Europako nekazaritza-elikagaien merkatuaren liberalizazioa eta Nekazaritza Politika Bateratuaren protekzionismoaren pixkanakako desintegrazioa dela eta, etengabeko krisialdiari aurre egin behar diote nekazari txikiek, azpiegitura logistikorik, ezagutza teknikorik edo kapitalerako sarbiderik ez izatearekin batera. Testuinguru horretan, enpresa kooperatiboek arreta akademiko eta instituzional berezia irabazi dute, garapen ekonomiko iraunkorrerako eta tokiko kohesio sozial handiagorako erakunde estrategiko gisa. Tokiko nekazaritza-elikagaien sistemek ere zeregin garrantzitsua dute lurralde-garapeneko planetan eta literatura akademikoan, eragile ugari biltzen dituztelako, espazio geografiko jakin batek eta haien ezaugarriek lotuta, lankidetzan aritzen direnak produktuak garatu, ekoitzi eta merkaturatzeko, eskualdeko baliabideetan oinarrituta. Gainera, kontsumitzaileek tokiko produktuekiko duten interesa handitzen ari denez, txikizkako sektoreak tokiko hornitzaile txikiekin lankidetzan lehiatu behar duela barneratu du.
Hornidura-kateko hainbat arlotako aktoreei egindako 22 elkarrizketetan oinarritutako eta lehen zein bigarren mailako iturrien informazio kuantitatibo ugariak babestutako kasu-azterlan baten bidez, lan honek administrazio publikoaren, nekazaritzako ekoizle txikien eta Eroski supermerkatuen kooperatibaren arteko lankidetza aztertzen du Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan, hurbileko nekazaritza-elikagaien sistema sustatzeko. Azterlan honek (1) erakunde publiko eta pribatuek tokiko nekazaritza-elikagaien sistema, hala nola Euskal Herrikoa, sustatzeko abian jartzen dituzten mekanismoak aztertu nahi ditu, eta inplikatutako aldeentzako onurak; eta (2) harreman mota horretan alderdien artean sor daitezkeen gatazkak eta horiek konpontzeko funtsezko jarraibideak identifikatu nahi ditu.
Ikerketak txikizkarien, eskualdeko gobernuen eta tokiko hornitzaile txikien arteko lankidetzako hainbat ekimen arrakastatsu aztertzen ditu, tokiko produktuak balioesteko, sustatzeko eta merkaturatzeko. Ekimen horiek tokiko hornitzaile txikientzat salmenten hazkunde iraunkor eta esanguratsua ekarri dute, merkatuaren gorabeherekiko sentikortasun txikiagoa, profesionalizazioa (homogeneotasuna, kalitatea, segurtasuna, logistika, finantza-gaitasuna) eta lurralde-oinarriko nekazaritza-egituren sendotzea, bereziki nekazaritza-kooperatibak.
Hobe da tokiko nekazaritza-elikagaien sistemetako gobernuek zuzeneko dirulaguntzen aurretik txikizkariekin egindako akordioak jartzea, ekoizpena zeharka sustatzeko. Kontsumo-joerei buruz duten ezagutza zabalari eta ahalmen oligopolistikoari esker, txikizkariek eskaintza bultzatzeko gaitasuna dute, eskaria handituz. Bi mailatako trakzio-teknika aipatu behar da: sektoreko hazkundea lortzea tokiko hornitzaile txiki nagusiarekin batera, eta, ondoren, hazkunde sektorial horrekin bat egiten duten mikroenei laguntzea.
Tokiko produktuen aldeko apustuak eta tokiko nekazaritza-elikagaien sistemen garapenak kostu gehigarriak dakarzkio txikizkako sektoreari, baina bere marka osasuna edo iraunkortasuna bezalako kontzeptuekin ere lotzen du, eta tokiko hornitzaile txikiei eskalako ekonomiak hobetzeko aukera ematen die, eta horrek tokiko produktuen prezioak jaistea eta, ondorioz, kontsumitzaile-oinarria handitzea ekar dezake.
Kultura-lerrokatzearen arazoa (tresnak, prozesuak, hizkuntza, beharrak) identifikatzen da aldeen artean. Txikizkariek zein tokiko hornitzaile txikiek ekimenak garatu beharko lituzkete beren antolaketa-kulturak lerrokatzeko, erakunde publikoek eta ekoizleen elkarteek eskaintzen duten laguntzarekin. Tokiko hornitzaile txikiek aldez aurretik txikizkako merkataritzan esperientzia duten zuzendariak kontratatzea, eta alderantziz, lerrokatze hori eta komunikazio arina errazten dezake.
Tokiko hornitzaile txiki batzuek ere mendetasun-maila handiak dituztela identifikatu da; izan ere, beren fakturazioaren % 50 baino gehiago Eroskin kontzentratzen dute, eta dibertsifikazio-ahalmena mugatuta ikusten dute, txikizkariaren “mesfidantza” dela eta. Hortik eratorritako harreman-gatazkak leundu egin litezke ikuspegi estrategikoago baten bidez, hazkunde-helburuei buruzko eztabaida bateratuekin edo epe luzerako hornidura-kontratuak sinatuta. Gainera, kalitate-ziurtagirien zigiluek tokiko hornitzaile txikien berezko botere-posizio baxua hobetu dezakete, beste txikizkari batzuentzako erakargarritasuna handituko bailitzateke, erosle nagusiaren truke-kostua igoz.
Ikusten dugunez, txikizkariek nahiago dute elkarlanean aritu elkarteetan, kooperatibetan edo kalitate-ziurtagirietan lan egiten duten tokiko hornitzaile txikiekin. Horrek negoziazio-ahalmena murriztea ekar badezake ere, txikizkariak bere ekimenen eragina handitu eta tokiko nekazaritza-elikagaien sistemaren garapen handiagoa lor dezake. Txikizkariekin lankidetzan aritzeko elkartzen diren ekoizle horiek ezagutzak eta baliabideak partekatzen dituzte inbertsio handiagoak egiteko eta baterako jarduerak sortzeko; kalitate-estandar handiagoekin lan egiteko joera indartzen dute, eta profesionalizatzea eta antolaketa-kulturak txikizkariekin lerrokatzea lortzen dute.
Lan hau berritzailea eta ez oso konbentzionala da, modu erregularrean eskuratzeko zailak diren txikizkako sektoreak emandako datuak eta pertzepzioak jasotzen dituelako. Esperientzia horretatik ateratako ondorioak ikasgai gisa baliagarriak izan daitezke nekazaritza-elikagaien sistema ahulak dituzten eskualdeetan jarduten duten eta, kontsumo-joerek bultzatuta, tokiko posizionamenduari protagonismoa eman nahi dioten txikizkari handientzat; beren produktuen salmenta txikizkari handietara modu iraunkorrean hedatu nahi duten tokiko hornitzaile txikientzat; eta tokiko nekazaritza-elikagaien sistemen lurralde-garapenerako politika publikoak ezarri nahi dituzten gobernu eta erakunde publikoentzat.
Artikulua irakurri.
Zelan aipatu: Santos-Larrazabal, J. & Basterretxea, I. (2023). Close to me. Intercooperation between Cooperative Retailers, Local Food Suppliers and Public Institutions to boost Regional Agrifood Systems. The case of Eroski. CIRIEC-España, revista de economía pública, social y cooperativa, (109), 65-97.
Deje una respuesta