. |
| |
19 diru sarrera ik diru 31. |
| sarri |
sarri 1 adlag maiz, asko aldiz, askotan. ik ardura1. |
| |
8 (-en atzizkiaren eskuinean izen gisa) ik sarritasun. |
| |
10 irud/hed ik trinko. |
| sartalde |
sartalde 1 iz ostertzeko lau puntu nagusietako bat, eguzkia sartzen den aldeari dagokiona. ik mendebalde. |
| |
5 ipar-sartalde ik ipar 20. |
| |
6 hego-sartalde ik hego1 11. |
| sartu |
sartu, sar, sartzen 1 da ad barrura joan, barrura igaro. |
| |
20 hanka sartu ik hanka 24. |
| |
21 sartu-atera ik sartu-atera. |
| |
22 sartu-ateraldi ik sartu-ateraldi. |
| |
24 sartu-irten ik sartu-atera. |
| |
25 sartu-ireanaldi ik sartu-ateraldi. |
| |
26 ziria sartu ik ziri. |
| sartze |
sartze 1 iz barrura jotea, barrura eramatea. ik sarketa. |
| |
5 hanka sartze ik hanka 25. |
| sasi |
sasi 1 iz arrosaren familiako landarea, zurtoin luze aihentsuak eta arantzaz hornituak, eta lore zuri edo arrosadunak dituena, fruitutzat masusta ematen duena (Rubus fruticosus); sasiaren antzeko zuhaixka sarria. ik lahar. |
| |
3 (arte-ren ezkerrean) ik sasiarte. |
| sasikume |
sasikume 1 iz sasiko umea. |
| |
2 (irain hitz gisa) ik putakume. |
| saski |
saski 1 iz gauzak eramateko ontzia, berez zumitzez egina, gehienetan euskarririk gabea. ik otarre; zare; otzara. |
| |
3 (neurri gisa) ik saskikada. |
| sasta |
sasta 1 iz sastada. |
| |
2 sisti sasta ik sisti. |
| saturatu |
saturatu, satura, saturatzen 1 du ad gauza bat bere edukieraren mugaraino bete. |
| |
4 (era burutua izenondo gisa, gai organikoez mintzatuz) ik ase. |
| saxoi |
saxoi 1 iz Ingalaterran kokatu zen germaniar herri bateko kidea. |
| |
4 anglo-saxoi ik anglo. |
| |
5 anglo-saxoiera ik anglo. |
| saxoniar |
saxoniar 1 izlag antzinako Germaniako Saxoniakoa, Saxoniari dagokiona. |
| |
3 anglo-saxoniar ik anglo. |
| segetari |
segetari ik sekretario. |
| segetario |
segetario ik sekretario. |
| segetaritza |
segetaritza ik sekretaritza. |
| segida |
segida 1 iz kideko diren eta hurrenez hurren dauden gauzen multzoa. ik sail; serie. |
| |
13 segidan ik segidan. |
| sei |
sei 1 zenbtz bost eta bat, 6. (dagokion izenaren ezkerrean) |
| |
13 bost-sei ik bost. |
| seiehun |
seiehun 1 zenbtz sei bider ehun, 600. |
| |
3 bostehun-seiehun ik bostehun. |
| sekula |
sekula 1 adlag inoiz ere ez. (ezezko esaldietan; ez partikularen ezkerrean) |
| |
14 sekulako ik sekulako. |
| semantika |
semantika 1 iz hitzen esanahiaz diharduen hizkuntzalaritzaren adarra; ikurren eta dagozkien gauzakien arteko harremanen azterketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik semantiko. |
| seme |
seme 1 iz gizakumea bere gusaroekiko. |
| |
9 aitonen seme ik aitoren. |
| |
10 aitoren seme ik aitoren. |
| semetza |
semetza 1 iz semearen egoera. |
| |
2 lehen-semetza ik lehen 9a. |
| semiologia |
semiologia 1 iz zientziaren adarra, ikurrak eta ikur sistemak aztertzen dituena. ik semiotika. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik semiologiko. |
| sendagile |
sendagile 1 iz lanbidetzat medikuntza duen pertsona, horretarako gai egiten duten ikasketak bururatu dituena. ik mediku; osagile; sendalari; sendatzaile. |
| |
8 sendagile-buru ik sendagileburu. |
| sendatu |
sendatu, senda, sendatzen 1 da/du ad norbaiti osasun fisikoa bihurtu; gorputzeko gaitz batetik begiratu; eritasuna desagertu edo kendu. |
| |
9 senda-agiri ik senda-agiri. |
| senide |
senide 1 iz norbaitentzat, bere gurasoen beste seme-alabetako bakoitza. ik haurride. |
| |
2 hed ik ahaide. |
| sentibera |
sentibera 1 izond erraz hunkitzen dena. ik sentikor. |
| |
6 (testuinguru teknikoetan) ik sentikor 3. |
| |
7 (testuinguru teknikoetan hitz ellkartuetan ) ik sentikor 4. |
| sentikor |
sentikor 1 izond erraz hunkitzen dena. ik sentibera. |
| |
3 (testuinguru teknikoetan) ik sentibera 6. |
| |
4 (testuinguru teknikoetan, hitz elkartuetan ) ik sentibera 7. |
| sentimen |
sentimen 1 iz sentitzeko ahalmena. ik zentzumen. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sentsorial. |
| septiko |
septiko |
| |
1 hobi septiko ik hobi 10. |
| setatsu |
setatsu 1 izond uste, iritzi, asmo edo kideko bati gogor eta amore eman gabe eusten diona. ik setati; tematsu. (pertsonez) |
| |
4 (adizlagun gisa) ik setatsuki. |
| sexu |
sexu 1 iz arra eta emea bereizten dituen ezaugarri fisikoen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sexual. |
| |
5 (hitz elkartuetan) ik sexual 2. |
| shock |
shock 1 iz kommozio larria eta eskuarki bat-batekoa, etorki psisiko edo fisikokoa. |
| |
5 elektro-shock ik elektro 3. |
| siderurgia |
siderurgia 1 iz burdingintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik siderurgiko. |
| silaba |
silaba 1 iz ahots igortze bakarrean ahoskatzen den hotsa edo hotsen multzoa, fonetikaren oinarrizko unitatea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik silabiko. |
| sindikatu |
sindikatu1 1 iz kideen interesak babesten dituen elkartea; bereziki, langileen interesak babesten dituena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sindikal. |
| sinfonia |
sinfonia 1 iz sonata forma duen musika lana, orkestrarentzat ondua. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sinfoniko. |
| sinkronia |
sinkronia 1 iz hizkuntza baten bilakaeraren une jakin batean sistemaren osatzailetzat hartzen diren hizkuntza-egitateen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sinkroniko. |
| sinple |
sinple 1 izond bakuna. ik single. (gauzez) |
| |
6 sinple-sinpleki ik sinpleki. |
| sintaxi |
sintaxi 1 iz hitzen hurrenkera eta perpausen eraketa gauzatzen duten arauen azterketa; arau horien multzoa. ik joskera 3. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sintaktiko. |
| sintesi |
sintesi 1 iz bakunetik konposatura, osagaitik osotasunera diharduen ariketa; adigai bati buruzko ezagutza osagaiak osotasun batera biltzen dituen buru ariketa. ik analisi. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sintetiko. |
| |
5 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik sintetiko 2. |
| sintetiko |
sintetiko 1 izond sintesiarena, sintesiari dagokiona. ik sintesi 2. |
| |
2 (kimikan) ik sintesi 5. |
| sisibasa |
sisibasa 1 iz s eta z-ak ongi ahoskatu gabeko hizketa. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik sisibasaka. |
| sistematiko |
sistematiko 1 izond sistema bati dagokiona edo jarraitzen diona, sistema baten araberakoa dena. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik sistematikoki. |
| snobismo |
snobismo ik esnobismo. |
| sobera |
sobera 1 adlag gehiegi. |
| |
10 nahikoa eta sobera ik nahiko 30. |
| |
11 aski eta sobera ik aski. |
| sobra |
sobra 1 adlag sobera, gehiegi. |
| |
5 aski eta sobra ik aski. |
| |
6 nahikoa eta sobra ik nahikoa 31. |
| soil |
soil 1 izond lagungarri edo apaingarri guztiez gabetua. |
| |
8 soilik ik soilik. |
| |
10 soil-soilik ik soilik 2. |
| soinu |
soinu 1 iz hotsa. |
| |
10 esku soinu ik eskusoinu. |
| soka |
soka 1 iz elkarrekin bihurtzen diren ezpartzu edo kalamuzko hari multzoa. ik korda. |
| |
17 soka-salto ik sokasalto. |
| |
17a soka-tirari ik tirari 2. |
| solemne |
solemne 1 izond hotsandikoa, ospetsua. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik solemneki. |
| sor |
sor2 1 izond sentiberatasunik ez duena. ik sorgor; soraio. |
| |
6 gor eta sor ik gor 9. |
| sortalde |
sortalde 1 iz ostertzeko lau puntu nagusietako bat, eguzkia sortzen den aldeari dagokiona. ik ekialde. |
| |
6 ipar-sortalde ik ipar 21. |
| |
7 hego-sortalde ik hego1 12. |
| sotil |
sotil 1 izond trebea, amarrutsua; bereziki, gehienek bereizten eta atzematen ez dituzten ñabardurez edo aldeez ohartzen trebea dena. ik subtil. (pertsonez mintzatuz) |
| |
4 (adizlagun gisa) ik sotilki. |
| sozioekonomia |
sozioekonomia 1 iz gertakari sozialekin loturiko ekonomia. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik sozioekonomiko. |
| soziolinguistika |
soziolinguistika 1 iz hizkuntzaren soziologia, hizkuntzaren gizarte alderdien azterketa. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik soziolinguistiko. |
| soziologia |
soziologia 1 iz gizarteen sortze eta garapena, eta gizarte egitura, joera edo jokabideak oro har aztertzen dituen jakintza. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat soziologi g.er.) ik soziologiko. |
| su |
su 1 iz zerbait erretzen denean gertatzen den bero eta argi jalgitzea. |
| |
23 nork bere opilari su ik opil 8. |
| |
28 su bazter ik supazter. |
| |
28a su burdina ik suburdin. |
| |
43 su-gar ik sugar. |
| |
45 su-hiltzaile ik suhiltzaile. |
| |
48b su mendi ik sumendi. |
| |
49 su-piztaile ik supiztaile. |
| |
49b su pizteko ik supizteko. |
| suabe |
suabe 1 izond leuna. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik suabeki. |
| subertsio |
subertsio 1 iz ezarritako ordenaren eta ohiko balioen aurkako borroka. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik subertsibo. |
| suelto |
suelto 1 adlag aske, loturarik, trabarik gabe. |
| |
4 (izenondo gisa) ik solte. |
| suerte |
suerte iz 1 zortea. ik zori. |
| |
5 (bat-en ezkerrean) ik moduko 5. |
| sugar |
sugar 1 iz garra. |
| |
4 irud/hed ik kar2. |
| sugile |
sugile 1 izond su egiten duena. |
| |
2 ik sugin. |
| suhar |
suhar 1 izond lehia biziz betea, gartsua. ik sutsu. |
| |
4 herio-suhar ik heriosuhar. |
| sukar |
sukar 1 iz gorputzaren tenperatua goratzea, eritasunen baten sintoma dena. ik berotasun. |
| |
6 irud/hed ik grina; irrika1. |
| sukartsu |
sukartsu 1 izond sukarrez betea. ik suhartsu. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik sukartsuki. |
| suman |
suman |
| |
1 zer suman ik sumatu. |
| sumatu |
sumatu, suma(tu), sumatzen 1 du ad sentipen edo sentimen bat nabaritu. |
| |
3 (konpletibekin) ik konturatu. |
| sumin |
sumin 1 iz haserre bizia. |
| |
6 (adizlagun gisa) ik suminki. |
| susmagarri |
susmagarri 1 izond susmoak eragiten dituena, susmaratzen duena. (pertsonez) |
| |
5 (adizlagun gisa) ik susmagarriki. |
| sutauts |
sutauts 1 iz bolbora. |
| |
4 ik su 44a. |
| sutsu |
sutsu 1 izond lehia biziz betea, gartsua. ik suhar. (pertsonak) |
| |
3 (adizlagun gisa) ik sutsuki. |
| suziri |
suziri 1 iz barnean erretzen den bolboraren edo erregaiaren gasek bulkaturik higitzen den jaurtigaia. ik kohete. |
| |
2 (jaietan-eta jaurtikitzen direnak). ik etxafuego; bolandera. |
| tabako |
tabako 1 iz tomatearen familiako landare luzea, jatorriz Ameriketakoa, hosto luze nikotinadunak dituena (Nicotina tabacum). |
| |
13 tabako orri ik tabakorri. |
| tai |
tai 1 iz mementoa. |
| |
3 (izenondo gisa) ik taigabe. |
| |
4 tai gabeki ik taigabeki. |
| tak |
tak 1 kolpearen edo bat-batekotasunaren onomatopeia. |
| |
6 tik-tak ik tik1. |
| taka |
taka 1 adlag bat-batekotasunaren onomatopeia. |
| |
5 tik-taka ik tik1. |
| |
6 tiki-taka ik tiki. |
| taktika |
taktika 1 iz ekintza militarrak zuzentzeko eta bideratzeko antzea; estrategia-planak egoera jakin batera egokiturik gauzatzea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik taktiko. |
| |
7 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik taktiko. |
| talan |
talan |
| |
2 tilin-talan ik tilin 4. |
| talde |
talde 1 iz mota bereko izaki bizidunen multzoa. (pertsona eta kidekoena) |
| |
11 (bestelako gauzena) ik multzo. |
| tanta |
tanta 1 iz forma biribila hartzen duen isurkari kupuru txikia. ik xorta. |
| |
14 (izen gisa) ik tantakako. |
| tarro |
tarro 1 izond ipar handi samarra. |
| |
2 (izen gisa, kirol mailetan) ik tarrotu 2. |
| tarrotu |
tarrotu, tarro(tu), tarrotzen 1 da/du ad handi samartu, bereziki haurra. |
| |
3 (era burutua izen gisa, kirol mailetan) ik tarro 2. |
| tarte |
tarte 1 iz bi gauzaren edo bi punturen artean gertatzen den hutsunea edo hedadura. ik bitarte; distantzia; arte1. |
| |
5 (denborari dagokiola) ik bitarte. |
| |
18 tarteko ik arteko. |
| taulape |
taulape 1 iz taularen azpialdea. |
| |
2 (saskibaloian) ik taularatu 2. |
| taularatu |
taularatu, taulara(tu), taularatzen 1 du ad oholtzaratu, antzeztu. |
| |
2 (saskibaloian) ik taulape 2. |
| taxu |
taxu 1 iz itxura, tankera. |
| |
5 taxuzko ik taxuzko. |
| teknika |
teknika 1 iz arte, zientzia edo jarduera batean erabiltzen diren prozeduren edo jardueren multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik tekniko. |
| teknologia |
teknologia 1 iz tekniken, lanabesen eta makinen ikerketa; zientzien aplikazioa industrian; aplikatze hori zuzentzen duten metodoak eta jarduerak. ik teknika 6. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat teknologi) ik teknologiko. |
| telefonia |
telefonia 1 iz hitza igortzeko telekomunikabide sistema; telefonoari dagozkion ezagueren eta tekniken multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik telefoniko. |
| telefono |
telefono 1 iz telefoniaren bidez komunikatzeko tresna; telefonia. ik urrutizkin. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik telefoniko; telefonia 2. |
| telematika |
telematika 1 iz telekomunikazio zerbitzua, datu informatizatuak telefono bidez igortzea ahalbidetzen duena. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik telematiko. |
| teleskopio |
teleskopio 1 iz urrutiko gauzakiak, bereziki argizagiak, ikusteko optika-tresna. (zerukoak) |
| |
5 irrati teleskopio ik irratiteleskopio. |
| tematsu |
tematsu 1 izond tematia. (gauzez) |
| |
3 (adizlagun gisa) ik tematsuki. |
| tenis |
tenis 1 iz sare baten alde banatara kokatzen diren bi edo lau lagun aritzen diren kirola, pilota, erraketak erabiliz, elkarri jaurtitzean datzana. |
| |
7 tenis gune ik tenisgune. |
| teologo |
teologo 1 iz teologian aditua den pertsona. |
| |
6 teologo-gai ik teologogai. |
| teoria |
teoria 1 iz gertakari sail jakin baten azterketatik zientziak ateratzen dituen ezagutzen sintesi sistematikoa; alor jakin bati buruzko ideien edo hipotesien multzo egituratua. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik teoriko. |
| terminologia |
terminologia 1 iz jarduera edo alor jakin bati dagozkion hitz berekien multzoa; hitz horien azterketa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat terminologi g.er.) ik terminologiko. |
| terrier |
terrier 1 iz berez ehizerako zen txakur mota, gaur egun hainbat arrazatan banatua dena eta lagun egiteko animalia gisa erabiltzen dena. |
| |
2 fox-terrier ik fox-terrier. |
| territorio |
territorio 1 iz lurraldea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik territorial. |
| terrorismo |
terrorismo 1 iz helburu politiko bat lortzeko izua sistematikoki erabiltzea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik terrorista. |
| testu |
testu 1 iz idazlan bat osatzen duten hitzak edo esaldiak. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik testual. |
| |
8 testu-artekotasun ik testuartekotasun. |
| tifus |
tifus 1 iz sukar handia eta sorgortasuna eragiten duten zenbait eritasun kutsakorren izena. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik tifoideo. |
| tindatu |
tindatu, tinda, tindatzen 1 du ad ehun batean edo ilean, koloregai bat edo tindu bat finkatu. |
| |
4 ipar ik pintatu. |
| tindu |
tindu 1 iz tindatzeko erabiltzen den koloregaia. |
| |
5 tindu lan ik tindulan. |
| tinta |
tinta 1 iz idazteko, marrazteko edo inprimatzeko erabiltzen den isurkaria, eskuarki beltza. |
| |
9 tinta-ontzi ik tintontzi. |
| tipografia |
tipografia 1 iz inprenta-letren bidez inprimatzeko tekniken multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa; orobat tipografi) ik tipografiko. |
| tipula |
tipula 1 iz baratxuriaren familiako baratze landarea, geruzetan eraturiko erraboila jateko ona duena (Allium cepa); landare horren erraboila, sukaldaritzan erabiltzen dena. |
| |
5 asta-tipula ik astatipula. |
| tirakada |
tirakada 1 iz tiratzea, tiraldia. |
| |
2 (irud/hed, pipa eta kidekoei) ik tirako 2. |
| tirako |
tirako 1 iz tira egitea. ik tiraketa. |
| |
2 (irud/hed, pipa eta kidekoei) ik tirakada 2. |
| tirania |
tirania 1 iz aginpide zapaltzailea, indarraren gehiegikeriazko erabilera. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik tiraniko. |
| tiroide |
tiroide 1 izond/iz kartilagoez mintzatuz, laringearen aurreko eta goiko aldean kokatua dagoena. |
| |
3 (hitz elkartuetan edo aposizioan) ik tiroideo. |
| tirrin |
tirrin1 1 iz txirrinaren hotsa. |
| |
2 ik txirrin. |
| titi |
titi1 1 iz emakumearen ugatzetako bakoitza. ik bular. |
| |
14 titi mutur ik titimutur. |
| |
15 titi punta ik titipunta. |
| titulu |
titulu 1 iz izenburua, izena. ik idazpuru. |
| |
2 (prentsan) ik titular 6. |
| toki |
toki 1 iz espazioko gune jakina. ik leku. |
| |
9 (sailkapen, hierarkia edo kideko batean) ik postu. |
| toles |
toles 1 iz gai malgu baten zatia, bere beste zati baten gainean, lodiera bikoiztuz, biltzen dena. ik tolestura; izur. (tela eta kidekoena) |
| |
7 toles gabeko ik tolesgabe 4. |
| tonto |
tonto 1 izond/iz gizonezkoez mintzatuz, tentela, ergela, baboa. ik tuntun1. |
| |
5 tonto lapiko ik tontolapiko. |
| tonu |
tonu 1 iz ahotsaren garaiera; hizketaldaren estiloaren nolakotasuna. |
| |
12 tonu erdi ik tonuerdi. |
| topografia |
topografia 1 iz eremu aski zabal bat mapa aski zehatz batean irudikatzeko teknika; eremu batek agertzen dituen ezaugarrien multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik topografiko. |
| toponimia |
toponimia 1 iz leku izenen azterketa; eskualde edo toki bateko leku izenen multzoa. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik toponimiko. |
| torax |
torax 1 iz ugaztunetan, bularraldea, lepoaren eta sabelaldearen arteko gorputzaren zatia. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik toraziko. |
| torizu |
torizu 1 ‘tori zuk’, balioko aditz forma. |
| |
2 ik to1. |
| toscaniar |
toscaniar ik toskanar. |
| totel |
totel 1 izond/iz mintzatzeko debekua duena, zenbait silaba errepikatuz hitz egiten duena. ik motel1 4. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik totelka. |
| toxikologia |
toxikologia 1 iz medikuntzaren adarra, gai toxikoez aritzen dena. |
| |
2 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa¸ orobat toxikologi) ik toxikologiko. |
| trabatu |
trabatu, traba(tu), trabatzen 1 da ad aurrera ez atzera ezin eginik gelditu. (gauza fisikoak) |
| |
5 (gauza abstraktuekin) ik eragotzi. |
| trabestitu |
trabestitu, trabesti(tu), trabestitzen 1 da ad beste sexukoen janzkera eta jarrerak hartu. |
| |
4 (era burutua izen gisa) ik trabesti. |
| tradizionalismo |
tradizionalismo 1 iz ohiturazko politika- eta erlijio-moldeei eutsi behar zaiela aldarrikatzen duen doktrina. |
| |
2 neo-tradizionalismo ik neotradizionalismo. |
| tradizionalista |
tradizionalista 1 izond/iz tradizionalismoari dagokiona; tradizionalismoari atxikia. ik tradiziozale. |
| |
2 ik karlista. |
| trakets |
trakets 1 izond moldakaitza; xehetasunik, sotiltasunik edo dotoretasunik ez duena. (pertsonez mintzatuz) |
| |
4 (adizlagun gisa) ik trakeski. |
| tranpa |
tranpa 1 iz harrapatzeko edo erorarazteko trepeta. |
| |
12 tranpa ohol ik tranpol. |
| tranpal |
tranpal 1 iz zurubi batean, bi maila sailen arteko zati laua. |
| |
3 ik tranpol. |
| |
4 ik tranpol 2. |
| tranparendum |
tranparendum iz adkor ik erreferendum. |
| travestismo |
travestismo iz ik trabestismo. |
| trebe |
trebe 1 izond zerbait ongi eta erraz egiten duena. ik iaio; abil. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik trebeki. |
| tren |
tren 1 iz gurpil gaineko makinak eta honek herrestan daramatzan bagoiek osaturiko multzoa, errailen gainean ibiltzen dena. |
| |
5 (garraio modu gisa) ik trenbide 4. |
| |
6 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik trenbide 6. |
| trenbide |
trenbide 1 iz trena dabilen bidea, bi errail paraleloz osatua. |
| |
6 (hitz elkartuetan) ik tren 6. |
| tribu |
tribu 1 iz etnia-harremanetan oinarrituriko gizarte talde primitiboa. |
| |
3 (hitz elkartuen lehen osagai gisa) ik tribal. |
| triku |
triku 1 iz ugaztun intsektujalea, gorputzaren gaina eta alboak arantzaz beteak dituena (Erinaceus europaeus e.a.). ik kirikino; sagarroi. |
| |
7 itsas triku ik itsas triku. |
| trikun-trakun |
trikun-trakun ik trakun-trakun. |
| trinko |
trinko 1 izond hutsarterik gabe baturik edo elkarturik dauden zatiz osatua. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik trinkoki. |
| tripa |
tripa 1 iz adkor sabela. |
| |
19 tripa zorro ik tripazorro. |
| triptika |
triptika ik triptiko. |
| triste |
triste 1 izond poztasun edo alaitasunik ez duena, tristura adierazten duena. ik goibel; ilun. (pertsonak eta kidekoak) |
| |
4 (adizlagun gisa) ik tristeki. |
| trufatu |
trufatu1, trufa(tu), trufatzen 1 da ad trufa egin. |
| |
3 ik musikatu1. |
| truku |
truku ik truko1. |
| trunkotxo |
trunkotxo ik tronkotxo. |
| ttarro |
ttarro 1 izond ipar adkor tarroa. |
| |
2 (izen gisa, kirol mailetan) ik tarro 2. |
| ttarrotu |
ttarrotu, ttarro(tu), ttarrotzen 1 da/du ad ipar adkor tarrotu. |
| |
3 (era burutua izen gisa, kirol mailetan) ik ttarro 2. |
| turismo |
turismo 1 iz atsegin hartzeko bidaiatzea; atsegin hartzeko bidaldien inguruko jardueren multzoa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik turistiko. |
| tutu |
tutu 1 iz hodia. |
| |
7 ik tubo 2. |
| txakoliñ |
txakoliñ ik txakolin. |
| txakur |
txakur 1 iz etxe ugaztun haragijalea, otsotik datorrena, arrazen arabera hainbat tamaina eta eite dituena (Canis familiaris). ik zakur. |
| |
24 txakur kume ik txakurkume. |
| txalupa |
txalupa 1 iz arraunontzia, eskuarki handia ez dena; arrantzurako ontzia, arraunez eta belaren batez higitzen zena. ik batel; potin. |
| |
5 txalupa-zain ik txalupazain. |
| txanpañ |
txanpañ ik xanpain. |
| txar |
txar 1 izond funtsezko akats bat duena, bere egitekoa ongi betetzen ez duena, ona ez dena. ik tzar. |
| |
3 (gauza abstraktuez mintzatuz) ik desegoki; gaizto. |
| txikitu |
txikitu, txiki(tu), txikitzen 1 da/du ad txiki edo txikiago bihurtu; gutxitu. |
| |
3 (janaria-eta ahoan) ik mastekatu. |
| txikitxo |
txikitxo 1 izond adkor txikia. |
| |
3 (deiki gisa) ik txikito2. |
| tximista |
tximista 1 iz argialdi bizi eta laburra, lerro bihurdikatu eta adarkatu bat osatzen duena, ekaitzetan bi hodeiren arteko elektrizitate deskarga batek eragina. ik oinaztura. |
| |
12 tximist-orratz ik tximistorratz. |
| txintxo |
txintxo 1 izond adkor zintzoa. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik txintxoki. |
| txio |
txio 1 iz txorien kantu labur eta errepikatua. ik txiotxio; tiuta; pio; txorrotxio. |
| |
5 txio-txio ik txiotxio. |
| txistera |
txistera 1 iz kapela luzea. |
| |
2 ik xistera. |
| txistu |
txistu 1 iz ezpainetan irekidura mehar bat eratuz eta bertatik airea jaurtikiaz ateratzen den soinu zolia. |
| |
7 irud/hed ik txirula. |
| txoko |
txoko 1 iz bazter ezkutua edo. ik zoko; xoko. (etxe, gela eta kidekoetan) |
| |
10 ik lokal. |
| txori |
txori 1 iz hegaztia, eskuarki tamaina txikikoa. |
| |
9 gerri txori ik gerritxori. |
| |
14 txori-buru ik txoriburu. |
| |
16 txori galdu ik txorigaldu. |
| |
21 txori-malo ik txorimalo. |
| txukun |
txukun 1 izond garbia eta apaina, nahaspilarik eta lardaskarik gabekoa. ik gurbil. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik txukunki. |
| uda |
uda 1 iz lau urtaroetan beroena, udaberriaren ondotik datorrena, hedatzen dena Lurraren iparraldean ekainaren 21 edo 22tik irailaren 22 edo 23ra, eta Lurraren hegoaldean abenduaren 21 edo 22tik martxoaren 20 edo 21era. |
| |
6 uda-leku ik udaleku. |
| udal |
udal 1 iz (askotan U larriz) estatuaren administrazio maila beherena; udalerri bat administratzen duten pertsonen multzoa, alkateak eta zinegotziek osatua. ik udalerri; udalbatza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik munizipal. |
| ufako |
ufako 1 iz arnasa indarrez jaurtikiaz sortzen den airea. |
| |
3 hed ik ufada. |
| ume |
ume 1 iz haurra. |
| |
21 ume-ontzi ik umontzi. |
| umil |
umil 1 izond apala. (pertsonak) |
| |
3 (adizlagun gisa) ik umilki. |
| unibertsitate |
unibertsitate 1 iz goi mailako irakaskuntzako ikastetxea, sailetan edo kidekoetan banatua, letretako eta zientzietako irakasgaiak erakusten direna; unibertsitateko irakasleek, ikasleek eta jardunek osatzen duten erakundea. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa, bigarren osagaia pertsona dela) ik unibertsitario 3. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa bigarren osagaia bestelakoa dela) ik unibertsitario 4. |
| ur |
ur 1 iz isurkari koloregabe, usaingabe eta dastagabea, ibaiak, aintzirak eta itsasoak betetzen dituena, hidrogeno eta oxigeno atomoz osatua (H2O). ik lurrin; izotz. |
| |
34 ur harri ik uharri. |
| uros |
uros 1 izond dohatsua, zoriontsua. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik uroski. |
| urre |
urre 1 iz gai bakuna, kolore hori distiratsuko metal bikaina, urak, aireak eta azidoek erasotzen ez diotena (Au; at. z. 79). |
| |
17 ontza urre ik ontza 8; ontza 9. |
| |
18 ontzako urre ik ontza 11; ontza 12. |
| |
26 urre-zale ik urrezale. |
| urrun |
urrun 1 adlag distantzia handira. ik urruti. |
| |
13 urrundanik ik urrundanik. |
| urte |
urte 1 iz Lurrak Eguzkiaren inguruan bira oso bat egiten ematen duen denbora; urtarrilaren 1etik abenduaren 31rako hamabi hilabeteko aldia. |
| |
8 (-a artikuluarekin) ik urtebete. |
| usain |
usain 1 iz hainbat gauzari darion jario lurrunkorra, sudurrean datzan zentzumenari eragiteko gauza dena. ik urrin1. |
| |
13 usain-gozo ik usaingozo. |
| |
14 usain-gozatu ik usaingozatu. |
| usaindu |
usaindu, usain(du), usaintzen 1 du ad zerbaiten usaina sumatu. ik usain 12. |
| |
2 irud/hed ik sumatu. |
| usnatu |
usnatu 1 du ad usain egin. |
| |
2 irud/hed ik sumatu. |
| usnazakur |
usnazakur ik usna 6. |
| uste |
uste 1 iz zerbaiti buruz, itxura edo aztarnen arabera izaten den iritzia. ik ustekizun. |
| |
16a uste izan ik uste izan. |
| ustel |
ustel 1 izond gai organikoez edo izaki bizidunez mintzatuz, hondatu edo galdu dena, eskuarki kiratsa dariona. |
| |
6 (izen gisa) ik usteltasun. |
| |
14 lur ustel ik lurrustel. |
| usu |
usu 1 adlag maiz, sarri. |
| |
3 (izenondo gisa, ileari buruz) ik sarri 9. |
| usutu |
usutu, usu(tu), usutzen 1 da/du ad sarriagotu. |
| |
2 (ileari buruz) ik sarri 9. |
| uzker |
uzker 1 iz puzkerra. |
| |
2 irud/hed ik putz. |
| uztartu |
uztartu, uztar(tu), uztartzen 1 du ad uztarrian lotu. |
| |
2 irud/hed ik lotu. |
| |
3 (pertsonak) ik ezkondu. |
| web |
web 1 iz Interneteko helbide jakin batean aurkitzen den informazio multzoa. |
| |
5 web gune ik webgune. |
| xagu |
xagu 1 iz adkor sagua. |
| |
3 ik sagu 7. |
| xalo |
xalo 1 izond tolesgabea, lañoa; adeitsua. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik xaloki. |
| xamartu |
xamartu, xamartzen 1 ad ik samartu. (aditz baten era burutuaren eskuinean eta laguntzailerik gabeko formetan) |
| xamur |
xamur 1 izond adkor samurra, biguna; amultsua. ik samur. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik xamurki. |
| xehe |
xehe 1 izond tamaina, pisu, gorabehera, maila edo garrantzi txikikoa. ant larri. |
| |
7 (adizlagun gisa) ik xeheki. |
| xikiñ |
xikiñ ik xikin. |
| xixtako |
xixtako 1 iz ziztakoa. |
| |
2 (pilotan) ik xixtatu 2. |
| xixtatu |
xixtatu, xixta(tu), xixtatzen 1 du ad adkor ziztatu. |
| |
2 (pilotan) ik xixtako 2. |
| xixtor |
xixtor ik txistor. |
| xixtriñ |
xixtriñ ik xixtrin. |
| xotil |
xotil 1 izond adkor sotila. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik sotilki. |
| xuabe |
xuabe 1 izond suabea. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik xuabeki. |
| xuhur |
xuhur 1 izond adkor zuhurra, zikoitza. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik xuhurki. |
| xurga |
xurga 1 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik xurgatu. |
| xuxu-muxu |
xuxu-muxu 1 iz adkor txutxu-mutxua. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik xuxu-muxuka. |
| zabal |
zabal 1 izond albo batetik bestera hedadura handia edo ohikoa baino handiagoa duena; zabalera gainerako dimentsioak baino aski handiagoa duena; irekia. ik mehar; estu. (ikus beheko konbinatorian zabal izenondoaren agerraldi maizkoenak) |
| |
17 zabal-zabalik ik zabalik. |
| zabar |
zabar 1 izond/iz eginbideak behar den arretaz, lastertasunaz edo txukuntasunaz egiten ez dituena. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik zabarki. |
| zabor |
zabor 1 iz baliatzen ez den zatia, hondakina. ik zarama. |
| |
12 zabor-ontzi ik zaborrontzi. |
| zabu |
zabu 1 iz bi soka edo kidekoetatik zintzilik ipintzen den esertokia, kulunkatzeko erabiltzen dena; kulunka egiteko zernahi tresna. ik kulunka 3. |
| |
7 zabu-zabuka ik zabuka 2. |
| zahar |
zahar 1 izond pertsona eta izaki biziez mintzatuz, adin handia duena. ant gazte. ik adintsu; gauzez-eta mintzatuz, aspaldi sortua, egina, gertatua; luzaz iraun duena edo erabilia izan dena. ant berri. (ikus beheko konbinatorian zahar izenondoaren agerraldi maizkoenak) |
| |
12 mutil zahar ik mutilzahar. |
| |
13 urte zahar ik Urtezahar. |
| |
15 zahar-berritu ik zaharberritu. |
| |
16 zahar-berritzaile ik zaharberritzaile. |
| zain |
zain2 1 iz zaintzailea, arduraduna. |
| |
4 kartzela-zain ik kartzelazain. |
| |
5 txakur-zain ik txakurzain. |
| zakar |
zakar1 1 iz larruazalean, zauriak-eta lehortzean gertatzen den gainalde gogortua. ik zarakar. |
| |
5 zakar ontzi ik zakarrontzi. |
| zakar |
zakar2 1 izond inolako gozotasunik ez duena. ik gozakaitz. (giza ekintza eta alderdiez mintzatuz) |
| |
7 (adizlagun gisa, giza ekintza eta alderdiez mintzatuz) ik zakarki. |
| zalantza |
zalantza 1 iz zerbaiten egiatasun edo ziurtasunaz duda egiten duenaren, zenbait aukeraren artean norantz makurtu ez dakienaren arima-egoera. ik duda; ezbai. |
| |
7 zalantza bide ik zalantzabide. |
| |
8 zalantza gabe ik zalantzagabe. |
| zama |
zama 1 iz abere, ibilgailu edo pertsona batek daramana edo eramaten ahal duen gauza. ik karga. |
| |
8 zama lan ik zamalan. |
| zango |
zango 1 iz gizakiaren gorputzeko bi behe adarretako bakoitza. ik hanka. |
| |
10 zango-baloi ik zangobaloi. |
| |
12 zango luze ik zangoluze. |
| zangopilatu |
zangopilatu, zangopila(tu), zangolpilatzen 1 du ad oinpean erabili. |
| |
2 irud/hed ik oinperatu; azpiratu. |
| zapi |
zapi 1 iz ehun zatia, gehienetan lauki itxurakoa, jantzien osagarri edo norberaren txukunketarako erabiltzen dena. ik oihal. |
| |
7 aho zapi ik ahozapi. |
| |
8 buru zapi ik buruzapi. |
| |
9 esku zapi ik eskuzapi. |
| |
10 ezpain zapi ik ezpainzapi. |
| |
13 muki zapi ik mukizapi. |
| |
14 musu zapi ik musuzapi. |
| zarata |
zarata 1 iz hots ez-harmonikoa. ik harrabots; burrunba. |
| |
8 zarata hots ik zaratots. |
| zarpiatu |
zarpiatu, zarpia, zarpiatzen 1 du ad hormaz eta kidekoez mintzatuz, kareorez estali eta berdindu. |
| |
2 (era burutua izen gisa) ik zarpio. |
| zati |
zati 1 iz zerbait haustean, ebakitzean edo banatzean gertatzen diren gauzetako bakoitza; gauza batez mintzatuz, gauza horretatik bereiz daitekeen edo berezitzat har daitekeen osagarria. ik parte. |
| |
4 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik partzial. |
| zatika |
zatika 1 adlag zatitan, ez osorik; ez dena batera. ik puskaka. |
| |
2 zatikako ik zatikako. |
| zedarritu |
zedarritu, zedarri(tu), zedarritzen 1 du ad zedarrien bidez seinalatu edo mugatu. ik mugarritu. |
| |
2 hed/irud ik zedarriztatu. |
| zehatz |
zehatz 1 izond xehetasun guztiak dituena; gutxi gora beherakoa ez dena. |
| |
2 ik jakin2. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik zehazki. |
| zelula |
zelula 1 iz izaki bizidun ororen oinarrrizko unitatea, eskuarki nukleoaz, zitoplasmaz eta hau inguratzen duen mintzaz osatua. |
| |
3 (hitz elkartutetan lehen osagai gisa) ik zelular. |
| zenbait |
zenbait zenbtz 1 batzuk. (dagokion izenaren ezkerrean) |
| |
2 (dagokion izenaren ezkerrean, aditzaren komunztadura pluralean) ik hainbat. |
| zenbaki |
zenbaki 1 iz matematikan, kopuruaren eta unitatearen arteko erlazioaren adierazpena; adierazpen horri dagokion ikurra. ik numero. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik numeriko. |
| zentsura |
zentsura 1 iz argitalpen, emankizun eta kidekoen azterketa ofiziala, horietako testuetan agintarien politikara edo moralera egokitzen ez dena ezabatzen edo aldatzen duena; azterketa horretaz arduratzen den organismoa. |
| |
7 auto-zentsura ik autozentsura. |
| zentzu |
zentzu 1 iz zuzen, zuhur edo egoki aritzen denaren, arinkeriarik gabe diharduenaren nolakotasuna; zerbait zuzen hautemateko ahalmena. |
| |
14a zentzuzko ik zentzuzko. |
| zentzugabe |
zentzugabe 1 iz zentzurik ez duena, zentzurik gabe jokatzen duena. ik zentzubako. (pertsonak) |
| |
7 zentzugabeko ik zentzugabeko. |
| zerbait |
zerbait 1 izord gauzaren bat. (ikus beheko konbinatorian zerbait izenordearen agerraldi maizkoenak) |
| |
2 (ezezko perpausetan) ik ezer. |
| zerga |
zerga 1 iz jaunak mendekoei ezartzen zien ordaintzekoa; gizabanakoei-eta beren ondasun edo mozkinetatik, Estatuak, xahutze publikoei aurre egiteko, hartzen dien zatia. ik petxa. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik fiskal 2. |
| zergapetu |
zergapetu, zergapetu, zergapetzen 1 du ad zerga ezarri. |
| |
2 (era burutua izen gisa) ik zergadun. |
| zernolako |
zernolako 1 izlag nolako. |
| |
2 (izen gisa) ik zirkunstantzia. |
| zerri |
zerri1 1 iz txerria. ik txerri; xerri. |
| |
3 (irain hitz gisa) ik txerri 5. |
| zeru |
zeru 1 iz geure buruen gainean ikusten dugun bitartea, ostertzak mugatzen duena, egunez urdin eta gauez beltz agertzen dena. ik ortzi. |
| |
14 ohe zeru ik ohezeru. |
| |
16 zeru ertz ik zeruertz. |
| |
25 zeru lerro ik zerulerro. |
| |
27 zeru-min ik zerumin. |
| zeu |
zeu 1 izord zu; zu-ren forma indartua. ik zerori. |
| |
5 (noren kasuan) ik zeure. |
| zeuek |
zeuek izord 1 zuek izenordainaren era indartua. |
| |
4 (noren kasuan) ik zeuen. |
| zientzia |
zientzia 1 iz helburu eta metodo jakin baten arabera gauzatzen diren sailen multzoa; horrelako ezaguera-sail bakoitza. ik jakintza. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik zientifiko. |
| zigorpe |
zigorpe 1 iz zigorra. |
| |
2 zigorpean ik zigor 8. |
| zikiñ |
zikiñ ik zikin. |
| zimendu |
zimendu 1 iz eraikinez mintzatuz, lur azpiko zatia, gainekoari eusten diona. |
| |
3 irud/hed ik oinarri. |
| zimentatu |
zimentatu, zimenta(tu), zimentatzen 1 du ad zimentarria jarri. |
| |
3 ik zementatu. |
| zin |
zin 1 iz Jainkoaren, norbere ohorearen edo kidekoen izenean egiten den hitz ematea. |
| |
8 zinezko ik zinezko. |
| |
10 zinpeko ik zinpeko. |
| |
11 zin hausle ik zinausle. |
| |
12 zin egin ik zin egin. |
| |
13 zin eginarazi ik zin eginarazi. |
| |
14 zin eragin ik zin eragin. |
| |
16 zin hauste ik zinauste. |
| zine |
zine 1 iz zinema. ik zinema. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik zinematografiko. |
| |
9 zine gela ik zinegela. |
| |
10 zine klub ik zineklub. |
| zinema |
zinema 1 iz zinematografiaren antzea eta teknika; antze horri dagokion industria. ik zine. |
| |
3 (hitz elkartuetan lehen osagai gisa) ik zinematografiko. |
| zinematografia |
zinematografia 1 iz higitzen diren irudiak hartzeko eta proiektazeko teknika; zinemaren artea eta industria. |
| |
2 (hitz elkartuetan) ik zinema 3; zine 3. |
| zintzilika |
zintzilika 1 adlag zintzilik. |
| |
4 zintzilikako ik zintzilikako. |
| zintzo |
zintzo 1 izond bertute moralen arabera jokatzen duena; egiaren araberakoa, leiala. ik zuzen 4. ant gaizto. (pertsonez) |
| |
4 (adizlagun gisa) ik zintzoki. |
| zintzotasun |
zintzotasun 1 iz zintzoa denaren nolakotasuna. |
| |
5 zintzotasunez adlag ik zintzoki. |
| zintzur |
zintzur 1 iz eztarria. |
| |
8 zintzur egin ik beherago 11. |
| ziratu |
ziratu, zira(tu), ziratzen 1 du ad argizaritu. |
| |
3 (era burutua izenondo gisa) ik ziraztatu. |
| ziri |
ziri 1 iz zurezko edo metalezko atala, puntako ertza aski zorrotza duena. ik kabila; larako. |
| |
13 zu-ziri ik suziri. |
| zirika |
zirika 1 adlag zirikatuz. |
| |
3 (izen gisa) ik zirikada. |
| ziritxo |
ziritxo 1 iz ziri txikia. |
| |
2 ik ziri 12. |
| zirkulu |
zirkulu 1 iz zirkunferentzia batek barnean hartzen duen plano zatia; zirkunferentzia. |
| |
8 zirkulu erdi ik zirkuluerdi. |
| zirru |
zirru 1 iz hodei altua eta bakartua, itsura izpitsukoa. |
| |
2 zirru-kumulu ik zirrokumulu. |
| zital |
zital izond/iz 1 inolako prestutasunik agertzen ez duena. ik doilor. |
| |
6 (adizlagun gisa) ik zitalki. |
| ziztulari |
ziztulari 1 izond ziztu egiten duena. |
| |
2 ik txistulari. |
| zoli |
zoli 1 izond zentzumenez eta kidekoez mintzatuz, zorrotza, ahalmen handikoa. |
| |
5 (minaz eta kidekoez mintzatuz) ik akutu. |
| zoragarri |
zoragarri 1 izond zoratzen edo liluratzen duena; guztiz ederra. ik liluragarri. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik zoragarriki. |
| zorion |
zorion 1 iz gogobetetasunezko egoera. ik zori 12. (ikus beheko konbinatorian zorion izenaren agerraldi maizkoenak). |
| |
3 zorioneko ik zorioneko. |
| |
4 zorionez ik zorionez. |
| zoro |
zoro izond 1 zentzua galdu duena. ik ero. |
| |
3 (adizlagun gisa) ik zoroki. |
| |
9 zoro etxe ik zoroetxe. |
| zorro |
zorro iz 1 ehunez, larruz, paperez edo kidekoz eginiko poltsa modukoa, goialdean itxi daitekeena, eskuarki zakua baino txikiagoa. ik poltsa. |
| |
5 ik poltsa 5. |
| |
6 ik kartera 2; kartera 3. |
| |
9a (ekonomian) ik kartera 3. |
| |
13 titi zorro ik titizorro. |
| |
14 tripa zorro ik tripazorro. |
| zorrotz |
zorrotz 1 izond punta edo ertza guztiz mehea duena. ant kamuts; zentzumenez mintzatuz ahalmen handikoa; hotsez eta kidekoez mintzatuz, zolia; besteren hutsekiko bihozbera ez dena; adeitasunik, bihozberatasunik agertzen ez duena. (ikus beheko konbinatorian zorrotz izenondoaren agerraldi maizkoenak) |
| |
2 (adizlagun gisa) ik zorrozki. |
| zortzi |
zortzi 1 zenbtz zazpi eta bat, 8. (dagokion izenaren ezkerrean) |
| |
11 zortziko ik zortziko. |
| zoru |
zoru iz oinen azpian dugun zera, lurra. ik zola 7. |
| |
7 lur zoru ik lurzoru. |
| zuhur |
zuhur 1 izond gauzak zentzuz eta neurriz pentsatu edo pisatu artean aritzen ez dena. |
| |
4 (adizlagun gisa) ik zuhurki. |
| |
7 merke zuhurrean ik merke 11. |
| zuiñ |
zuiñ ik zein. |
| zulatu |
zulatu, zula(tu), zulatzen 1 da/du ad zuloa egin. ik zulakatu. |
| |
4 (norbaiti gorputza edo gurputz zati bat) ik ziztatu. |
| zulo |
zulo iz 1 gauza bateko alderik aldeko irekidura biribil antzekoa. |
| |
27 ipurdi zulo ik ipurtzulo. |
| |
30 karrika zulo ik karrikazulo. |
| |
31 kale zulo ik kalezulo. |
| |
32 koba zulo ik kobazulo. |
| |
37 ume-zulo ik umezulo. |
| zurbil |
zurbil 1 izond aurpegieraz ete kidekoez mintzatuz, margula. ik zuhail. |
| |
6 (izen gisa -en atzizkiaren eskuinean) ik zurbiltasun. |
| zurrupatu |
zurrupatu, zurrupa(tu), zurrupatzen 1 du ad edari edo kideko bat hurrupaka hartu. ik hurrupatu. |
| |
7 irud/hed ik esplotatu. |
| zurrutatu |
zurrutatu, zurruta(tu), zurrutatzen 1 du ad zurrupatu, hurrupatu. |
| |
2 irud/hed ik zurrupatu. |
| zut |
zut 1 izond plomuaren norabidean doana. ik xut; zutik 3. |
| |
5 (adizlagun gisa) ik zutik; tente. |
| zutitu |
zutitu, zuti(tu), zutitzen 1 da ad zutik jarri. ik xutitu. |
| |
3 irud/hed ik matxinatu. |
| |
5 (du aditz gisa) ik zutiarazi. |
| zuzen |
zuzen izond 1 norabidez aldatzen ez dena, alde batera nahiz bestera makurtzen edo okertzen ez dena; helburua iristen duena. ik xuxen; artez. |
| |
13 zuzenean ik zuzenean. |
| |
14 zuzeneko ik zuzeneko. |
| zuzendu |
zuzendu 1 du ad zuzen, alde batera edo bestera okertu gabe ezarri. |
| |
9 (mezuez eta kidekoez mintzatuz) ik bidali. |
| zuzengabe |
zuzengabe 1 izond zuzen denaren aurkakoa. ik bidegabe. |
| |
2 (adizlagun gisa) ik zuzengabeki. |