DIETETIKA OROKORRA ETA APLIKATUA irakasgaia Giza Nutrizio eta Dietetika Graduko Nutrizio Zientziak eta Dietetika eta Osasuna moduluetan kokatzen da, graduaren 3. ikasturtean. Ikasleak irakasgai honi esker bere lanbidean beharrezkoak izango dituen ezagutza teoriko-praktikoak eskuratzen ditu. Ikasgaia ondo ulertzeko beharrezkoa da aldez aurretik honako ezagutzak izatea: Giza Nutrizioa, Bromatologia, Fisiologia eta Biokimika, izan ere, horietan ikasitako kontzeptuak, hala nola, nutriente motak, bide metabolikoak, nutrienteen bioerabilgarritasuna etab. dietetikako kontzeptuak ulertzeko lagungarri izango dira. Aldiz, ikasgai honek ikasleari aukera ematen dio Graduko beste irakasgai batzuek jorratzeko, hala nola, Talde Espezifikoen Nutrizioa eta Dietetika, Dietoterapia edo Taldeentzako Sukaldaritza. Adibidez, irakasgai honetan ikasleak egoera nutritiboaren ebaluaketa egiten ikasiko du eta adin guztietako (haur, nerabe, heldu, etab.) eta egoera fisiologiko ezberdinenetako (haurdunaldian, edoskitzaroan, etab.) pertsonentzat dietak diseinatzen. Ondorengo kurtsoetako irakasgaietan bi jarduera hauek beste talde batzuentzat moldatu beharko ditu, hirugarren adineko pertsonentzat edo kirolarientzat (Nutrizioa eta Dietetika Talde Espezifikoetan) eta gaixotasunak dituzten pertsonentzat (Dietoterapia) adibidez.



Gainera, irakasgai honetan metodologia aktiboen bitartez zenbait zeharkako konpetentzia garatzen ditu ikasleak, komunikazio gaitasuna eta talde lanean aritzeko erraztasuna kasu. Konpetentzia hauek beharrezkoak izango dira alde batetik ikasleak beste irakasgai batzuetan beste ikaskideekin lan egin ahal izateko eta bestetik, bere etorkizuneko lanbidean pazienteekin egoera desberdinak kudeatu ahal izateko.

Irakasgaiaren gaitasun espezifikoak ondorengoak dira:

1. Banakoaren egoera nutritiboaren ebaluaketa egiteko.

2. Egoera fisiologiko desberdinetan egon daitekeen pertsona osasuntsu batentzat

energia eta nutrienteen beharrizanak betetzen dituen dieta planifikatzeko.

3. Elikadura oreka lortzeko elikatzeko era alternatiboen bitartez (dieta barazkijaleak,

etab.).

4. Alderdi kultural eta erlijiosoak kontuan hartuz banakoaren dieta osasuntsua

planifikatzeko.

5. Pertsona osasuntsuentzat dietak diseinatzeko eta programatzeko: pisu zehatzaren

teknika edo elikagaien elkartrukeen teknika erabiliz.

6. Nutrizio Hezkuntzaren oinarriak aplikatzeko.

PROGRAMA TEORIKOA:

1. DIETETIKARAKO SARRERA.

Definizioak. Garapen historikoa. Helburuak. Zailtasun garrantzitsuenak. Etapak.

2. EGOERA NUTRITIBOAREN EBALUAKETA.

Sarrera. Datu objektibo eta subjektiboak. Ebaluazio antropometrikoa. Historia dietetikoa. Historia klinikoa. Datu biokimiko eta hematologikoak. Txosten psikosoziala.

3. ELIKAGAIEN KONPOSAKETA TAULAK.

Sarrera. Ekoizpena. Taula motak. Erabilpena eta mugak. Maneiua.

4. GOMENDIO DIETETIKOAK.

Sarrera. Beharrizan nutrizionalak eta gomendio dietetikoak. Eboluzio historikoa. Beharrizanen kalkulua eta gomendatutako ingestak. Gomendio dietetikoen taulak: motak, erabilera eta maneiua.

5. DIETA OREKATUA

Elikadura orekatura sarrera. Dieta orekatuaren diseinua. Elikagai taldeak. FAO/OMSen nutrizio pautak. Elikadura gidak eta hezkuntza nutrizionalreko baliaggarriak diren beste tresnak. Dieta egiterako orduan elikagaien aukeraketa. Unitateak eta errazioak. Gomendio orokorrak.

6. PRAKTIKA DIETETIKOA EBALUATZEKO METODOAK.

Ebaluazio metodoak. Metodoaren aukeraketa. Aplikazio irizpideak. Abantaila eta desabantailak. Historia dietetikoaren etapak.

7. NUTRIZIOA ETA DIETETIKA 1 ETA 3 URTE BITARTEAN.

Sarrera. Beharrizan nutritiboak eta gomendio dietetikoak. Dieta egiteko oinarrizko arauak. Anorexia sinplea.

8. NUTRIZIOA ETA DIETETIKA HAURTZAROAN.

Sarrera. Haurtzaroko elikaduraren helburu orokorrak. Haurtzaroko ezaugarri psikosomatikoak. Beharrizan nutrizionalak eta gomendio dietetikoak eskolaurreko eta eskolako umeetan. Dieta egiteko oinarrizko arauak. Elikadura ohiturak.

9. NUTRIZIOA ETA DIETETIKA NERABEZAROAN.

Sarrera. Aldaketa fisiologikoen eragina nerabezaroko elikaduran. Elikadura orekatua nerabezaroan. Elikadurarekin erlazionatutako arazoak nerabezaroan.

10. HELDU OSASUNTSUAREN NUTRIZIOA ETA DIETETIKA.

Sarrera. Elikadura eta nutrizioarekin erlazionatutako aldaketa fisiologikoak. Beharrizan nutrizionalak eta gomendio dietetikoak.

11. NUTRIZIOA ETA DIETETIKA HAURDUNALDIAN.

Sarrera. Elikadura eta nutrizioarekin erlazionatutako aldaketa fisiologikoak. Beharrizan nutrizionalak eta gomendio dietetikoak.

12. NUTRIZIOA ETA DIETETIKA EDOSKITZAROAN

Sarrera. Elikadura eta nutrizioarekin erlazionatutako aldaketa fisiologikoak. Beharrizan nutrizionalak eta gomendio dietetikoak.

13. ALKOHOLA ETA DIETA

Sarrera. Alkoholaren efektu metabolikoak organismoan. Gomendio dietetikoak.

14. ZUNTZ DIETETIKOA ETA DIETA

Sarrera. Gomendio dietetikoak.

15.-ELIKAGAIEN BALIO NUTRITIBOAN EMATEN DIREN ALDAKETAK SUKALDARITZA TEKNIKA DESBERDINEN OSTEAN.

Beroa eta hotza aplikatzeak elikagaien makro eta mikronutrienteetan dituen eraginak.

16.- DIETA ALTERNATIBOAK

Sarrera. Dieta barazkijaleak: motak. Osasunean duten eragina. Nutriente arriskutsuak. Elikadura orekatua. Dieta disoziatuak. Gantz eta proteina askoko dietak. Eduki energetiko baxuko dietak. Dieta pintoreskoak.

17. ELIKAGAI BERRIAK.

Sarrera. Elikagai gotortuak eta elikagai funtzionalak.

18. ELIKADURA OHITURAK.

Sarrera. Elikatzeko portaeraren eragileak. Elikatzeko ereduak. Elikadura ohituretako joera berriak. Ohitura egoki eta desegokiak bultzatzen dituzten alderdiak.

19. DIETETIKAREN EZAUGARRI KULTURAL ETA ERLIJIOSOAK.

Elikatzeko ohituretan eragina duten faktoreak. Herrialde desberdinetako elikadura patroiak. Erlijio talde desberdinetako elikadura patroietako debekuak.

20. DIETA MEDITERANEARRA

Sarrera. Ezaugarriak. Osasunean duen eragina. Aldaketak.

21. EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO ELIKADURA INKESTAK.

Energia, proteina, gantz eta karbohidratoen kontsumoa. Bitamina eta mineralak. Sexu, adin, eta eskualde desberdinen arteko ezberdintasunak. Kontsumo patroiaren eboluzioa. Ondorioak.

22. NUTRIZIO HELBURUAK ETA GIDA DIETETIKOAK.

Sarrera. Dieta osasuntsuago baten bila: gomendioak, helburuak eta gida dietetikoak.

23. ELIKADURA INKESTAK

Estatu mailan egindako inkestak. Erabilera eta abantailak. Mugak.



PROGRAMA PRAKTIKOA:

LABORATEGIKO PRAKTIKAK:

1. Antopometria.

2. Gorputz konposaketa.

3. Anoak:elikagaien tamaina, pisu eta bolumenak.



GELAKO PRAKTIKAK

4. Gastu energetikoaren kalkulua.

5. Historia dietetikoa: galdetegi desberdinen aplikazioa (24 orduko oroitzapena, elikagai kontsumoaren maiztasun galdeketa, etab.).

6. Elikagaien konposaketa taulen erabilera eta Elikagaien elkartrukerako taulen erabilera.

7. Gomendio dietetikoen taulen erabilera.

8. Kasu desberdinentzako dieta orekatuen diseinua: eskola adineko haurra, nerabea, heldu osasuntsua, haurdun dagoen emakumea, ama edoskitzailea, etab.



ORDENAGAILUKO PRAKTIKAK

1. Bibliografia bilaketak: iturri bibliografikoen maneiua.

2. Dieten diseinurako software informatikoen erabilera. 24 orduko oroitzapen baten makronutrienteak zehaztea eta zuzentzea.

3. Dieten diseinurako software informatikoen erabilera. Gelako praktiketan diseinatutako dieten makronutriente eta mikronutrienteak zehaztea eta zuzentzea.

Dietetika Orokorra eta Aplikatuak bi atal dauzka: lehenengoa, Dietetika Orokorreko kontzeptuak lantzen direneko atala eta bigarrena, kontzeptu horiek praktikan aplikatzen direnekoa, beti ere tratamendu dietetiko egokia bermatzeko helburuarekin (Dietetika Aplikatua).

Modu horretan, irakasgaiak atal teorikoa eta praktikoa ditu, biak autoikaskuntzarako prestatuta (power point aurkezpenen eta ariketen bidez). Bi atalak batera garatuta teorikoki ikasitakoa zuzenean praktikara eramaten da, ikasgaiaren helburuak lortuz.

Gainera, kasuaren metodologia ere erabiltzen da, ikaskuntza aktiboko tresna oso baliagarria dena. Horren bidez, ikasleak arazo dietetiko erreal baten aurrean kokatzen dira hau identifikatu eta ebazteko gaitasuna landuz.

• Continuous Assessment System
• Final Assessment System
• Tools and qualification percentages:
  • Written test to be taken (%): 65
  • Realization of Practical Work (exercises, cases or problems) (%): 10
  • Team projects (problem solving, project design)) (%): 25

Ebaluazio metodoa mistoa izango da. Ebaluaketa sistemaren ezaugarriak hauek izango dira:

o Amaierako azterketa: behin-betiko notaren %65 suposatuko du (derrigorrezko jarduera)

o Ebaluazio jarraia: behin betiko notaren %35 suposatuko du.



Jarduera bakoitzean minimo bezala 5 puntu 10tik eskatzen da irakasgaia gainditzeko.



Idatzizko probak azken kalifikazio osoaren %50 baino gehiago balio duenez, ikaslea ez bada probara aurkezten deialdiari uko egin diola ulertuko da eta “Aurkezteke" jarriko zaio



Ikasleak uko egin ahal izango dio ebaluazio deialdiari, eta deialdi hori ez zaio kontuan

hartuko. Horretarako eskaria irakasgaiko irakasleari egin beharko dio idatzi bidez eta azterketetarako zehaztutako garai ofiziala hasi baino gutxienez hamar egun lehenago



Bai zeharkako gaitasunak zein espezifikoak jarduera berberen bitartez ebaluatuko dira.



Ebaluaketa EZ JARRAIA: EHUko arautegia jarraituz, ebaluaketa modu jarrai baten egiterik ez daukaten ikasleen kasuan , amaierako azterketa praktiko (amaierako notaren %15) eta teoriko (amaierako notaren %85) bakarra egiteko aukera izango dute.



Etengabeko ebaluazioari (edo mistoari) uko egin: ikasleek uko egin ahal izango diote etengabeko ebaluazioari (edo mistoari) eta azken ebaluazioa aukeratu, etengabeko ebaluazioan parte hartu zein ez hartu (2017ko martxoaren 13ko EHAA, 50. zk, 8.3 artikulua). Ikasleak etengabeko ebaluazioari (edo mistoari) uko egiteko idatzi bat aurkeztu beharko dio irakasgaiaren ardura duen irakasleari, ezarritako prozedurari jarraituta eta epeen barruan (8.3 artikulua).



COVID-19 dela-eta aurrez aurreko ebaluaziorik egin ezin bada, ebaluazio ez-presentziala nolakoa izango den jakinaraziko zaie ikasleei.

Ohiko deialdiaren irizpide berberak kontuan hartuko dira.



Azterketa teorikoa gainditu ez eta ebaluaketa mistoa jarraitu duen ikasleari, gainontzeko jardueretan ateratako kalifikazioak ikasturte berdinerako mantenduko zaizkio.



COVID-19 dela-eta aurrez aurreko ebaluaziorik egin ezin bada, ebaluazio ez-presentziala nolakoa izango den jakinaraziko zaie ikasleei.

- Elikagaien konposaketa-taulak
- Energia eta nutrienteen ingestio-gomendioak

Basic bibliography

• Manual de Nutrición y Dietética. 2013. Carbajal A. Universidad Complutense de Madrid. Septiembre 2013. https://www.ucm.es/nutricioncarbajal/

• Fundamentos de Nutrición y Dietética. Bases metodológicas y aplicaciones, 2011. J.A. Martínez y MP Portillo. Ed. Médica Panamericana, Madrid.

• Bases de la alimentación humana, 2008. Ed. V.M. Rodríguez y E. Simón. Netbiblo, La Coruña

• Dietoterapia de Krause, 2008. L.K. Mahan y S. Escott-Stump. Elsevier-Masson, 12ª edición, Barcelona

• Alimentación y Dietoterapia, 2004. Ed. P. Cervera, J. Clapes, R. Rigolfas. McGraw Hill- Interamericana, 4ª ed., Madrid.

• Tablas de Composición de Alimentos, 2005. O. Moreiras, A. Carvajal, L. Cabrera, C. Cuadrado.

• Tablas de Composición de Alimentos Españoles, 2009. Mataix y col. Editorial Universidad de Granada.

• Elikagaiak, Elikadura eta Dietetika. 2007. Simon, Labayen, Rodríguez. Ed. Udako Euskal Unibertsitatea.

• Giza Nutrizioaren eta Dietetikaren oinarriak. 2007. Simon, Rodríguez. Ed. Elhuyar.

• Manual de Nutrición y Salud. Conceptos generales. 2015. Farré R.Ed. Kellog´s España.

In-depth bibliography

• Libro Blanco de la Nutricion en España. 2013. Fundación Española de la Nutrición (FEN).
• Tratado de Nutrición, 2010. Ed. Á. Gil, 2ª ed. 4 tomos. Acción médica, Madrid.
• Tratado de nutrición. Autores: Angel Gil Hernández. Ed. Acción Médica, 2005.
• Nutrición y alimentación humana, 2009. Ed. J. Mataix Verdú, ERGON, Madrid
• Nutrient metabolism, 2003. Ed. M. Kohlmeier, Academic Press-Elsevier Ltd, The Netherlands.
• Nutrition and metabolism, 2003. Ed. M.J. Gibney, I.A. Macdonald, H.M. Roche. Blackwell Science, Oxford.
• Nutrición y alimentación humana, 2002. Ed. J. Mataix Verdú, ERGON, Madrid.
• Nutrición en salud y enfermedad, 2002. ME Shills, JA Olson y M Shike. Ed. Lea & Febiger, 9ª Ed. McGraw-Hill, Mexico. (2 volúmenes).
• Advanced Human Nutrition, 2000.Wildman REC, Medeiros DM, CRC Press, Boca Ratón USA.
• Nutrición y dietética clínica. Autores: Jordi Salas et al, Ed. Masson, 2001.
• Nutrición en la salud y la enfermedad. Autores: M. E. Shils, J. A. Olson, M. Shike, C. Ross. Ed. Ed. McGraw Hill (2002) Tomos I-II.
• Modern nutrition in health and disease. Autores: Maurice E. Shils, James A. Olson, Moshe. Shike.Ed. Lea & Febiger, 8. Edición.
• Cuadernos de dietética. Autores: CH Thoulon-Page. Ed. Masson, 1991.
• Guía útil en la planificación de dietas ajustadas a las pautas recomendadas. 2006. Ortega R.M.; Requejo A.M.; Andrés P.; Redondo M.R.; Lopez-Sobaler A.M.; Quintas E.; Navia B. Nutrición Clínica, Nº2, vol. XXVI/47.
• Alimentación y dietoterapia. Autores: P. Cervera et al. McGraw-Hill Interamericana, 3 Ed., 1999.
• Nutrición aplicada y dietoterapia. Autores: M. Muñoz et al. Ed. EUNSA, 1999.
• Nutrición y dietética. Aspectos sanitarios. Consejo General de Colegios Oficiales de Farmacéuticos, 1993.
Nutrition throughout the life cycle. Autores: S.R. Williams, B.S. W. Roberts. Ed. Mosby Year Book, 1992.

Journals

• American Journal of Clinical Nutrition
• Annals of Nutrition and Metabolism
• Annual Review of Nutrition
• British Journal of Nutrition
• Clinical Nutrition
• European Journal of Clinical Nutrition
• Food Chemistry
• International Journal of Obesity
• Journal of American Dietetic Association
• Journal of Nutrition
• Journal of Nutritional Biochemistry
• Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition
• Lipids
• Nutrition
• Nutrition Cancer
• Nutrition Research
• Nutrition Research and Reviews
• Nutrition Reviews
• Obesity Research
• http://content.karger.com
• www.jacn.org
• www.nutrition.org
• www.nutritionj.com/home
• www.sciencedirect.com/science

Web addresses

http://www.aesa.msc.es/aesa/web/AESA.jsp
http://www.calidadalimentaria.com/ http://www.who.int/ipcs/food/jecfa/en/
http://www.consumaseguridad.com http://www.consumer.es/
http://www.elika.net/home_e.asp
http://www.aedn.es
http://www.arborcom.com
http://www.codexalimentarius.net/web/index_es.jsp
http://www.dietitians.ca http://www.eans.net
http://www.eatright.org
http://www.elika.net/home_e.asp http://www.eatright.org http://www.aedn.es
http://www.eufic.org/gb/home/home.htm http://www.ifis.org/index http://europa.eu/eurlex/es/consleg/reg/es_register_036059.html
http://www.fao.org/index_es.htm www.fennutricion.org
http://www.fesdnad.org
http://www.jacn.org
http://www.osasun.ejgv.euskadi.net/r52478/es/contenidos/informacion/sanidad_alimentaria/es_1247/alimentaria_c.html
http://www.iuns.org/ http://www.nutsoc.org.uk http://www.senpe.com http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/nutrition.html
http://www.nutricion.org/ http://www.nutrition.gov/ http://www.sennutricion.org/ www.nutrition.uio.no/FENS
http://www.senba.es
http://www.sennutricion.org
http://www.sciencedirect.com/science
http://www.who.int/es/
http://www.zientzia.net/elhuyar.asp